Ταχέως σύνδεση Τουρκίας – κατεχομένων

Πέτρος Θεοχαρίδης

Το επόμενο διάστημα, και μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, θα είναι καθοριστικό για μια άλλη πτυχή του ενεργειακού μέλλοντος της Κύπρου, αυτό του ηλεκτρισμού. Δύο παράλληλες εξελίξεις καθορίζουν το μέλλον ως προς την ηλεκτρική ασφάλεια αλλά και την εξάρτηση της επάρκειας ηλεκτρισμού, τις τιμές ηλεκτρικού ρεύματος, τη δυνατότητα ανάπτυξης ΑΠΕ, πτυχές του Κυπριακού αλλά και του γεωπολιτικού ρόλου ή εξάρτησης της χώρας μας.

Οι δύο εξελίξεις που τρέχουν παράλληλα είναι:

● Η επιτάχυνση που παρατηρείται το τελευταίο δίμηνο στους τουρκικούς σχεδιασμούς για κατασκευή του υποθαλάσσιου ηλεκτρικού αγωγού που θα συνδέσει την Τουρκία με τα κατεχόμενα.

● Τα μαύρα σύννεφα που μαζεύτηκαν πάνω από τον υποθαλάσσιο ηλεκτρικό αγωγό που θα ενώσει Ισραήλ, Κύπρο, Ελλάδα και Ευρώπη, τον Euroasia Interconnector, που απειλούν με ακύρωση του έργου. Και αυτό λόγω της απόφασης της Ελλάδας να μην υποστηρίξει το έργο και να στηρίξει άλλον αγωγό για τη σύνδεση Κρήτης - Αττικής, που είναι στην πράξη το τμήμα που θα συνέδεε την Κύπρο με την Ελλάδα και από εκεί την Ευρώπη.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Άρθρο του Π.Θεοχαρίδη: «Καταδικασμένοι σε ηλεκτρική διασύνδεση με Τουρκία;»

Οι δύο εξελίξεις αναμένεται να ξεκαθαρίσουν πριν το τέλος Οκτωβρίου, οπότε και θα διαφανεί αν η Κύπρος θα σταματήσει ή όχι να είναι ένα μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα με όλες τις συνέπειες που έχει αυτό ή αν θα συνδεθεί με το ευρωπαϊκό ηλεκτρικό δίκτυο και μέσω ποιας όδευσης –μέσω Ελλάδας ή μέσω Τουρκίας.

Στην Τουρκία και τα κατεχόμενα το ζήτημα της κατασκευής ηλεκτρικού αγωγού, μετά τον αγωγό νερού, βρίσκεται έντονα το τελευταίο δίμηνο στο προσκήνιο για λήψη τελικών πολιτικών –και επενδυτικών– αποφάσεων. Το ζήτημα του ηλεκτρικού αγωγού έγινε θέμα προτεραιότητας. Κι αυτό λόγω των σοβαρών προβλημάτων που αντιμετωπίζει το τελευταίο διάστημα η «κρατική» εταιρεία ηλεκτρισμού του ψευδοκράτους, η KIBTEK. Όλες οι μελέτες και προβλέψεις για την αύξηση της ζήτησης ηλεκτρισμού στα κατεχόμενα οδηγούν σε ένα πρόγραμμα σταδιακής –μέχρι το 2030– αύξησης των δυνατοτήτων παραγωγής με διαδοχική, ανά 2 χρόνια περίπου, προσθήκη νέων μονάδων παραγωγής ντίζελ της τάξης των 40 μεγαβάτ και αντικατάστασης υφιστάμενων πεπαλαιωμένων μονάδων. Με πολύ ψηλό κόστος όμως και αυξήσεις στο κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού στα κατεχόμενα.

Μελέτη που έγινε από το ψευδοκράτος σύγκρινε την ικανοποίηση της αυξημένης ζήτησης μέσω τερματικού αποϋγροποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), μέσω ηλεκτρογεννητριών ντίζελ και μέσω ηλεκτρικού αγωγού από την Τουρκία. Όλες οι μελέτες λαμβάνουν υπόψη και το γεγονός ότι το ηλεκτρικό σύστημα και δίκτυο της Κύπρου –ελεύθερες περιοχές και κατεχόμενα– είναι πλέον πλήρως συνδεδεμένο 24 ώρες το 24ωρο και επτά μέρες την εβδομάδα, οπότε η όποια αύξηση ζήτησης ή πρόβλημα ένθεν και ένθεν της πράσινης γραμμής καλύπτεται αυτόματα από ηλεκτροπαραγωγή και διαθεσιμότητα στη μια ή στην άλλη πλευρά της νεκρής ζώνης.

H λύση του τερματικού LNG, που φαίνεται πως υποστήριζε αρχικά ο νέος διευθυντής της KIBTEK, δεν υποστηρίζεται από καμία μελέτη για οικονομικούς λόγους και λόγους περιορισμένων μεγεθών σε σχέση με το ύψος των επενδύσεων.

Το τελευταίο διάστημα, λόγω και του ότι η Κυπριακή Δημοκρατία μέσω της ΔΕΦΑ προχώρησε σε διαδικασίες που οδήγησαν στην ανάθεση πλωτού τερματικού στο Βασιλικό, το ενδεχόμενο παραγωγής ηλεκτρισμού στα κατεχόμενα από φυσικό αέριο έχει εγκαταλειφθεί πλήρως, αφού μειώνει και το όποιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (με τις υφιστάμενες συνθήκες ή μετά από λύση του Κυπριακού).

Εκείνο στο οποίο καταλήγουν είναι πως η πιο συμφέρουσα και ανταγωνιστική λύση, με τις καλύτερες τιμές ηλεκτρισμού, που θα εξασφαλίσει ενεργειακή ασφάλεια, με δυνατότητες και κάποιας εξάρτησης των περιοχών που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία, από το ηλεκτρικό δίκτυο των κατεχομένων, είναι ένα μείγμα –με προοπτική να είναι της τάξης του 50%/50%– παραγωγής ηλεκτρισμού από ντίζελ στα κατεχόμενα και ηλεκτρισμού από την Τουρκία μέσω υποθαλάσσιου ηλεκτρικού αγωγού που θα συνδέει το Άκκιουγιου με την κατεχόμενη Κλεπίνη στην Κερύνεια. Ο υπό κατασκευή πυρηνικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρισμού στο Άκκιουγιου θα ενισχύσει σημαντικά την προοπτική αυτή.

Να σημειωθεί ότι η Τουρκία έχει ήδη ολοκληρωμένη οικονομικο- τεχνική μελέτη για την κατασκευή τέτοιου υποθαλάσσιου ηλεκτρικού αγωγού 94 χιλιομέτρων (power Systems Interconnection between KIBTEK and TEIAS), (TEIAS είναι η τουρκική κρατική εταιρεία ηλεκτρισμού), που έκανε ο γερμανικός οίκος «Fichtner» με έδρα το Στρασβούργο.

Η μελέτη καταγράφει όλα τα υφιστάμενα δεδομένα που αφορούν στον ηλεκτρισμό σε Τουρκία και κατεχόμενα, αλλά και τις ελεύθερες περιοχές και τις προβλέψεις του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς της Κύπρου όπως και της Ρυθμιστικής Αρχής (ΡΑΕΚ) για την αναμενόμενη αύξηση ζήτησης ηλεκτρισμού, της αναμενόμενης ζήτησης αιχμής και παραγωγής ηλεκτρισμού για την επόμενη δεκαετία. Επίσης, γίνεται σύγκριση τιμών ηλεκτρισμού και κόστους κιλοβατώρας –και με τις γειτονικές χώρες όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος– για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο ηλεκτρισμός από την Τουρκία θα είναι αισθητά πιο φθηνός και (με την αναλογία 50%-50%) θα μετριάζει σημαντικά το ψηλό κόστος παραγωγής από ντίζελ στα κατεχόμενα.

Επίσης, υπάρχει και ξεχωριστό σημείωμα από νομικό οίκο, για τα βήματα που θα κάνει η Τουρκία μέσω της TEIAS, προς τον Οργανισμό των Ευρωπαίων διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρισμού (ENTSO-E), στον οποίο συμμετέχει, ώστε να αναγνωριστεί ως τμήμα του ηλεκτρικού δικτύου της Ευρώπης ο υποθαλάσσιος ηλεκτρικός αγωγός Τουρκίας - κατεχομένων και την αντιμετώπιση των αναμενόμενων αντιδράσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας προς αυτή την κατεύθυνση.

Εξάρτηση της Κύπρου από Τουρκία

Όχι τυχαία, δημοσιεύτηκε στην Τουρκία, στις 27 Αυγούστου, στο περιοδικό «Τουρκική Πολιτική» εκτενής ανάλυση με τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Ο ηλεκτρικός αγωγός σύνδεσης Τουρκίας - νήσου Κύπρου ως ενεργειακή πολιτική της Τουρκίας». Η δημοσίευση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία. Δεν αναφέρεται σε διασύνδεση της Τουρκίας με τη λεγόμενη «τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου», αλλά στην ηλεκτρική διασύνδεση της Τουρκίας με τη «νήσο Κύπρο», φανερώνοντας εξ αρχής ότι ένας τέτοιος αγωγός, με βάση τον τουρκικό σχεδιασμό αφορά σε ολόκληρη την Κύπρο – κατεχόμενα και ελεύθερες περιοχές.

Συντονιστής της ομάδας που ετοίμασε την έκθεση είναι ο Μουσταφά Ουσγκέ Οζντέν. Πρόκειται για διεθνούς εμβέλειας εμπειρογνώμονα, μέλος του σώματος εμπειρογνωμόνων του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ενέργειας του Λονδίνου και μέλος της Eπιτροπής Eurelectric, δηλαδή του Συνδέσμου ηλεκτροπαραγωγών της Ευρώπης, στον οποίο μάλιστα ο γ.δ. της ΑΗΚ είναι μέλος του διευθυντικού συμβουλίου.

Στη συγκεκριμένη έκθεση, στο κεφάλαιο «οφέλη από το Σχέδιο Διασύνδεσης Τουρκίας - Κύπρου», αναφέρεται μεταξύ πολλών άλλων ότι ο αγωγός ηλεκτρισμού Τουρκίας - Κύπρου:

• Θα συμβάλει στη λύση του Κυπριακού.
• Θα δώσει λύση στο αδιέξοδο που βρίσκεται η ανατολική Μεσόγειος σε σχέση με την αμοιβαία επωφελή εκμετάλλευση και την αξιοποίηση των πόρων υδρογονανθράκων.
• Θα δώσει κάποια ώθηση στις θέσεις της Τουρκίας στις διαπραγματεύσεις σχετικά με τους πόρους υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο λόγω της συμβολής της στην ασφάλεια εφοδιασμού και τη μετατροπή της δομής παραγωγής.
• Θα συμβάλει στην ευρύτερη περιφερειακή συνεργασία διανοίγοντας δυνατότητες επέκτασης του αγωγού Τουρκίας - Κύπρου με διασύνδεση και του Ισραήλ. 
• Θα ενισχύσει τη γεωπολιτική θέση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μεταξύ άλλων η Έκθεση επεξεργάζεται δεδομένα σύμφωνα με τα οποία με ηλεκτρισμό από την Τουρκία θα μειωθούν τα τιμολόγια και στα κατεχόμενα και στις ελεύθερες περιοχές, θα γίνει πιο ανταγωνιστική η οικονομία στα κατεχόμενα, οπότε θα αυξηθεί και η πίεση για αξιοποίηση του ίδιου ηλεκτρισμού από τις ελεύθερες περιοχές κ.τ.λ. Επίσης, η ολοένα αυξανόμενη ανάγκη –και υποχρέωση– για αύξηση του ποσοστού ηλεκτρισμού που παράγεται από ΑΠΕ θα ικανοποιηθεί, αφού το ηλεκτρικό σύστημα –ολόκληρου του νησιού– θα είναι διασυνδεδεμένο και όχι απομονωμένο, με σημαντικούς περιορισμούς στο ποσοστό ΑΠΕ στη συνολική παραγωγή ηλεκτρισμού και την αστάθεια και ανασφάλεια που προκαλεί η αύξηση του ποσοστού ΑΠΕ στα απομονωμένα συστήματα. Ακόμα σημειώνεται ότι με μέγιστο τα 80 μεγαβάτ στα κατεχόμενα και σε αντίστοιχους αριθμούς στις ελεύθερες περιοχές θα εξαντληθεί σύντομα κάθε δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης των ΑΠΕ.  

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Ηλεκτρική Σύνδεση Τουρκίας Κατεχομένων – Μπορεί να αποτραπεί;

Η ίδια έκθεση στην πρώτη της παράγραφο υπενθυμίζει το μπλακ άουτ διαρκείας στην Κυπριακή Δημοκρατία μετά την έκρηξη στο Μαρί και την απόλυτη ανάγκη διοχέτευσης ηλεκτρισμού από τα κατεχόμενα, όπως και το αντίστροφο, σε ολική βλάβη στα κατεχόμενα οι ανάγκες καλύφθηκαν από ηλεκτροπαραγωγή των ελεύθερων περιοχών. Η διασύνδεση αυτή επέτρεψε και αύξηση των ποσοστών ηλεκτρισμού από ΑΠΕ και στις ελεύθερες και στις κατεχόμενες περιοχές, σύμφωνα με την ίδια έκθεση, πόσο μάλλον σε μια διασύνδεση του δικτύου με την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Ακόμα, σε σχέση με τα αναφερόμενα οφέλη και προς ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές –εξάλλου αναφέρεται σε όλο το νησί– αλλά και τα οφέλη της ΕΕ (από έναν ηλεκτρικό αγωγό Τουρκίας - κατεχομένων), γίνονται αναφορές στην πλήρη ασφάλεια του ηλεκτρικού συστήματος όλου του νησιού, στη δυνατότητα σημαντικών επενδύσεων μέσω ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ με τις μεγάλες δυνατότητες σε αιολικά και φωτοβολταϊκά που διαθέτει το νησί, αφού θα έχει και δυνατότητα εξαγωγών, όπως και ενδεχόμενων εξαγωγών ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο. Η ΕΕ, προσθέτουν, θα κερδίσει ως προς τον στόχο για μηδενικές εκπομπές και καθαρή ηλεκτρική ενέργεια μέχρι το 2050, αλλά και τον στόχο της ηλεκτρικής διασύνδεσης όλων των δικτύων της ΕΕ όπως και στην αύξηση του ανταγωνισμού.

Εν ολίγοις, σχεδόν όλα τα επιχειρήματα –τεχνικά, οικονομικά και γεωπολιτικά–, που συνηγορούν προς όφελος της Κύπρου σε σχέση με την υλοποίηση του Euroasia Interconnector, αντιστρέφονται στην εν λόγω έκθεση προς όφελος της Τουρκίας με έναν αγωγό Τουρκίας - κατεχομένων.

Όλα εξαρτώνται από απόφαση της Αθήνας

Το αν η Κυπριακή Δημοκρατία θα εξασφαλίσει η ίδια και σε συνεργασία με την Ελλάδα και το Ισραήλ όλα αυτά τα πλεονεκτήματα –γεωπολιτικά, τεχνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά κ.τ.λ.– ή αν θα μείνει εκτεθειμένη στους τουρκικούς σχεδιασμούς, όπως αναφέρθηκε θα ξεκαθαρίσει πριν το τέλος Οκτωβρίου, γι’ αυτό και οι επόμενες εβδομάδες είναι εξαιρετικά κρίσιμες.

Κι αυτό επειδή, πριν το τέλος Οκτωβρίου, όλες οι χώρες - μέλη θα πρέπει να δώσουν το επίσημο και τελικό «ΟΚ» στην υλοποίηση του καταλόγου σημαντικών έργων «κοινού ενδιαφέροντος» που αποφασίζεται κάθε τριετία από την ΕΕ.

Ο Euroasia Interconnector είχε ενταχθεί προ τριετίας στα έργα κοινού ενδιαφέροντος, με στήριξη –και σε επίπεδο κεφαλών κρατών αλλά και ρυθμιστικών Αρχών– από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Κύπρο, την Ελλάδα και το Ισραήλ. Προωθήθηκε ο σχεδιασμός, οι υποθαλάσσιες μελέτες χάραξης όδευσης, λαμβάνοντας υπόψη και γεωπολιτικά δεδομένα, ολοκληρώθηκαν οι τεχνικές προδιαγραφές, οι τεχνικές μελέτες για τους σταθμούς σε Ισραήλ, Κύπρο και Κρήτη κ.τ.λ. Προκηρύχθηκαν, με έγκριση και καθοδήγηση της ΕΕ, και οι διαγωνισμοί για τα κύρια μέρη του έργου, ολοκληρώθηκαν οι περιβαλλοντικές και άλλες μελέτες και έγιναν οι συμφωνίες για διαμοιρασμό του κόστους μεταξύ των χωρών σε σχέση με τον ηλεκτρισμό που θα μεταφέρεται μέσω του καλωδίου.

Σε επόμενο στάδιο όμως η Ελλάδα, μέσω της εταιρείας του ΑΔΜΗΕ και με τη στήριξη της ΡΑΕ, αποφάσισε ότι δεν θα συμμετάσχει στον αγωγό και ιδιαίτερα ότι το πιο κρίσιμο τμήμα του, αυτό της σύνδεση Κρήτης με την Αττική, θα το κατασκευάσουν και θα το διαχειριστούν οι ίδιοι – μέσω της εταιρείας «Αριάδνη» που δημιούργησαν για τον σκοπό αυτό.

Το κύριο αιτιολογικό ήταν ότι ο Euroasian Interconnector καθυστερεί και η Κρήτη έχει απόλυτη ανάγκη από ηλεκτρική διασύνδεση μέχρι το 2020. Αυτό ήταν κατανοητό, αφού η Κρήτη (όπως και σε μεγάλο βαθμό η Κύπρος) παράγουν ηλεκτρισμό από ρυπογόνα συστήματα και αυτό θα έχει κόστος με ποινές της ΕΕ μετά το 2020, ενώ αυξάνονται και οι ανάγκες του νησιού σε ηλεκτρισμό, οπότε τίθεται ζήτημα επάρκειας. Η ΕΕ ήταν όμως κατηγορηματική υπέρ του Euroasia Interconnector και μετά και από πολλές και έντονες παρεμβάσεις της, υπήρξε εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης που ικανοποιούσε την ανάγκη για προτεραιότητα στην υλοποίηση του τμήματος Κρήτη - Αττική. Επίσης, επανειλημμένα και κατηγορηματικά η ΕΕ δήλωσε ότι δεν θα υποστηρίξει ξεχωριστό αγωγό της Ελλάδας και δεν θα συγχρηματοδοτήσει, κάτι που αυξάνει σημαντικά το κόστος που θα μετακυληθεί στους λογαριασμούς ηλεκτρισμού στην Ελλάδα.

Παράλληλα, μέσω διαδικασιών που συμμετείχαν όλες οι εμπλεκόμενες χώρες και η ΕΕ καθορίστηκαν οι τεχνικές προδιαγραφές και παράμετροι του Euroasia Interconnector. Οπότε υπήρχε ένα περιθώριο σε περίπτωση που η Ελλάδα επέμενε να μην συμμετέχει στη διασύνδεση των αγωγών. Ωστόσο, τελικά η Ελλάδα προχώρησε και με διαφορετικές παραμέτρους –προκρίνοντας ουσιαστικά Κινέζους κατασκευαστές– έναντι Ευρωπαίων που προκρίνει ο Euroasia Interconnector.

Ωστόσο, αυτό το γεγονός, των διαφορετικών τεχνικών προδιαγραφών, δημιουργεί και σημαντικές ασυμβατότητες που είναι σχεδόν απαγορευτικές στη διασύνδεση των αγωγών.

Επίσης, η ΕΕ, εν μέσω και του σκληρού ανταγωνισμού για αναγνώριση και συγχρηματοδότηση έργων κοινού ενδιαφέροντος, θεωρεί ότι αν ο Euroasia Interconnector δεν φτάνει στην Ευρώπη –μέσω Ελλάδας– δεν θα αποτελεί διευρωπαϊκό δίκτυο, ενώ ακόμα κι αν γίνει δεύτερος αγωγός στο τμήμα Κρήτης - Αττικής, αν δεχθεί να τον αδειοδοτήσει η Ελλάδα ως ανταγωνιστικό αγωγό του υψηλού κόστους «Αριάδνη», χάνει σημαντικό μέρος της βιωσιμότητάς του, αφού δεν θα αξιοποιείται για τη μεταφορά ηλεκτρισμού μεταξύ Κρήτης και Αττικής. Οπότε και το έργο πιθανότατα θα καταρρεύσει.

Εντείνονται οι πολιτικές διαβουλεύσεις

Οι κινήσεις των ΑΔΜΗΕ- ΡΑΕ στην Ελλάδα, υποστηρίχθηκαν από την κυβέρνηση Τσίπρα, ενώ με την αλλαγή κυβέρνησης και μαζί προσώπων και συμφερόντων στην Ελλάδα και την ανάληψη της κυβέρνησης από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, δημιουργήθηκαν ελπίδες ότι η Ελλάδα θα αλλάξει θέση και δεν θα πάρει αποφάσεις που θα είναι καταδικαστικές για την Κύπρο και ενδεχομένως να τη θέσουν αιχμάλωτη των σχεδιασμών της Τουρκίας και στο θέμα του ηλεκτρισμού.

Στην πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού Μητσοτάκη στην Κύπρο, το θέμα τέθηκε επί τάπητος και στις συναντήσεις Αναστασιάδη – Μητσοτάκη, όσο και μεταξύ των υπουργών Λακκοτρύπη και Χατζηδάκη. Ωστόσο το ποια θέση θα τηρήσει η Ελλάδα έναντι του Euroasia Interconnector δεν ξεκαθάρισε σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Φ». Οι πολιτικές διαβουλεύσεις αναμένεται να συνεχιστούν το αμέσως επόμενο διάστημα και το αποτέλεσμά τους θα είναι καθοριστικό για την Κύπρο.

Ανάλογες ανησυχίες, έχει και το Ισραήλ, το οποίο θεωρεί εξαιρετικής σημασίας τη διασύνδεσή του με την Ευρώπη, κυρίως για λόγους εθνικής ασφάλειας, αλλά και γεωπολιτικούς. Με μια πιθανή μελλοντική βελτίωση των σχέσεων του με την Τουρκία, πρέπει να θεωρείται βέβαιο – όπως έγινε και για αγωγό φυσικού αερίου – θα προσεγγιστεί από την Τουρκία για άρση της ηλεκτρικής του απομόνωσης μέσω ενός αγωγού Τουρκίας – κατεχομένων.

  Πέτρος Θεοχαρίδης   

philenews