Ιστορικός και Πολιτικός Προβληματισμός στην Τουρκία

Αθήνα, 10 Ιουλίου 2008

Αναρτάται φιλοσοφικό κείμενο πολιτικού προβληματισμού του Ντουρμούς Χοτζάγλου, Τούρκου πολιτικού διανοούμενου που κινείται στο χώρο του λεγόμενου νεοοθωμανισμού. Το άρθρο γράφτηκε το έτος 2000 και αντικατοπτρίζει τους προβληματισμούς που υπάρχουν στην τουρκική πολιτική διανόηση αναφορικά με τον γενικό προσανατολισμό και τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση.

Σάββας Καλεντερίδης

Ιστορικός και Πολιτικός Προβληματισμός στην Τουρκία

του Ντουρμούς Χοτζάογλου

Από ‘δω και πέρα, ο πραγματικός κίνδυνος για την Τουρκία θα προέλθει από τη Δύση

Η Τουρκία, την περίοδο της δυσοίωνης και καταραμένης κυριαρχίας της οργάνωσης ‘Ένωσις και Προόδος’ – η οποία ανέλαβε την εξουσία το έτος 1909 με έναν σκληρό τραμπουκισμό και με ισχυρισμούς και στόχους που ξεπερνούσαν τις δυνατότητες τους, και τελικά κατέληξε σ’ έναν απόλυτο και αιμοσταγή δεσποτισμό – μεταράπηκε σ’ένα πυρπολημένο πεδίο και έφτασε σε σημείο να απωλέσει τα τελευταία εδάφη που κατείχε ως Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο τέλος του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα, που διεξήχθη με τα τελευταία αποθέματα εθνικών δυνάμεων και προσπαθειών και ολοκληρώθηκε το έτος 1922, διασώθηκε ότι ήταν δυνατόν από τα παλιά μεγαλεία και με την ίδρυση της Δημοκρατίας που ακολούθησε στο τέλος αυτού του πολέμου, έγινε ένα βήμα για να αποκτήσει η Τουρκία μια νέα δομή που στηρίζεται σε ένα σοβαρό και ριζικό μετασχηματισμό. Η Τουρκία πλέον μ’ έναν τραγικό τρόπο έχει πάψει να είναι μεγάλη δύναμη, μίκρυνε, υποβιβάστηκε στο επίπεδο της απλοϊκότητας και έγινε μια περιφερειακή δύναμη. Αυτή είναι μια άσχημη κατάληξη για μια χώρα που τουλάχιστον επί τρεις αιώνες ήταν η πρώτη δύναμη του κόσμου. Για μια χώρα που ακόμη και μετά την απώλεια της πρωτοκαθεδρίας κατά τη διάρκεια της καθοδικής πορείας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συνέχισε να παραμένει στο κλαμπ των μεγάλων δυνάμεων. Η σμίκρυνση όμως της Τουρκίας και από πλευράς ισχύος και από πλευράς γεωγραφικής έκτασης των εθνικών εδαφών της και ο περιορισμός της σε εδάφη μεταξύ της Αδριανούπολης και του Κάρς, αποτέλεσε αφορμή και επέδρασε στον τρόπο σκέψης των ιθυνόντων. Οι εξελίξεις αυτές σμίκρυναν τη σκέψη στην Τουρκία και περιόρισαν τους ορίζοντες της εθνικής και της πολιτικής διανόησης. Η Τουρκία δεν σμίκρυνε απλά, έγινε κάτι χειρότερο. Νομιμοποίησε την σμίκρυνση του μυαλού της. Έτσι από εκεί και πέρα, η Τουρκία κατάντησε να είναι μία χώρα που ποτέ δεν σκεπτόταν μεγάλα, δεν είχε μεγάλους ορίζοντες και μεγάλα σχέδια, έγινε μια χώρα απλή, όπως οι άλλες, απλή και ρηχή.

Όπως η πραγματική σκλαβιά βρίσκεται στο πνεύμα, η εσωτερικευμένη στο πνεύμα σκλαβιά. Η πραγματική μικρότητα βρίσκεται στα πνεύματα, η πραγματική μικρότητα είναι η μικρότητα που έχει εσωτερικευτεί στο πνεύμα και στη διανόηση.

Ένας από τους ολοφάνερους δείκτες αυτής της μικρότητας που έχει εσωτερικευτεί στο πνεύμα μας, είναι το δόγμα εξωτερικής πολιτικής που ακολουθείται από τότε από πλευράς της Τουρκίας. Πικρό αλλά δυστυχώς είναι η πραγματικότητα. Το δόγμα εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας δεν είναι απλά το δόγμα μιας μικρής χώρας. Είναι το δόγμα μιας χώρας που έχει αποδεχτεί για την ίδια μια καθοδική πορεία και μία πορεία σμίκρυνσης. Και αυτή η κατάσταση δυστυχώς συνεχίζει για χρόνια.

Τελικά η Τουρκία που ολοκληρωτικά, με τον χειρότερο τρόπο και επί χρόνια, έχει κλειστεί στον εαυτό της, δεν μπορεί σαν χώρα να σηκώσει το κεφάλι της από απλές και ρηχές συζητήσεις. Έχει κυριολεκτικά απομονώσει τον εαυτό της από τον κόσμο, της διαφεύγουν κοσμογονικές εξελίξεις που συντελούνται στην υφήλιο, εξελίξεις σημαντικές, ιστορικής σημασίας που μπορεί στο μέλλον, επειδή ακριβώς η Τουρκία δεν τις παρακολουθεί, να της επιφέρουν καταστροφές.

Η ουσία του ζητήματος εν περιλήψει είναι η εξής:

Η Τουρκία από τη ίδρυσή της δεν διέθετε ορθό κριτήριο ιστορικής αντίληψης και εξ’ αυτού δεν είχε την διορατικότητα να αντιλαμβάνεται το αποκρουστικό περιεχόμενο που στην πραγματικότητα είχαν γι’ αυτήν οι έννοιες ‘Δύση’ και ‘Δυτικοποίηση’. Γι’ αυτό τις εξέταζε επιφανειακά όπως και τα προβλήματά της, όταν τις κατέστησε πρότυπα για την επίλυση των προβλημάτων της και για τον εκσυγχρονισμό της. Η Τουρκία για μεγάλο διάστημα δεν κατάφερε να μπει σε βαθιές και μεγάλες σκέψεις και όλοι οι σχετικοί μηχανισμοί της προσαρμόστηκαν στους νέους προσανατολισμούς της και στους μικρούς της στόχους. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την εξάρτυση της Τουρκίας από εξωτερικές παραμέτρους που δεν της επέτρεψαν να αναπτύξει αυτόνομη στρατηγική για να ορθοποδήσει με τις δικές της δυνάμεις. Έτσι η Τουρκία αφιέρωσε το μέλλον της και όλη της την ύπαρξη στις παγκόσμιες ισορροπίες και συγκεκριμένα στο Δυτικό μπλοκ που έχει θεμελιωθεί πάνω σ’ αυτήν την παγκόσμια ισορροπία. Η κρατική αυτή πολιτική της πρόσδεσης στο άρμα της Δύσης, έγινε θέσφατο που ακολουθείται με επιμονή και χωρίς τον ανάλογο προβληματισμό και έχει μετατραπεί σε μία ακλόνητη μόνιμη και ισόβια πραγματικότητα για την Τουρκία. Είναι αυτές οι ισορροπίες που έκανε δώρο η παγκόσμια τάξη στην Τουρκία.

Από το 1922, που αποτελεί την πρώτη περίοδο αυτής της περιόδου ισορροπίας, ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Τουρκία δεν δέχθηκε και δεν αντιμετώπισε εξωτερικές απειλές, επειδή η Ευρώπη και τότε η Σοβιετική Ένωση, ήσαν απασχολημένες με τα εσωτερικά και τα ενδογενή τους προβλήματα. Τη δεύτερη όμως περίοδο, που είναι η περίοδος που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η απειλή που συνιστούσε η νέα μεγάλη δύναμη, η Σοβιετική Ένωση, κατά του υπόλοιπου κόσμου και κυρίως κατά της Δύσης και πιο ουσιαστικά κατά της Ευρώπης, αποτέλεσε ένα κυρίαρχο στοιχείο που καθόρισε τη νέα παγκόσμια ισορροπία – τάξη. Αυτή η νέα τάξη που ήταν μια πραγματική ισορροπία τρόμου, βασίστηκε στον διπολισμό του κόσμου και χάρη στην επεκτατική στρατηγική της σοβιετικής στρατιωτικής δύναμης που ακόμη και η αναπνοή της έφθανε για να τρέμει ο κόσμος –προκάλεσε την ταύτιση των συμφερόντων της φιλελεύθερης- καπιταλιστικής Δύσης με την Τουρκία. Αδιαμφισβήτητα αυτή η ταύτιση συμφερόντων έφερε θετικά αποτελέσματα και για την Τουρκία, όπως την κάλυψη από τη Ρωσική απειλή. Όμως και τα ανταλλάγματα που παραχωρήθηκαν από την Τουρκία στη Δύση δεν είναι λίγα, ίσως είναι και περισσότερα. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η Δύση – που στις σχέσεις της αν δεν πάρει τρία δεν δίνει ένα - ούτε που θα γυρνούσε να μας κοιτάξει αν δεν υπήρχαν τα μεγάλα της συμφέροντα στη σχέση της με την Τουρκία. Έτσι, με αυτό το ελατήριο πλέον για τη Δύση και πιο πολύ για την Ευρώπη – με την οποία για 16 αιώνες χτυπηθήκαμε με μεγάλο μίσος και στις μεταξύ μας συγκρούσεις χύθηκαν ποταμοί αίματος - η Τουρκία μετατρέπεται σε έναν αξεπέραστο και πρώτης τάξεως σύμμαχο. Η Τουρκία πλέον γίνεται ο φύλακας της ανατολικής μεθορίου της Δύσης και κυρίως της Ευρώπης.

Και αυτό υπήρξε το σημαντικότερο λάθος της Τουρκίας. Να νομίζεις και περισσότερο να ελπίζεις πως αυτή η κατάσταση ισορροπίας δεν θα μεταβληθεί ποτέ και θα είναι μόνιμη. Έτσι όταν κάποτε έχουμε κάποια αρνητική στάση από τη Δύση - που μπορεί να είναι και απρόοπτη - αδυνατούμε να κατανοήσουμε τη λογική της. Αυτό έχει σχέση με το μυαλό μας, με τον τρόπο σκέψης και διανόησης που έχει πια εμπεδωθεί στην Τουρκία. Αδυνατούμε να κατανοήσουμε και αναρωτιόμαστε αν αυτό που μας έκαναν οι Δυτικοί συνδυάζεται με την φιλία και αυτή η ‘ερωτική’ αντίδραση είναι η πιο οφθαλμοφανής απόδειξη αυτού του παραλόγου.

Σήμερα η Τουρκία με αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να εξηγήσει τη στάση της Γαλλίας στο Αρμενικό και αναρωτιέται γιατί η Γαλλία δεν έλαβε καν υπόψη της την φίλη και σύμμαχο Τουρκία. Αυτή η συλλογιστική δείχνει ουσιαστικά την έλλειψη λογικής για να κατανοηθεί η ουσία του προβλήματος.

Αυτό είναι το στοιχείο που το σύνολο των διανοουμένων-πολιτικών και του λαού αυτής της περίεργης χώρας δεν μπορεί να αντιληφθεί και να αφομοιώσει. Οι μεταβαλλόμενες συνθήκες δημιουργούν έναν καινούργιο κόσμο. Σε αυτό τον Καινούργιο Κόσμο δεν έχει θέση και τείνει να τερματιστεί η παλιά φιλία της Τουρκίας με τη Δύση.

Η Δύση και ιδίως η Ευρώπη είναι έτοιμες να ακυρώσουν την θέση του μόνιμου συμμάχου και ηρωικού φύλακα που έχουν αναγνωρίσει και αναθέσει στην Τουρκία. Σε αυτή την νέα Παγκόσμια Τάξη, η Τουρκία δεν θα είναι σύμμαχος της Δύσης, αλλά αντίπαλος και μάλιστα και εχθρός.