Το Facebook της τρομοκρατίας

«Συνδέεις μικρά κομμάτια πληροφοριών που από μόνα τους είναι άχρηστα στον ανακριτή, αλλά όλα μαζί συμπληρώνουν τη μεγάλη εικόνα», συνέχισε ο καθηγητής, ο οποίος δεν συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των υποστηρικτών του δόγματος.

Το Facebook της τρομοκρατίας
Ο παντοδύναμος αλγόριθμος θα ενοχοποιεί ανθρώπους κάνοντας συσχετισμούς και συνδέσεις πιθανόν ασαφών ή και άσχετων πληροφοριών

Του SΤΕVΕ CΟΝΝΟR-ΒΗΜΑ

Oι μυστικές υπηρεσίες κατασκευάζουν μια τράπεζα δεδομένων τύπου Facebook για διεθνείς τρομοκράτες, η οποία θα εξετάζεται εξονυχιστικά με σύνθετα ηλεκτρονικά προγράμματα και θα έχει στόχο την αναγνώριση τρομοκρατών και την πρόβλεψη τρομοκρατικών ενεργειών. Με την ανάλυση των κοινωνικών δικτύων που υπάρχουν μεταξύ γνωστών τρομοκρατών, υπόπτων, αλλά και αθώων παριστάμενων που συλλαμβάνονται επειδή βρίσκονται στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή, οι ηγεσίες των μυστικών υπηρεσιών ελπίζουν να ανοίξουν ένα νέο μέτωπο στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Το σχέδιο είναι να συγκεντρωθεί τεράστιος όγκος πληροφοριών για ανθρώπους- ασχέτως του πόσο ασαφείς ή άσχετες αυτές είναι- και να μεταβιβαστεί σε υπολογιστές που έχουν προγραμματιστεί να κάνουν συσχετισμούς και συνδέσεις οι οποίες θα διέφευγαν από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Το συγκεκριμένο δόγμα ήδη εφαρμόζεται στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, όπου χιλιάδες άνθρωποι έχουν συλληφθεί και ανακριθεί για πληροφορίες που θα διοχετευθούν σε τεράστιες ηλεκτρονικές τράπεζες δεδομένων και θα αναλύονται από προγράμματα κοινωνικής δικτύωσης. Εκτός από τις πληροφορίες που αποσπώνται από τις ανακρίσεις υπόπτων, οι μυστικές υπηρεσίες εξετάζουν τις τηλεπικοινωνιακές πληροφορίες που συγκεντρώνονται από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τις τηλεφωνικές συνομιλίες με την ίδια κατασκοπευτική τεχνολογία. Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες εκατοντάδες εκατ. δολάρια δαπανώνται για την ανάπτυξη τεχνικών απόσπασης πληροφοριών. «Η ανάλυση των κοινωνικών δικτύων είναι ανάλυση για το ποιος γνωρίζει ποιον ή ποιος μιλάει με ποιον», είπε η καθηγήτρια Κάθλιν Κάρλεϊ στο Πανεπιστήμιο Κάρνετζι Μέλον στο Πίτσμπουργκ, που ελπίζει να λάβει τη χρηματοδότηση του στρατού για την έρευνα στην ανάλυση δεδομένων των κοινωνικών δικτύων. «Το Facebook και το Google είναι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, δηλαδή είναι η τεχνολογία που συντελεί στο να μάθει κανείς τι γνωρίζουν οι φίλοι του για κάποιον», είπε η κυρία Κάρλεϊ. Και συμπλήρωσε: «Αυτό που κάνει η ανάλυση των κοινωνικών δικτύων είναι να μας προσφέρει τις τύπου Facebook πληροφορίες και να τις αναλύει με μαθηματικό τρόπο ώστε να ανακαλύπτει ποια είναι τα δυνητικά επικίνδυνα άτομα».

Το δόγμα ωστόσο έχει χαρακτηριστεί χρονοβόρο, επιζήμιο και αναποτελεσματικό. Οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι οδηγεί σε κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με εκατοντάδες ίσως και χιλιάδες αθώους ανθρώπους να συλλαμβάνονται και να ανακρίνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου να παρέχουν τις επιθυμητές πληροφορίες. Στην πλέον ακραία μορφή του, το δόγμα έχει οδηγήσει σε αυτό που στους αμερικανικούς στρατιωτικούς κύκλους είναι γνωστό ως «μωσαϊκή φιλοσοφία». Η φιλοσοφία πίσω από τη μωσαϊκή θεωρία είναι ότι από μόνη της μια πληροφορία μπορεί να μη σημαίνει τίποτε για τον ανακριτή ή τον ανακρινόμενο, αλλά όταν τοποθετείται ως «ψηφίδα στο μωσαϊκό» μπορεί ξαφνικά να αποτελέσει ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο. Οι επικριτές λένε επίσης ότι το δόγμα έχει οδηγήσει στη σύλληψη και στην ανάκριση χιλιάδων αθώων ανθρώπων στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, προκειμένου να συγκεντρωθούν ψήγματα πληροφοριών που θα τροφοδοτήσουν ηλεκτρονικούς υπολογιστές προγραμματισμένους με αλγορίθμους κοινωνικών δικτύων.

«Η φιλοσοφία δεν είναι καινούργια αλλά οι υπολογιστές και η επεξεργασία των πληροφοριών τής έδωσαν νέα ώθηση και νέα έμφαση», είπε ο καθηγητής Λόρενς Γουίλκερσον , απόστρατος συνταγματάρχης του αμερικανικού στρατού και πρώην επιτελάρχης του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ ως το 2005. «Συνδέεις μικρά κομμάτια πληροφοριών που από μόνα τους είναι άχρηστα στον ανακριτή, αλλά όλα μαζί συμπληρώνουν τη μεγάλη εικόνα», συνέχισε ο καθηγητής, ο οποίος δεν συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των υποστηρικτών του δόγματος. «Η μωσαϊκή φιλοσοφία δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστή. Είναι απόκρυφη, εσωτεριστική, περιορισμένη σε πολύ λίγους ανθρώπους» συμπλήρωσε. Ο Τζόσεφ Μαργκούλιες , καθηγητής της Νομικής στο Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν στο Σικάγο, ο οποίος μελέτησε τη μωσαϊκή φιλοσοφία σε σχέση με τους κρατουμένους του Γκουαντάναμο, είπε ότι οι μαθηματικές και τεχνολογικές εξελίξεις στην ανάλυση κοινωνικών δικτύων σχετίζονται στενά με τη θεωρία του μωσαϊκού. «Το πρώτο τροφοδοτεί το δεύτερο. Είναι ο μύθος ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές γνωρίζουν τα πάντα,η πίστη στον παντοδύναμο αλγόριθμο,που σε παροτρύνει να ενστερνιστείς περισσότερο απ΄ ό,τι είναι απαραίτητο τα λάθη της μωσαϊκής θεωρίας», εξήγησε ο καθηγητής Μαργκούλιες. Η διατήρηση τεράστιων βάσεων δεδομένων έχει ακόμη μία αρνητική πλευρά. «Υπάρχει η πιθανότητα να θάβεσαι κάτω από βλακώδεις πληροφορίες, όπου η ποιότητα αντικαθιστάται από την ποσότητα» κατέληξε ο καθηγητής. Παρ΄ όλα αυτά αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών καθώς και ακαδημαϊκοί ειδικοί πιστεύουν στην ανάλυση των κοινωνικών δικτύων, πιστεύουν ότι τα τρομοκρατικά δίκτυα είναι δυνατόν να ελεγχθούν αποτελεσματικά με αυτή την τεχνική κυρίως στα θέατρα πολέμου όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Ο δρ Ιαν Μακ Κάλοχ, ταγματάρχης του αμερικανικού στρατού στη στρατιωτική ακαδημία του Γουέστ Πόιντ στη Νέα Υόρκη, είπε ότι έκανε χρήση της ανάλυσης των κοινωνικών δικτύων έτσι ώστε να εξακριβώσει τη σχέση μεταξύ των εκατοντάδων βίντεο με δολοφονίες Αμερικανών από τους αντάρτες στο Ιράκ. «Η λογική του τρόπου που συνδέονται είναι απόρρητη και για αυτόν τον λόγο δεν μπορώ να αποκαλύψω τις μεθόδους αλλά η ερμηνεία είναι ότι τα βίντεο έχουν δημιουργηθεί από την ίδια ομάδα. Μας επέτρεψε να δούμε τη δομή μεταξύ των τρομοκρατικών ομάδων και πραγματικών επιθέσεων» σημείωσε. Ο δρ Μακ Κάλοχ συνεργάζεται με τον καθηγητή Κάρλεϊ για την ανάπτυξη της «μετα-δικτυακής» ανάλυσης, μιας πιο εξελιγμένης μορφής της ανάλυσης των κοινωνικών δικτύων. Ευελπιστεί να μπορέσει να παρακολουθεί τα τρομοκρατικά δίκτυα σε «πραγματικό χρόνο» και να εντοπίζει τις αλλαγές που υποδηλώνουν πότε μια απειλή είναι άμεση. «Προτού πραγματοποιηθεί μια τρομοκρατική επίθεση, τότε συνήθως παρατηρείται κάποια αλλαγή σε αυτή την οργάνωση καθώς αρχίζει να προετοιμάζεται και να σχεδιάζει και να εξασφαλίζει τους πόρους για την επιχείρηση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορώ να παρακολουθήσω ένα δίκτυο σε “πραγματικό χρόνο” και να παρακολουθήσω και τις αλλαγές στη συμπεριφορά του προτού συμβεί μια επίθεση» είπε ο δρ Μακ Κάλοχ. «Η ανάλυση των κοινωνικών δικτύων είναι για το παραδοσιακό,παλιομοδίτικο, αστυνομικό έργο ό,τι η στατιστική είναι για τη διαίσθηση. Εφαρμόζει τους μαθηματικούς κανόνες σε αυτό που οι άνθρωποι έκαναν από παλιά» προσέθεσε. Και κατέληξε: «Ηδη λειτουργεί στις στρατιωτικές δομές. Το πού θα καταλήξει ή πόσο επιτυχής θα αποδειχθεί δεν μπορώ να το πω με βεβαιότητα. Η ανάλυση των κοινωνικών δικτύων περιλαμβάνεται στα έγγραφα του αμερικανικού στρατού που αφορούν την αντιμετώπιση του ανταρτοπόλεμου.Είναι μέρος της “τοπικής διαλέκτου” και οι υπηρεσίες πληροφοριών τη χρησιμοποιούν».


Το μάνατζμεντ της 11ης Σεπτεμβρίου
Η ΑΝΑΛΥΣΗ των κοινωνικών δικτύων είναι ο μοντέρνος τρόπος της «ένωσης των κουκκίδων» μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων που είτε γνωρίζονται μεταξύ τους απευθείας ή γνωρίζουν κάποιον ο οποίος γνωρίζει κάποιον άλλον σε ένα δίκτυο κοινωνικών επαφών. Εχει χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο του μάνατζμεντ στις επιχειρήσεις για πολλά χρόνια και μόλις πρόσφατα εφαρμόστηκε και στα τρομοκρατικά δίκτυα. Η κρίσιμη στιγμή για τον τομέα της ανάλυσης των κοινωνικών δικτύων ήλθε αμέσως μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες (Φωτογραφία). Τότε ήταν που αναλυτές των κοινωνικών δικτύων άρχισαν να ερευνούν τους 19 αεροπειρατές και τους συνεργάτες τους χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες που είχαν ήδη δημοσιοποιηθεί από τα μέσα ενημέρωσης. Ενας σύμβουλος μάνατζμεντ, ο Βάλντις Κρεμπς, «χτένισε» τις αναφορές σε εφημερίδες, προκειμένου να κατασκευάσει ένα κοινωνικό δίκτυο των 19 τρομοκρατών το οποίο θα μπορούσε μετέπειτα να αναλύσει. Μέσα σε λίγες εβδομάδες το δίκτυό του άρχισε να εμφανίζει μια μαθηματική εικόνα της σχέσης των τρομοκρατών, με το κάθε όνομα να αποτελεί έναν κόμβο στο δίκτυο.