Η Τουρκία χάνει τη στήριξη από τους αμερικανοεβραίους

Του Elli Lake
Τον Οκτώβριο του 2000, η Τουρκική κυβέρνηση είχε να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα. Ο πρόεδρος της Αμερικανικής Βουλής Dennis Hastert είχε υποσχεθεί ότι θα προωθούσε ψήφισμα προς απότιση φόρου τιμής των θυμάτων της Αρμενικής γενοκτονίας, κίνηση την οποία η Άγκυρα θεώρησε ως εχθρική. Προς αποφυγή ενός τέτοιου ενδεχομένου, οι Τούρκοι ζήτησαν την στήριξη και την παρέμβαση του ανώτερου ερευνητή Keith Weissman, της Επιτροπής Αμερικανό-Εβραικών Δημοσίων Υποθέσεων (AIPAC).
Σε πρόσφατη συνέντευξη, ο κος Weissman αποκάλυψε ότι μετά από παρεμβάσεις και με την βοήθεια του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών, η Επιτροπή κατάφερε να πείσει τον πρόεδρο Κλίντον να στείλει επιστολή στον κο Hastert τονίζοντας ότι τυχόν υιοθέτηση του ψηφίσματος θα έπληττε τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Η κίνηση στέφθηκε με επιτυχία, ο κος Hastert απέσυρε το ψήφισμα, ενώ μέχρι και σήμερα το Κογκρέσο δεν έχει τοποθετηθεί επί της ουσίας του Αρμενικού ζητήματος.

Ραγδαία ανατροπή
Σήμερα, η Εβραϊκή κοινότητα δεν βοηθά πλέον την Τουρκία, ως αποτέλεσμα της ραγδαίας επιδείνωσης των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ την τελευταία τετραετία. Την περασμένη εβδομάδα, η Άγκυρα καταδίκασε έντονα την επιδρομή του Ισραήλ στον Τουρκικό στολίσκο με προορισμό την Γάζα, χαρακτηρίζοντας την ως «κρατική τρομοκρατία.» Το συμβάν σηματοδοτεί και την λήξη της εικοσαετούς στρατηγικής συμμαχίας του Ισραήλ με την Τουρκία, και την υποστήριξη που η Άγκυρα απολάμβανε από το φιλο-Ισραηλινό λόμπι στην Ουάσιγκτον.
Η Τουρκία, με το κοσμικό της σύνταγμα, ήταν η πρώτη Μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το Ισραήλ το 1949. Ιστορικά το Ισραήλ αναζήτησε την σύναψη συμμαχιών με κράτη πέριξ του Αραβικού κόσμου, όπως η Τουρκία, το Ιράν και η Αιθιοπία. Το 1982, όταν το Ισραήλ εισέβαλε στο νότιο Λίβανο, ο στρατός του κατέστρεψε στρατόπεδα εκπαίδευσης που συνδεόταν με τον Αρμενικό Μυστικό Στρατό για την Απελευθέρωση της Αρμενίας, τρομοκρατική οργάνωση υπεύθυνη για την δολοφονία Τούρκων διπλωματών.
Ως αντάλλαγμα, η Τουρκία προώθησε την ενίσχυση της συνεργασίας σε επίπεδο ανταλλαγής πληροφοριών. Η συνεργασία εξελίχθηκε στην εγκαθίδρυση πλήρων διπλωματικών σχέσεων, στην ενίσχυση των εμπορικών σχέσεων και σε στενότερη στρατιωτική συνεργασία. Σε αντάλλαγμα δε για την αγορά οπλισμού από το Ισραήλ, η Τουρκία επέτρεψε στην Ισραηλινή αεροπορία να χρησιμοποιεί τον εναέριο χώρο της Ανατολίας για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Υπεύθυνη η κυβέρνηση Ερντογάν
Η κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών άρχισε στις αρχές του 2000, με την ανάδειξη στην εξουσία του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, η βάση του οποίου μοιράζεται στοιχεία με κόμματα που έχουν τεθεί εκτός νόμου λόγω των δεσμών τους με το Ισλάμ.
Ωστόσο όπως δήλωσε ο Malcolm Hoenlein, αντιπρόεδρος της Διάσκεψης των Προέδρων των κύριων Αμερικανό-Εβραικών Οργανώσεων «οι σχέσεις των δύο χωρών δεν έχουν πλήρως διακοπεί. Οι δεσμοί μεταξύ της Τουρκίας και της Εβραϊκής κοινότητας εξακολουθούν να είναι αρκετά στενοί.»
Ταυτόχρονα ωστόσο ο κος Hoenlein τόνισε ότι «η Τουρκική κυβέρνηση είναι εξτρεμιστική και έχει επιλέξει μια οδό που συγκρούεται με το παρελθόν. Η πορεία που ακολουθήθηκε δεν αφορά αποκλειστικά το πρόσφατο συμβάν στη Γάζα. Αφορμή αποτέλεσε η εκλογή της Ισλαμιστικής κυβέρνησης.»
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Barry Jacobs, πρώην διευθυντής της Αμερικανό-Εβραϊκής Επιτροπής για στρατηγικές σπουδές και διεθνείς υποθέσεις, ο οποίος επισήμανε την επικριτική στάση που τήρησε η Άγκυρα στην εισβολή του Ισραήλ στο νότιο Λίβανο το 2006. «Ισραηλινός διπλωμάτης είχε παραπονεθεί ότι η Τουρκική υποστήριξη για την Χαμάς είχε ξεπεράσει σε ένταση ακόμη και αυτήν Αραβικών κρατών.»
Ο Abe Foxman, διευθυντής του Αντί-Δυσφημιστικού Συνασπισμού εκτιμά ότι η απόφαση της Τουρκίας να διαρρήξει τις σχέσεις της με το Ισραήλ ήταν στρατηγικού χαρακτήρα και υπενθύμισε την έντονη αψιμαχία στο Νταβός όταν ο πρωθυπουργός Ερτογάν αποχωρώντας είχε πει με έντονο ύφος στον πρόεδρο Πέρεζ: «Όταν αφορά φόνους, γνωρίζετε πολύ καλά πώς να σκοτώνετε παιδιά.»
«Η επιδείνωση στις σχέσεις των δύο χωρών υπέβοσκε αλλά δεν βγήκε στην επιφάνεια μέχρι το Νταβός» πρόσθεσε ο κος Foxman, τονίζοντας ότι μέχρι τότε «οι εμπορικές και στρατιωτικές τους σχέσεις εξελίσσονταν κανονικά. Πιστεύω ότι η Τουρκία είχε ήδη λάβει μια γεωπολιτική απόφαση, ωστόσο χρειαζόταν μία αφορμή για να προσδώσει σε αυτήν δραματικό χαρακτήρα.»
Οι κοι Jacobs και Weissman ήταν από τους αρχιτέκτονες της υποστήριξης της Τουρκίας από την Εβραϊκή κοινότητα στην Ουάσιγκτον, η οποία ανάγεται στο τέλος του ψυχρού πολέμου. Αμφότεροι ηγήθηκαν αντιπροσωπειών Εβραίων ηγετικών στελεχών σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα, ενώ προσφέρθηκε και η εκπαίδευση Αμερικανών-Τούρκων για την ίδρυση λόμπι.
Στο Κογκρέσο, οι Εβραϊκές οργανώσεις άσκησαν επίσης πίεση ώστε ο αγωγός πετρελαίου από το Μπακού στο Τουρκικό λιμάνι του Τσειχάν να μην διέρχεται από το έδαφος της Αρμενίας, και βοήθησαν ώστε να διατηρηθούν οι πωλήσεις Αμερικανικών όπλων στην Τουρκία, παρά τις προσπάθειες του Ελληνικού λόμπι.
Σήμερα τα δεδομένα έχουν αλλάξει δραματικά. Η Αμερικανό-Εβραϊκή κοινότητα εξελίσσεται σε υπολογίσιμο αντίπαλο των Τουρκικών συμφερόντων. Ο Αντί-Δυσφημιστικός Όμιλος κάλεσε το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών να χαρακτηρίσει τρομοκρατική οργάνωση την Τουρκική ανθρωπιστική οργάνωση ΙΗΗ, η οποία βοήθησε στην οργάνωση της αποστολής του στολίσκου στην Γάζα. Στην ίδια την Τουρκία η ΙΗΗ απολαμβάνει στήριξης ως οργάνωση ειρηνιστών και ανθρωπιστών.
Γενικά, ουδείς τόσο από πλευράς Τουρκίας όσο και από πλευράς Ισραήλ δεν επιθυμεί την πλήρη διάλυση των σχέσεων των δύο χωρών. Εντούτοις Ισραηλινοί τονίζουν ότι καθημερινά «η Τουρκική κυβέρνηση παρεκτρέπεται και προσβάλλει το Ισραήλ.»
Ιδιαίτερα επικριτικός και ευθύς ήταν ο Morris Amitay, πρώην εκτελεστικός διευθυντής της AIPAC ο οποίος στο παρελθόν είχε προωθήσει τα συμφέροντα της Τουρκίας. «Αν σήμερα ερωτηθώ κατά πόσον θα προσπαθήσω να προστατεύσω την Τουρκία στο Κογκρέσο, η απάντηση μου θα είναι – θα πρέπει να αστειεύεστε.»