Νταβουτόγλεια αφυπνιστικά ερεθίσματα

Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος*,
Πριν τρία χρόνια πρότεινα για μετάφραση το έργο του Μεχμέτ Νταβούτογλου, Στρατηγικό βάθος. Ο Νταβούτογλου, σήμερα υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, ήταν εξαρχής ο πνευματικός μέντορας του Ερντογάν και ο αρχιτέκτονας, κατά κάποιο τρόπο, της νέο-οθωμανικής κοσμοθεωρίας. Και όμως οι συζητήσεις στην Ελλάδα για την πολιτική των ισλαμιστών κυμαίνονταν από ασάφεια και ανεύθυνες μέχρι φρικτές ανακρίβειες. Κυριολεκτικά κυριάρχησε η ιδέα ότι οι άνευ προϋποθέσεων αισθητικές σχέσεις και η “αγάπη του Άλλου” θα φέρουν την πολυπόθητη, για όλους, ελληνοτουρκική ειρήνη.

Η κυκλοφορία αυτές τις μέρες του βιβλίου του Αχμέτ Νταβούτογλου Το Στρατηγικό βάθος, η διεθνής θέση της Τουρκίας (εκδόσεις Ποιότητα), ανεξαρτήτως των συγκυριακών προβλημάτων της Ελλάδας, αποτελεί μεγάλη ευκαιρία για αυτοκριτική, στρατηγικό επαναπροσανατολισμό, διπλωματική ανασύνταξη και κυρίως πνευματική αφύπνιση. Τέλος οι εικασίες: Έχουμε πλέον την αυθεντική τουρκική σκέψη, τους αυθεντικούς κοσμοθεωρητικούς προσανατολισμούς του νέο-Οθωμανισμού, τους δεδηλωμένους σκοπούς και την ακολουθητέα στρατηγική εκπλήρωσής τους.

Ας μη φανταστεί κανείς ότι ένας διεθνολόγος, που θέλει να λέει στοιχειωδώς λογικές σκέψεις, θα αρχίσει αφορισμούς κατά του Νταβούτογλου. Ανεξαρτήτως επιφυλάξεων για επιμέρους πραγματολογικές πτυχές, που εμπίπτουν στην σφαίρα των επιστημονικών ελέγχων, ή αξιολογικού χαρακτήρα απόψεις του τούρκου συναδέλφου μου και σήμερα υπουργού Εξωτερικών, κανείς δεν μπορεί παρά να βγάλει το καπέλο μπροστά σε ένα ευρυμαθή στοχαστή υψηλών βαθμίδων. Προσφέρει μια αψεγάδιαστη ανάλυση των διεθνοπολιτικών τάσεων της μεταψυχροπολεμικής εποχής, που μερικοί από εμάς κάναμε αρχές της δεκαετίας του 1990. Προχωρεί επίσης σε μια εξεζητημένη και επεξεργασμένη σύζευξη κοσμοθεωρητικών προσανατολισμών και εφαρμοσμένης στρατηγικής, οι σκοποί της οποίας, αν εκπληρωθούν, θα καταστήσουν την Τουρκία ένα πανίσχυρο εθνοκράτος.

Αποτελεί θέσφατο στη στρατηγική ανάλυση ότι τον αντίπαλο δεν τον εχθρεύεσαι. Αντίθετα βασικοί στόχοι της δικής σου στρατηγικής είναι: α) να τον μάθεις πολύ καλά, μέσα και έξω και σε όλο το βάθος και πλάτος, β) να καλλιεργήσεις τον ορθολογισμό του στην πλάστιγγα κόστους και οφέλους εναλλακτικών του στάσεων και συμπεριφορών, γ) να αποτρέψεις αποτελεσματικά τις απειλές, δ) να διαπραγματευτείς από θέση ισορροπίας και ε) να θέτεις αξιόπιστα απαραβίαστες κόκκινες γραμμές. Ένα φιλειρηνικό κράτος, ακριβώς, είναι πάντοτε έτοιμο για ειρηνική επίλυση των διαφορών με άλλα κράτη σύμφωνα όμως με τις κόκκινες γραμμές που θέτει η διεθνής νομιμότητα.

Αυτά και πολλά άλλα δεν αποτελούν μεγάλη σοφία. Αποτελούν α) στοιχεία της καθημερινής διακρατικής πρακτικής, β) πασίγνωστες και πασίδηλες σωστές εκτιμήσεις για το διεθνές σύστημα και γ) λογικές σκέψεις κάθε ατόμου που δεν εθελοτυφλεί και που σκέφτεται ορθολογιστικά. Στην ημέτερη χώρα τις δύο τελευταίες δεκαετίες, αφού καλλιεργήθηκαν λανθασμένες αντιλήψεις για το διεθνές σύστημα, αφού καλλιεργήθηκε η αλλόκοτη άποψη πως οι βομβαρδισμοί του Κλίντον και του Μπους θα εφάρμοζαν τα… ανθρώπινα δικαιώματα και θα ενοποιούσαν τον πλανήτη και αφού όλα αυτά εμποτίστηκαν με ένα αυτιστικό και ανεδαφικό ακταρμά διεθνιστικών και κοσμοπολίτικων ιδεολογημάτων, η Ελλάδα σπρώχθηκε στον ανορθολογισμό. Πνευματικός ανορθολογισμός, πολιτικός ανορθολογισμός και στρατηγικός ορθολογισμός. Έτσι περίπου ερμηνεύεται το γεγονός ότι επί μια ολόκληρη δεκαετία, ενώ οι κοσμοθεωρητικοί και στρατηγικοί προσανατολισμοί της ομάδας Ερντογάν ήταν σε όλους πασίγνωστοι, εδώ εμείς άλλα ακούαμε.

Και η μεν Τουρκία ανεβαίνει τα σκαλιά της διεθνούς ιεραρχίας ισχύος, η δε Ελλάδα κατηφορίζει προς το τέλμα: “οι κοινωνίες που έχοντας χάσει την αυτοπεποίθησή τους αποδέχθηκαν να γίνουν τα περιφερειακά στοιχεία άλλων κοινωνιών, μετά από μια ψυχολογική κατάρρευση θα μείνουν αντιμέτωπες και με τον κίνδυνο της στρατηγικής τους διάλυσης” (Νταβούτογλου σελ. 832).

Τελειώνω λέγοντας ότι η Ελλάδα μπήκε σε ένα ανορθολογικό κατήφορο διάλυσής της επειδή α) ροκανίστηκε πνευματικά με κάθε τρόπο από ξεπεσμένα θεωρήματα και ιδεολογήματα που εισέρευσαν στη δημόσια ζωή και επειδή β) “δολοφονήθηκε ο χαρακτήρας” της καλής γνώσης του διεθνούς συστήματος. Αφού οι Έλληνες στερήθηκαν ορθολογιστικής ανάλυσης διεθνών σχέσεων ας την μάθουν, τουλάχιστον, από ένα άριστο τούρκο διεθνολόγο. “Είναι και αυτό μια λύση”. Το βιβλίο είναι, τέλος, το εγχειρίδιο της σημερινής τουρκικής διπλωματίας.

* καθηγητής Στρατηγικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιώς
www.ifestosedu.gr
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-Makthes.gr