31/7/10

Ελλάδα - Τουρκία: ασύμμετρες αντιλήψεις

Του Balkan Devlen*
Κύπρος, Αιγαίο, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Δυτική Θράκη... Αυτές είναι οι «λέξεις - κλειδιά» που ξεπηδούν από τις σελίδες κάθε συγγράμματος για τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις. Οι διενέξεις αυτές είναι ευρέως γνωστές, όπως και οι μεταξύ μας ομοιότητες, που αποτελούν φυσική συνέπεια της συνύπαρξής μας για πέντε αιώνες, σε αυτό που ο Δημήτρης Κιτσίκης ονόμασε «Τουρκο-Ελληνική Αυτοκρατορία». Επειδή είναι γνωστές, λοιπόν, θα προτιμήσω να επικεντρωθώ σε έναν συγκεκριμένο ψυχολογικό παράγοντα που διαμορφώνει σήμερα τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις.

Πρόκειται για το πρόβλημα της ασύμμετρης αντίληψης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Την τελευταία δεκαετία, οι τουρκικές αντιλήψεις για την Ελλάδα ως απειλή μεταβλήθηκαν ριζικά. Παρά την ύπαρξη δυσεπίλυτων προβλημάτων στις μεταξύ μας σχέσεις (Κυπριακό, υφαλοκρηπίδα), η Ελλάδα έπαψε να συγκαταλέγεται στον κατάλογο των απειλών για την τουρκική κυβέρνηση, αλλά και για τον τουρκικό λαό. Οι αιτίες αυτής της «υποβάθμισης» της απειλής είναι δύο:

Πρώτη είναι η αυξανόμενη τουρκική αυτοπεποίθηση στη διεθνή σκηνή, μαζί με τη βελτίωση των διμερών σχέσεων, χάρη στη «διπλωματία των σεισμών», του 1999.

Δεύτερη, είναι η ανάδειξη νέων απειλών και πηγών αστάθειας στα ανατολικά και νότια των τουρκικών συνόρων, όπως η εισβολή στο Ιράκ το 2003, το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και η αναβίωση της ρωσικής ισχύος.

Ως αποτέλεσμα των απειλών αυτών, η Τουρκία αποφάσισε να αποσυνδέσει το Κυπριακό από τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, να αντιμετωπίζει το θέμα της υφαλοκρηπίδας ως τεχνικό ζήτημα και όχι ως πολιτικό, αλλά και να δηλώσει -μέσω του πρωθυπουργού Ερντογάν- ότι ο χαρακτηρισμός «Οικουμενικό» για το Πατριαρχείο δεν ενοχλεί την Αγκυρα.

Δεν είμαι, όμως, σίγουρος ότι η ελληνική πλευρά μετάβαλε ανάλογα τις αντιλήψεις της απέναντι στην Τουρκία. Παρότι δεν είμαι ειδικός των ελληνικών πραγμάτων, εκτιμώ ότι η Τουρκία συνεχίζει να καταλαμβάνει σημαντική θέση στις ανησυχίες των Ελλήνων αξιωματούχων και του ελληνικού κοινού. Για το φαινόμενο αυτό ευθύνονται δύο παράγοντες: πρώτον, η Τουρκία είναι μια αναδυόμενη δύναμη, η γειτνίαση με την οποία δεν μπορεί παρά να είναι δύσκολη. Οι Ελληνες ανησυχούν -δικαίως- ότι η ενίσχυση της χώρας μας συνεπάγεται και ενίσχυση των φιλοδοξιών της στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Ουδείς Τούρκος, όμως, ακόμη και ο πιο λυσσαλέος εθνικιστής, δεν καλλιεργεί οράματα εδαφικής κατάκτησης. Δεύτερον, η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν φαίνεται να μοιράζεται τις θέσεις του Δημήτρη Κιτσίκη περί ελληνικότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ετσι, είναι δύσκολο να μεταβληθούν οι επιφυλάξεις ενός λαού για εκείνους που θεωρεί πρώην δυνάστες του.

Η ασύμμετρη φύση της αντίληψης απειλών είναι σημαντική, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις, απογοητεύσεις και αίσθημα προδοσίας αν οι προσδοκίες για βελτίωση των σχέσεων δεν ευοδωθούν. Οπως συμβαίνει και στη ζωή των ανθρώπων, μια υγιής σχέση μεταξύ δύο κρατών απαιτεί και ψυχολογική ισορροπία.

Στις αρχές Ιουλίου βρέθηκα στο όμορφο νησί της Αίγινας για να παρακαθίσω σε συμπόσιο με θέμα που διοργάνωσε το Διεθνές Κέντρο Μελετών της Μαύρης Θάλασσας. Αφού άκουσα με προσοχή τους ομιλητές από τον Καύκασο να μιλούν για τους πολέμους στην περιοχή τους, Ελληνας συνάδελφός μου, μου επεσήμανε ότι τα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των χωρών μας δεν του φαίνονταν πια τόσο σημαντικά. Πιστεύω ότι ήρθε η ώρα να αντιληφθούμε πόσο αληθινή είναι αυτή η διαπίστωση.

*Ο Balkan Devlen είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Σμύρνης.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

12 σχόλια:

  1. Περι ασυμμετρες αντιληψεις δειτε και αυτα τα εξοχα αρθρα του Ianus:

    - 200 000 human tragedies as "unconfirmed, out of the blue suggestions" ...
    Reader comment on item: Turkey in Cyprus vs. Israel in Gaza
    http://www.danielpipes.org/comments/176132
    - Tthe sources vs. Turkish moral claims
    http://www.danielpipes.org/comments/176160
    - Expulsion of reality - Turkish-style
    http://www.danielpipes.org/comments/176106

    Απο οτι φαινετε, οι ξενοι ξερουν οχι μονο καλυτερα την ιστορια μας, αλλα και να διαπραγματευονται το δικαιο μας!

    Ειμαστε πραγματι αξιοθρηνητοι!

    Δημοκριτος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Και η κυβερνσηση του ΠΑΣΟΚ φαινεται να πιστευει οτι τα προβληματα με την Τουρκια δεν ειναι και τοσο σημαντικα, για αυτο και τα χαριζει ολα στην αλλη πλευρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. «… είναι δύσκολο να μεταβληθούν οι επιφυλάξεις ενός λαού για εκείνους που θεωρεί πρώην δυνάστες του».

    Ἄπαπα, μὴ τὸ λέγῃς. Ἡμεῖς μετὰ δακρύων νοσταλγίας θυμούμεθα τὰς πολὺ φιλικάς –τί λέγω φιλικάς, παραφόρους ἐρωτικάς– σχέσεις μεταξὺ τῶν δύο λαῶν μας. Τί παιδομάζωμα, τί φόροι, τί ἀγγαρεῖαι. Καὶ νά φυλακίσεις, καὶ νά ἀπαγχονισμοί, καὶ νά ὀπτήσεις ἐπὶ ὀβελῶν. Καὶ νὰ ἔχουμε καὶ τὴν Ἐκκλησίαν νὰ θέλῃ τὸ μερτικόν της, πρὸ κειμένου νὰ μᾶς σῴσῃ ἀπὸ τοῦ βάρους τοῦ πλούτου καὶ νὰ μᾶς κάνῃ ἐλαφρυτέρους διὰ τὴν πτῆσίν μας πρὸς τὸν παράδεισον (εἰς τὴν μετέπειτα ζωὴν βεβαίως –αὐτοὺς τοὺς πληρώνουμε ἀκόμη) καὶ τοὺς Ἑβραίους συνεργάτας σας, νὰ μᾶς ἐκδύουν ἀπ’ ὅ,τι ἀπέμενεν. Εἶναι λοιπὸν νὰ μὴ μᾶς δημιουργῇ ἕνα ἁπαλὸν φτερούγισμα εἰς τὴν καρδίαν μία τοιαύτη ἐνθύμησις;
    Αὐτοὶ οἱ τύποι ἀνατολικῶς τοῦ Αἰγαίου εἶναι λοιπὸν μεγάλοι χωρατατζῆδες. Τὸ πρόβλημα εἶναι, ὅτι τὰ χωρατά των ἀφοροῦν εἰς ἡμᾶς. Ἄραγε θὰ σοβαρευθῇ ἡ ἐδῶ κυβέρνησις, ὥστε νὰ τοὺς κόψῃ τὸν γέλωτα;
    Εἷς Ἕλλην

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. To άρθρο είναι καλό για ανάγνωση στην Τουρκία. Κατά τα λοιπά, είναι υπέρ το δέον αφελές.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Προφανώς ο αρθρογράφος ζει σε μια όμορφη παράλληλη πραγματικότητα όπου γίνονται αντιληπτά μόνο τα μισά γεγονότα απο αυτά που αντιλαμβανόμαστε εμείς.
    Υπάρχει κάποιος λόγος για την αναδημοσίευση προπαγανδιστικών άρθρων απο την Τουρκία; γιατί δεν νομίζω ότι προσφέρουν κάτι ούτε ως θέμα προς συζήτηση ούτε ως ενδεικτικό του τουρκικού τρόπου σκέψης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Παράφραζω ενα γνωμικό ενός άγγλου σκακιστή: Αν ο αντίπαλος σου προτείνει ισοπαλία, προσπάθησε να καταλάβεις γιατί θεωρεί ότι είσαι σε χειρότερη θέση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. ΤΙΠΟΥΚΕΙΤΟΣ
    Μιλάει από θέση ισχύος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. ΤΙΠΟΥΚΕΙΤΟΣ αυτό είναι το λιγότερο το χειρότερο είναι ότι για πολλοστή φορά θεωρούν δεδομένες τις παραχωρήσεις που πρέπει να κάνει η Ελλάδα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. @ Καυκάσιο

    Μα δεν μιλά για ισοπαλία.

    Η φράση που αποδίδεται στον Ν. Short, έχει νόημα, αν την γράψεις σωστά. Η παράφραση δεν βγάζει νόημα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Ποιος να ταν άραγε ο Έλληνας συνάδελφός του. Κανας ΕΛΙΑΠΕΠιτης θα τανε...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. ...Ουδείς Τούρκος, όμως, ακόμη και ο πιο λυσσαλέος εθνικιστής, δεν καλλιεργεί οράματα εδαφικής κατάκτησης..

    Η κατοχή της Κύπρου, το γκριζάρισμα του Αιγαίου και οι βλέψεις στην Θράκη θεωρούνται δεδομένες.

    ...Ελληνας συνάδελφός μου, μου επεσήμανε ότι τα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των χωρών μας δεν του φαίνονταν πια τόσο σημαντικά.
    .............

    Για μένα απλά πήρε αυτά που ήθελε και ζητά ισοπαλία στην διαμορφωμένη κατάσταση.Αστοχη η όχι η παράφραση μου ο χρόνος θα δείξει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. δεν είπε αυτά τα λόγια αυτός ο Έλληνας. Ίσα ίσα το αντίθετο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.