Ρωσία, Τουρκία, ΗΠΑ: Ρευστά και Εφήμερα, Πάγια και Μονιμότερα Κριτήρια και Παράγοντες

Π. Ήφαιστος

Επιβάλλεται να αποφεύγουμε να αναλύουμε ειδήσεις γεγονότων που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και διαμόρφωση. Καθότι στην διεθνή πολιτική οι διαμορφωτικοί παράγοντες είναι πάντα  πολλοί και συχνά αόρατοι. Συμπλέκονται αστάθμητα μέσα σε μια δίνη ηγεμονικών ανταγωνισμών και οι προβλέψεις δεν ενδείκνυνται διαφορετικά υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι βιαστικά συναγόμενες εκτιμήσεις να οδηγούνται σε λάθος συμπεράσματα. Για μονιμότερους παράγοντες που επηρεάζουν τις στρατηγικές των μεγάλων δυνάμεων υπάρχουν πολλές αναλύσεις σε μικρά και μεγάλα κείμενα. Μερικές παρατίθενται στο τέλος του παρόντος.
Για τις ανάγκες του σύντομου σημειώματος που ακολουθεί αναφορικά με την εξέλιξη των σχέσεων Ρωσίας-Τουρκίας και για την μεταβατική φάση που διανύουμε όσον αφορά την στρατηγική των ηγεμονικών δυνάμεων υπάρχει μια σύντομη πρόσφατη παρέμβαση: «ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΑΣΙΑΣ: ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ». (Σημειώσεις διάλεξης σε ημερίδα με θέμα την θαλάσσια στρατηγική. ΙΔΙΣ / Σχολή Εθνικής Άμυνας – παράρτημα ορισμών, βασικών πτυχών και σύνδεση με Ελλάδα) http://wp.me/p3OlPy-1iU. Γι' αυτό δεν θα επαναλάβουμε εδώ περιγραφές και εκτιμήσεις που έγιναν εκεί ή σε άλλα εκτενέστερα κείμενα.

Υπάρχουν πάγια χαρακτηριστικά της διεθνούς πολιτικής τα οποία όσον μας αφορά λίγο πολύ εντάσσονται σε μια προσανατολιστική θεώρηση των πραγμάτων υπό το πρίσμα πιο μόνιμων χαρακτηριστικών του διεθνούς συστήματος [Για την «προσανατολιστική θεωρία» υπό το πρίσμα του Παραδείγματος διεθνών σχέσεων βλ. «Το Θουκυδίδειο «Παράδειγμα» της επιστημονικής μελέτης της διεθνούς πολιτικής και οι «επιστημονικές επαναστάσεις» http://wp.me/p3OlPy-Lb].

Οι αλλαγές στρατηγικών προσανατολισμών εάν και όταν λάβουν χώρα είναι συνήθως πολύ ορατές, αν και όχι άμεσα και σε όλους. Σε μια ανάλυση του διεθνούς συστήματος κανείς απαιτείται να συνεκτιμά με προσοχή τις εν θερμώ εξελίξεις και κυρίως χωρίς να σπεύδει σε βιαστικά συμπεράσματα πριν παγιωθούν κάποιες τάσεις και οι ευρύτεροι στρατηγικοί προσανατολισμού στις οποίες ανήκουν.

Έτσι, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τον καταιγισμό ειδήσεων για την προσέγγιση Τουρκίας-Ρωσίας, μια αναμφίβολα σημαντική εξέλιξη. Γρήγορα συμπεράσματα είναι λάθος εάν δεν είναι ενταγμένα σε μια γνώση και μια θεώρηση των προσανατολισμών και όχι των στιγμών εντός αυτών των προσανατολισμών, ιδιαίτερα όταν πολλές παράμετροι αυτών των στιγμών είναι είτε ρευστοί είτε άγνωστοι.

Χωρίς να σημαίνει ότι η στρατηγική μιας χώρας δεν πρέπει να λαμβάνει δεόντως υπόψη τέτοια βραχυχρόνια κριτήρια και παράγοντες και συμφωνιών, είναι ζωτικό να γίνει κατανοητό ότι γεγονότα όπως η προσέγγιση Τουρκίας-Ρωσίας απαιτείται να συνεκτιμώνται υπό το πρίσμα του γεγονότος ότι ενόσω ωριμάζει η μεταψυχροπολεμική εποχή 3 μεγάλα ζητήματα είναι ανοικτά και σε πλήρη ρευστότητα.

Α. ΤΟ ΠΟΛΥΠΟΛΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ. Β. ΗΠΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΡΑΜΠ. Γ.  ΤΟΥΡΚΙΑ 

Α. ΤΟ ΠΟΛΥΠΟΛΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ. Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική κατάσταση την οποία ήδη από το 1991 ο υποφαινόμενος και άλλοι αναλυτές την ονομάσαμε «μονο-πολυπολική». Υπάρχει δηλαδή μια δεσπόζουσα δύναμη, οι ΗΠΑ, φαινόμενο που συνοδεύεται από την ύπαρξη μεγάλων περιφερειακών δυνάμεων και μάλιστα πυρηνικών.

Υπάρχει διάκριση, υπογραμμίζεται, μεταξύ μιας περιφερειακής δύναμης και ενός περιφερειακού ηγεμόνα. Η Ρωσία περιφερειακός ηγεμόνας δεν είναι. Είναι ένα πράγμα αυτό και άλλο λογικότητα όπως είναι στην φύση όλων των μεγάλων δυνάμεων να επιδιώκουν να διευρύνουν τα περιφερειακά τους ερείσματα ή και να επιδιώκουν να γίνουν περιφερειακοί ηγεμόνες (ακόμη και εάν δεν το κατορθώσουν ποτέ αυτό θέλουν και αυτό επιδιώκουν, ενώ οι πλείστες υπερπόντιες εξισορροπήσεις γίνονται για να παρεμποδιστούν άλλες μεγάλες δυνάμεις να γίνουν περιφερειακοί ηγεμόνες).

Αυτό το διεθνές σύστημα που μόλις σκιαγραφήσαμε είναι σε πλήρη εξέλιξη ενώ μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Σταδιακά, εν τούτοις, τα κύρια χαρακτηριστικά του αναδυόμενου πολυπολικού διεθνούς συστήματος γίνονται ολοένα και πιο ορατά.

Εξαρχής, δηλαδή αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δεν μπορούσαμε να προσυπογράψουμε –όσο και αν αυτό στεναχωρούσε πολλούς συναδέλφους ενίοτε και φίλους– τις ασυναρτησίες (κυριολεκτικά ασυναρτησίες και μάλιστα αφελείς και επικίνδυνες) περί ενός ανθόσπαρτου «παγκοσμιοποιημένου» πλανήτη, ο οποίος μάλιστα θα είχε σταδιακά προικισθεί με ένα αναδυόμενο «υπερεθνικό διεθνές δίκαιο» που ... θα έφερναν οι θηριώδεις εισβολές της κυρίαρχης δύναμης και των απρόθυμων πλην εξαναγκασμένων συμμάχων της.

Ονομάστηκαν «επεμβάσεις της διεθνούς κοινότητας», όρο που εμείς θεωρούσαμε ύβρη που αναπόδραστα θα έφερνε την Νέμεση. Την βλέπουμε γύρω μας στα κατεδαφισμένα κράτη και τα εκατομμύριο δύσμοιρων προσφύγων. Γιατί το κράτος είναι ο φορέας του πολιτικοοικονομικού και στρατηγικού ορθολογισμού κα όταν κατεδαφίζεται ή η ασφάλειά του παραμελείτε ο ανορθολογισμός κυριαρχεί.

Όσο προχωρούμε στον 21 αιώνα τόσο η παρατήρηση των εξελίξεων στην διεθνή πολιτική όσο και οι αναγκαίες εκτιμήσεις των γεγονότων που παρατηρούμαι, απαιτούν ψυχραιμία, περισυλλογή και σωστή κατανόηση των κρατοκεντρικών λογικών. Απαιτείται πρωτίστως, μιας και για εγγενείς λόγους η ηθική στην διεθνή πολιτική είναι μηδενική, οι αποφάσεις μας και οι σκέψεις μας να είναι στερημένες κάθε συναισθηματισμού και κάθε ιδεαλισμού [βλ. «ΗΘΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η μη θεσπισμένη ισχύς στην διεθνή πολιτική. Πολιτική θεολογία versus πολιτική θεωρία και η σημασία της αξιολογικά ελεύθερης περιγραφής και ερμηνείας των διεθνών φαινομένων» ­– http://wp.me/p3OlPy-1bH – http://wp.me/p3OqMa-13c]. Ηθική γενικώς και αορίστως δεν υπάρχει εκτός και αν μιλάμε για τον αστάθμητο και μη πολιτικά ενταγμένο υποκειμενισμό του καθενός ή τις προπαγάνδες εντός κάθε πολιτικά στερημένης ιδιωτείας.

Εξ αντικειμένου και για εγγενείς λόγους που αφορούν την δομή του διεθνούς συστήματος και την εθνοκρατοκεντρική διαφοροποίησή υπάρχει μόνο πολιτική ηθική. Η πολιτική ηθική συγκροτείται στο πλαίσιο του Κοινωνικού και Πολιτικού γεγονότος εντός κάθε πολιτικά κυρίαρχου κράτους. Το ότι στην Ελλάδα και όχι μόνο οι προπαγάνδες των διεθνιστικών ιδεολογικών δογμάτων οδηγούν σε διαιρέσεις, διενέξεις ή και εμφυλίους, οφείλεται στο γεγονός ότι οι ηγεμονικές δυνάμεις πάντοτε μεταμφιέζουν τις ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος με κοσμοπολιτισμούς, οικουμενικισμούς και διεθνισμούς.

Ένα κατά τα άλλα πολύ γνωστό φαινόμενο της διαχρονίας [Edward H. Carr], για όσους βέβαια δεν καταβροχθίζουν την εκάστοτε ηγεμονική προπαγάνδα. Παραμένει γεγονός η κατανόηση του έσχατου χαρακτήρα του κράτους / πατρίδα για κάθε κοινωνία, η κατανόηση ότι η ασφάλειά του είναι η συλλογική ελευθερία μιας κοινωνίας και η συνειδητοποίηση ότι φυγόκεντρες απάτριδες σκέψεις οδηγούν σε ζημιές ενίοτε εξοντωτικές ή και θανατηφόρες.

Στο διεθνές σύστημα υπάρχει διεθνής τάξη και το ζήτημα που τίθεται πάντα και αποκλειστικά είναι η σταθερότητα και αστάθεια και όχι κάποια κριτήρια δικαιοσύνης για το που βρίσκονται τα σύνορα ή ποιος και πότε κατέχει πλουτοπαραγωγικούς χώρους. Αυτό το βλέπουμε καθημερινά όταν περί αυτά τα ζητήματα διαφωνούν με αποτέλεσμα σταθερότητα μέσω ισορροπίας ή αστάθεια λόγω ανισορροπίας ή αρπαγή από το αναθεωρητικό κράτος αυτών που αξιώνει χωρίς πόλεμο επειδή ο αμυνόμενος είναι αδύναμος και ή στερείται αποτελεσματικής εθνικής στρατηγικής.

Απαιτείται λοιπόν πρωτίστως να συνεκτιμώνται πλήρως τα πάγια γεωπολιτικά χαρακτηριστικά του διεθνούς συστήματος και χωρίς να σπεύδουμε σε εύκολες προβλέψεις να προσπαθούμε να ανιχνεύουμε κάποια τάση αλλαγής των στρατηγικών προσανατολισμών των μεγάλων δυνάμεων. Εξ ου και συνοδεύω αυτό το σύντομο σχόλιο με την ανάρτηση των σημειώσεών μου σε εισήγηση σε συνέδριο πριν λίγους μήνες όπου περισσότερο θέτω ερωτήματα παρά τα απαντώ (εκτενέστερο κείμενο βρίσκεται στο τελικό στάδιο διαμόρφωσής του).

Β. ΤΟΥΡΚΙΑ. Το Τουρκικό κράτος κατέχει ένα ιστορικά πολύ σημαντικό γεωπολιτικό χώρο. Η αποδυνάμωση του Κεμαλισμού προκαλεί σεισμικές δονήσεις στα θεμέλιά του τα οποία κανείς δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει. Ο Ερντογάν στέκεται πάνω σε αυτές τις σεισμικές πλάκες και παρά το εμφανέστατα πανίσχυρο ηγετικό του προφίλ το μέλλον του είναι κάτι περισσότερο από αβέβαιο.

Η επιβίωσή του νεοισλαμικού καθεστώτος ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα δεν είναι βεβαία. Δεν μιλάμε κατ' ανάγκη για τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες αλλά για ισχυρές τάσεις στο υπόβαθρο του κράτους και στο περιφερειακό υποσύστημα στο οποίο ανήκει η Τουρκία (στην δημιουργία πολλών από αυτά τα προβλήματα συνέβαλε ενεργά και η Τουρκία με την γνωστή στρατηγική των «μηδενικών προβλημάτων» η οποία σε άλλα παραπέμπει ο τίτλος και άλλα οι στρατηγικοί σκοποί της Τουρκίας).

Η στρατηγική των μεγάλων δυνάμεων όταν προσεγγίζουν τον Ερντογάν, εν τούτοις, εντάσσονται στην λογική μιας πάγιας τυπολογίας των ανταγωνισμών των μεγάλων δυνάμεων [βλ. «Η σύρραξη στη Συρία και ο ανελέητος ηγεμονικός ανταγωνισμός ως καθοριστικός παράγων των περιφερειακών διενέξεων και η τυπολογία του John Mearsheimer» http://wp.me/p3OlPy-qo ].

Έτσι, πράγματα που βλέπουμε με γυμνό οφθαλμό τώρα ενδέχεται να αποτελούν κινήσεις των μεγάλων δυνάμεων που εκτιμήθηκαν δεόντως από τα επιτελεία τους – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείονται λανθασμένες αποφάσεις και ενέργειες. Το συχνά αόρατο σκεπτικό των αποφάσεών τους αφορά εκτιμήσεις για τις υπό διαμόρφωση τάσεις μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Τα καθεστώτα μιας χώρας πάνε  και έρχονται το ίδιο και οι ηγέτες ή «ηγέτες», πλην οι στρατηγικές των μεγάλων δυνάμεων δεν βλέπουν χώρες αλλά χώρο. Πάγια προσπαθούν να εξωθήσουν τα πράγματα προς πολιτικές καταστάσεις εντός αυτών των χωρών-κρατών με τρόπο που εξυπηρετεί τα μελλοντικά συμφέροντά τους στον γεωπολιτικό χώρο στον οποίο ανήκουν ή και ευρύτερα.

Έστω και αν η Ρωσία δεν κατορθώσει να θέσει τον Τουρκικό χώρο υπό την επιρροή της, για παράδειγμα, η απόκτηση βραχυχρόνιων ερεισμάτων ενδέχεται μεσοπρόθεσμα να αποτελούν διαπραγματευτικό χαρτί με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις ενώ όπως και να εξελιχθούν τα πράγματα μακροπρόθεσμα, πάνω στην σκακιέρα των ακατάπαυστων στρατηγικών παιγνίων λίγο ή πολύ μετρούν κάποια «δομικά τετελεσμένα» (τέτοια, για παράδειγμα, είναι ενεργειακές δομές ή οικονομική και τεχνολογική εξάρτηση σε διάφορους τομείς). Μπορεί να μην αποτελούν κοσμογονία αλλά ενισχύουν τα ερείσματα μιας δύναμης στον αδιάλειπτο ανταγωνισμό των ηγεμονικών δυνάμεων.

Γ. ΗΠΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΡΑΜΠ. Μόνο θλίψη μπορεί να προκαλέσει ο συναισθηματισμός με τον οποίο γίνονται σχόλια γύρω από τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ ή άλλων παρόμοιων εξελίξεων. Ως και ο καθείς που διαθέτει γραφίδα είναι πλανητικός εισαγγελέας και δικαστής και γνώστης και κριτής των πολιτικών εξελίξεων άλλων κρατών. [βλ. ΠΑΓΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ, ΟΙ ΠΕΡΙΦΈΡΕΙΕΣ, Η ΤΟΥΡΚΊΑ, Η ΚΎΠΡΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΆΔΑ http://wp.me/p3OqMa-1kA και https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/permalink/975922452552364/]. Δεν αναφερόμαστε στην ατομική ηθική του προέδρου Τραμπ ή κάθε προέδρου αλλά στο γεγονός ότι ο κάθε πρόεδρος ενσαρκώνει τις κυρίαρχες εσωτερικές πολιτικές λογικές για τις οποίες ούτε γνωρίζουμε ούτε μας πέφτει λόγος ενώ κύρια μέριμνα άλλων κοινωνιών δεν είναι να γίνουν εισαγγελείς των άλλων αλλά να δουν τα του οίκου τους στα πεδία της εθνικής στρατηγικής και ιδιαίτερα της εθνικής ασφάλειας.

Κατά την δική μας εκτίμηση στρατηγικά-ορθολογιστικά μιλώντας η επανεξέταση κύριων προσεγγίσεων της Αμερικανικής Στρατηγικής ήταν από καιρό αναμενόμενη.  Ο Πρόεδρος Τραμπ, όσον αφορά την εθνική στρατηγική των ΗΠΑ, εμφανίζεται ως κύριος εκφραστής αναζήτησης νέων προσανατολισμών και προσεγγίσεων και αυτό είναι το  κύριο ζήτημα της στρατηγικής θεωρίας τους επόμενους μήνες και χρόνια. Τίποτα δεν προδικάζεται αλλά θα ήταν λάθος εάν ως προς τους στρατηγικούς προσανατολισμούς των ΗΠΑ δεν υπογραμμίζεται η διαφορά μεταξύ μιας υπερεκτατικής πολιτικής και των διακηρύξεων της νέας προεδρικής φρουράς οι οποίες υποδηλώνουν αναζήτηση προϋποθέσεων ισορροπίας. Θα πρέπει να αναμένουμε πριν εκφράσουμε τελεσίδικες εκτιμήσεις [βλ. για παράδειγμα ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΡΑΜΠ και ΓΝΩΣΗ VERSUS ΓΝΩΜΗ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ VERSUS ΑΝΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ VERSUS ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΝΟΣ ΚΡΑΤΟΥΣ http://wp.me/p3OlPy-1qR και ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΡΑΜΠ: Αναζητώντας νέους στρατηγικούς προσανατολισμούς; Η σημασία για την Ελλάδα http://wp.me/p3OqMa-1km].

Σίγουρα, ότι και να πράξει στην διεθνή πολιτική η νέα προεδρική φρουρά, θα δυσκολευτεί πολύ να υπερβεί την θηριωδία των προέδρων των ΗΠΑ μετά το 1990 και ιδιαίτερα της κυρίας Κλίντον και του κ Ομπάμα. Αυτό είναι αντικειμενικό και κανείς, εάν δεν μπορεί να δει την κατάρρευση ολόκληρων κρατών και περιοχών και τις αβάστακτες ανθρώπινες κακουχίες που αυτά προκαλούν, δεν έχει παρά να δει το παρεμβαλλόμενο βίντεο της κ Κλίντον και την θηριωδία που εκπέμπει μπροστά σε ένα πεθαμένο θύμα της.

Όπως γράψαμε σε πολλές παρεμβάσεις μετά την εκλογή του, η υπερεπέκταση των ΗΠΑ μετά το 1990 έφθασε στα όριά της ταυτόχρονα βυθίζοντας το πανίσχυρο αυτό κράτος σε πολλά περιφερειακά αδιέξοδα. Για πολλούς ήταν από καιρό ολοφάνερο ότι οι ΗΠΑ έπρεπε να δουν πιο σοβαρά το πολυπολικό διεθνές σύστημα το οποίο θα είναι πολύ πιο πολύπλοκο και πολύ πιο δύσκολο για τις ΗΠΑ, και αυτό παρά την συνεχιζόμενη συντριπτική στρατιωτική και οικονομική υπεροχή της. Ταυτόχρονα βέβαια και την πανίσχυρη γεωπολιτική της παρουσία ως η μεγάλη ναυτική δύναμη που τον 20 αιώνα διαδέχθηκε το Ηνωμένο Βασίλειο.

Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίξαμε σε πολλές παρεμβάσεις πριν και μετά την εκλογή του Τραμπ, είναι πλέον στην λογική των πραγμάτων να επιδιώκεται όχι άκρατη επέκταση των ΗΠΑ αλλά ισορροπία στο σύστημα. Για μια σειρά λόγων, βεβαίως, που δεν θα επαναλάβουμε εδώ. [βλ. μια παρέμβαση στο ΟΙ ΠΡΟΕΔΡΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΑΦΕΤΗΡΙΑ. ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ή ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ; http://wp.me/p3OqMa-1hn]

Θα μπορούσαμε όμως να κάνουμε μια πρώτη δοκιμαστική εκτίμηση που αφορά την Ρωσία (και όχι μόνο): Ενώ δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι –σε αναφορά με πάγιες γεωπολιτικές σκοπιμότητες των ναυτικών δυνάμεων και για λόγους που αφορούν οικονομικά συμφέροντα και έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πόρων–, οι ΗΠΑ θα επιδιώκουν κυριαρχία στη περίμετρο της Ευρασίας, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές με στόχο την ισορροπία ενδέχεται να απαιτούν ευκαιριακές τυπικές ή άτυπες συνεννοήσεις και συναλλαγές με άλλες μεγάλες δυνάμεις. Για παράδειγμα, η Ρωσία να διαδραματίζει κάποιο ρόλο σε κάποια σημεία της περιμέτρου της Ευρασίας που στο παρελθόν θα ήταν ακατανόητες.

Για την Ελλάδα το ζήτημα που τίθεται δεν είναι, αυτονόητα, οι μεγάλοι στρατηγικοί αναπροσανατολισμοί. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις και στο πλαίσιο μιας πολύ μελετημένης και πολύ προσεκτικής – και εάν οι ΗΠΑ επανατοποθετήσουν την πολιτικής της απέναντι στην Ρωσία για κάποιο χρόνο με σκοπό μια καλύτερη ισορροπία στο πολυπολικό διεθνές σύστημα-, θα μπορούσε ως προς κάποια πράγματα να αποτελέσει και είδος περιφερειακής διπλωματικής γέφυρας.

Πλην ισχύουν τρία πράγματα:

1. Μετά από δεκαετίες ακινησίας -εάν όχι δύο αιώνες – απαιτείται να γίνουν πολλά για να μπορέσει η Ελλάδα να κάνει τέτοιους ελιγμούς. Ως κράτος από άποψη στρατηγικού σχεδιασμού και εφαρμογής στρατηγικής πάσχει.

2. Θα αποτελέσει θανατηφόρα εξέλιξη εάν με σπασμωδικές και αδέξιες κινήσεις βρεθεί στις Συμπληγάδες των ηγεμονικών αντιπαραθέσεων.

3. Κάθε στρατηγικό σχέδιο απαιτείται να συνδέει βάσιμα βραχυχρόνιες κινήσεις, μεσοπρόθεσμες εκτιμήσεις για το πως εξελίσσεται το πολυπολικό διεθνές σύστημα και μακροπρόθεσμους σκοπούς. Απαιτείται πρωτίστως να καταλάβει τις ανελέητες πρακτικές των ηγεμονικών δυνάμεων στις υπερπόντιες εξισορροπήσεις τους οι οποίες αλλάζουν φίλους και εχθρούς σύμφωνα με κριτήρια και εκτιμήσεις για τις αλληλένδετες κατανομές και ανακατανομές ισχύος τοπικά, περιφερειακά και πλανητικά.

Συνοψίζουμε την τυπολογία του John Mearsheimer όπως αυτή, εξάλλου, επιβεβαιώνεται καθημερινά:

• Οι μεγάλες δυνάμεις διατηρούν και διαρκώς αναπτύσσουν επιθετικές δυνάμεις (ισχύ δηλαδή όχι μόνο για την άμυνά τους αλλά και για υπερπόντιες επεμβάσεις).
• Για να εκπληρώσουν τους σκοπούς τέτοιων ψυχρά και υπολογιστικά συγκροτημένων στρατηγικών σχεδίων, οι στρατηγικές τους είναι προκαθορισμένες στην βάση εναλλακτικών αποφάσεων ανάλογα με το τι ισχύει ανά πάσα στιγμή και το πως εκτιμάται ότι εξελίσσεται. Συνοψίζω μερικές πτυχές όπως τις καταγράφει στη βάση της διεθνούς εμπειρίας το άψογα τεκμηριωμένο και πλήρες πληροφοριών κείμενο του John Mearsheimer:
• Μεταφορά βαρών: Προσπάθεια ανάληψης αναχαίτισης από τρίτο όχι κατ' ανάγκη «σύμμαχο», ενώ το ίδιο φαινομενικά παραμένει θεατής.
• Εξισορρόπηση: Δέσμευση αναχαίτισης επιτιθέμενου αντιπάλου  κατόπιν διακρατικής συμμαχίας και εμπράκτων μέτρων και δεσμεύσεων.
• Εκβιασμός: Απειλή χρήσης βίας (μπλόφα ή μέτρα για κόστος κατά μικρών και αδυνάμων).
• Πρόκληση πολέμου για κατατριβή τρίτων: Εξασθένιση «εχθρών» και/ή «φίλων» με πρόκληση μακροχρόνιων συρράξεων και πολέμων ή τα εκλεκτικά χτυπήματα με ή χωρίς την κάλυψη του ΟΗΕ για να σμικρύνει κάποιους στο επιθυμητό επίπεδο. Μέριμνα ούτως ώστε η εμπλοκή κάποιου αντιπάλου ή «φίλιου» κράτους σε αντιπαράθεση ή πόλεμο με κάποιο άλλο θα οδηγήσει σε μακροχρόνια κατατριβή και αποδυνάμωση (ή και το αντίστροφο) με συγκεκριμένο και προσεκτικά υπολογισμένο τρόπο.
• Αποτροπή περιφερειακής ηγεμονίας άλλων μεγάλων δυνάμεων με υπερπόντιες εξισορροπήσεις, όπως δεκάδες φορές γίναμε μάρτυρες τις τελευταίες δεκαετίες αλλά και στις μέρες μας.
• Πολιτικοοικονομικές μεθοδεύσεις μεγιστοποίησης του ελεγχόμενου πλούτου και των αναπτυξιακών πόρων, καθότι όπως όλοι γνωρίζουμε η οικονομική δύναμη είναι η βάση της στρατιωτικής δύναμης.
• Παρεμπόδιση άλλων μεγάλων δυνάμεων από το να έχουν πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους.
• Απόκτηση ισχύος ευθέως με δικό τους παρεμβατικό πόλεμο εάν άλλες μέθοδοι καταστούν ατελέσφορες ή εξαιρετικά δύσκολες και αβέβαιες ως προς την εκπλήρωση των σκοπών.
• Διευκόλυνση διείσδυσης με αποδυνάμωση του φρονήματος άλλων κοινωνιών και της πίστης των πολιτών στην εθνική ανεξαρτησία, στις εθνικές κοσμοθεωρίες και στους κρατικούς σκοπούς.
• Προσωρινή παραχώρηση ισχύος σε αυριανούς εχθρούς για να ρυθμιστεί η κατανομή ισχύος. 
• Κατάκτηση και προσωρινός κατασταλτικός έλεγχος πόρων μέχρι να δημιουργηθούν και παγιωθούν πολιτικοοικονομικές  δομές έμμεσου ελέγχου και προσπορισμού των πόρων άλλων κρατών και περιφερειών.
• Προσπάθεια κατάκτησης θέσης τεχνολογικής υπεροχής και ίσως και πυρηνικής υπεροχής. Ως προς το τελευταίο, οι μεγάλες δυνάμεις γνωρίζουν –ή έτσι νομίζουν– ότι ένας τρόπος να αισθανθούν απόλυτα ασφαλείς είναι να αποκτήσουν απόλυτη πυρηνική υπεροχή. Ο σκοπός αυτός, θα συμφωνήσουν οι περισσότεροι στρατηγικοί αναλυτές, είναι κάτι περισσότερο από ψευδαίσθηση, πολύ υψηλού μάλιστα κινδύνου.

Ποιο πάνω αναφέρθηκαν πιθανές ευκαιριακές ή και μεσοπρόθεσμες συγκλίσεις και συναλλαγές των ΗΠΑ με την Ρωσία. Υπό το πρίσμα της τυπολογίας του John Mearsheimer που μόλις συνοψίσαμε, κανείς θα πρέπει να εκτιμήσει σωστά κατά πόσο αφορούν τόσο στην  κατατριβή της άλλης δύναμης  όσο και την αποκόμιση πρόσκαιρων οφελών στο πλαίσιο του ευρύτερου πλανητικού στρατηγικού σχεδιασμού.

Αυτά όσον αφορούν τις ΗΠΑ, δηλαδή την κυρίαρχη ναυτική δύναμη στην περίμετρο της Ευρασίας.

Όσον αφορά την Ρωσία, τώρα, αντίστροφα, η «κατατριβή» στην οποία αναφερθήκαμε μόλις, δεν μπορεί παρά να είναι στο μυαλό και των Ρώσων όσον αφορά τα πεδία επιρροής των ΗΠΑ και των συμμάχων της.

Την Ελλάδα ενδιαφέρουν άμεσα, ασφαλώς, τα στρατηγικά υποσυστήματα των Βαλκανίων, του Αιγαίου και Ανατολικά του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι ζωτικό να διαγνώσουμε τις τάσεις όχι μόνο της Αμερικανικής στρατηγικής αλλά και τον τρόπο που θα κινείται η Ρωσία. Τι κάνει μια μεγάλη δύναμη, είναι το ακαριαίο ερώτημα.

Θα πρέπει να υπάρξει μεγάλη ανατροπή σταθεροποιημένων στρατηγικών λογικών (κάτι πολύ απίθανο ή και αδύνατο) εάν οι σχεδιαστές της Ρωσικής στρατηγικής –οι οποίοι αποκλείεται να μην γνωρίζουν τους περιορισμούς της ισχύος τους περιφερειακής δύναμης και όχι ηγεμόνα στις περιοχές νοτίως της περιμέτρου– δεν θεωρούν αυτά τα τρία ζωτικά για την Ελλάδα πεδία ως ευκαιρία κατατριβής των ναυτικών δυνάμεων και δη των ΗΠΑ και της Ευρώπης.

Για την Ρωσία ως ηπειρωτική δύναμη με μακροχρόνιους σχεδιασμούς, στρατηγικά απέναντί της είναι οι ΗΠΑ ως η ηγέτιδα ναυτική δύναμη και οι σύμμαχοί της. Και αυτό ανεξάρτητα εάν φαινομενικά ή και αληθινά:

α) συνεργάζεται μαζί τους εφήμερα ή μονιμότερα μαζί τους σε κάποια «σημεία»,

β) συνομιλεί μαζί τους (υποκριτικά όπως πάντα γίνεται στις διακρατικές σχέσεις με υποβόσκοντα σκοπό την εξαπάτηση) [καθότι δεν μπορούν να είναι κάτι άλλο πέραν από «άσπονδοι φίλοι»] και

γ) να «συνεννοείται/συναλλάσσεται» (όπως πάντα στις σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων με ρευστό τρόπο) μαζί τους όσον αφορά τις πλανητικές ισορροπίες του αναδυόμενου πολυπολικού διεθνούς συστήματος.

Δεν χρειάζεται νομίζω να επεκταθώ για την σημασία των επισημάνσεων που μόλις κάναμε όσον αφορά τα Ελληνικά συμφέροντα και την Ελληνική στρατηγική. Η δική μας εκτίμηση είναι ότι στην βάση πάγιων ηγεμονικών στρατηγικών στα πεδία που ενδιαφέρουν την Ελλάδα και υπό τις περιστάσεις των ηγεμονικών συγκλίσεων ή αποκλίσεων που διαφαίνεται να επέρχονται, μια μεγάλη ηπειρωτική ηγεμονική δύναμη δεν μπορεί παρά να θεωρεί τα τρία προαναφερθέντα πεδία ως περιπτώσεις ευκαιριακών στάσεων που προκαλούν «κατατριβή» των αντιπάλων της και των ευκαιριακών άσπονδων φίλων της.

[Ακόμη και όταν εμπίπτουν σε λογικές «επιτήδειου ουδέτερου» πχ στο Συμβούλιο Ασφαλείας ή της «εγγυήσεις» στην Κύπρο ή αύριο στο Αιγαίο ή τα Βαλκάνια. Καθότι αυτό που ενδιαφέρει την Ρωσία ως ηπειρωτική δύναμη είναι στα ναυτικά πεδία στρατηγικής επιρροής οι «απέναντί της» να έχουν διαρκώς προβλήματα ή αυτό που ονομάζεται «κατατριβή τρίτων». Να το πούμε πιο καθαρά: Μια Κύπρος όπου τα επόμενα χρόνια ενώ θα βρίσκεται στην σφαίρα επιρροής των ναυτικών δυνάμεων και ή της Τουρκίας, εξυπηρετεί την Ρωσία στρατηγικά να μοιάζει με αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει στην Συρία. Όποιος νομίζει κάτι άλλο όσον αφορά αυτές τις πάγιες στρατηγικές των μεγάλων δυνάμεων σκέπτεται επικίνδυνα!! Το ότι στην Ελλάδα επικρατεί στρατηγική τυφλότητα, το ότι κυριαρχεί ο συναισθηματισμός και το ότι η γνώση των κρατοκεντρικών λογικών είναι νηπιακού επιπέδου, είναι τα προβλήματά μας τα οποία αν δεν τα αντιμετωπίσουμε δεν επιβιώνουμε ως κράτος].

Το πώς συνεκτιμώνται εμπράγματα τα πιο πάνω και άλλα συμπαρομαρτούντα κριτήρια σε μια στρατηγική δεν εμπίπτει στα πεδία της δικής μας αρμοδιότητας ή δικαιοδοσίας εξ ου και θεωρώ αδόκιμο μια ανάλυση τάσεων και προσανατολισμών να διαπράττει το σφάλμα να προχωρεί σε «προτάσεις πολιτικής». Σίγουρα όπως σε κάθε κράτος η πλήρης και ολιστική συνεκτίμηση των τάσεων υπό το πρίσμα στρατηγικών προσανατολισμών και αποφάσεων είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Εξωτερικών και του Υπουργείου Άμυνας.

Κάθε σοβαρό κράτος διαθέτει επιτελεία παρακολούθησης, ανάλυσης, συνδυασμένης στάθμισης και εκτίμησης βραχυχρόνιων, μεσοπρόθεσμων και μακροχρόνιων τάσεων στην διεθνή πολιτική. Εάν δεν τα διαθέτει τότε κινείται στα τυφλά ή αυτοσχεδιάζοντας.

Τέλος, ο συναισθηματισμός στην διεθνή πολιτική απαιτείται να είναι μηδενικός. Η εκτίμηση των στρατηγικών τάσεων και η σωστή και ψύχραιμη ένταξή τους στην εθνική στρατηγική είναι ανορθολογικό εάν συναρτάται με φιλικά ή εχθρικά αισθήματα απέναντι στις ΗΠΑ, την Ρωσία ή μια οποιαδήποτε άλλη δύναμη.

Χρήζει όλοι να συνεκτιμούν δεόντως τόσο τα αξιώματα του Θουκυδίδειου Παραδείγματος όσο και την μαθηματικής ακρίβειας –όσον αφορά την διεθνή πολιτική όπου η ισχύς για εγγενείς λόγους– «εξίσωση» του Παναγιώτη Κονδύλη για την σχέση επιβίωσης / αυτοσυντήρησης, ισχύος, φίλων, εχθρών και συμμάχων:

«Η έσχατη πραγματικότητα συνίσταται από υπάρξεις, άτομα ή ομάδες που αγωνίζονται για την αυτοσυντήρησή τους και μαζί αναγκαστικά, για τη διεύρυνση της ισχύος τους. Γι' αυτό συναντώνται ως φίλοι ή ως εχθροί και αλλάζουν φίλους και εχθρούς ανάλογα με τις ανάγκες του αγώνα για την αυτοσυντήρησή τους και τη διεύρυνση της ισχύος τους» (Κονδύλης Ισχύς και απόφαση 1991, σ. 213)».

Ακολουθεί ενδεικτικό απόσπασμα από την ανάρτηση της οποίας τον τίτλο και τον σύνδεσμο παραθέτω στην αρχή  http://wp.me/p3OlPy-1iU. Είναι χαρακτηριστικό ότι για εν εξελίξει τάσεις τίθενται πολλά ερωτήματα.

[...]

16^ος αι. – 21^ος αι. Σύστημα ισορροπίας δυνάμεων κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος. Τρεις ιστορικές φάσεις ενός εκκρεμούς με πολλές αποχρώσεις και ειδοποιούς διαφορές

 Εκτιμήσεις για τα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά δεδομένα όπως και κάθε ζητήματος εθνικής στρατηγικής στο ανελέητα ανταγωνιστική διεθνή πολιτική:

• Απαιτείται να είναι ολοκληρωτικά στερημένα συναισθηματισμού
• Απαιτούνται ορθολογιστικές εκτιμήσεις των δομών ισχύος, των σκοπών των δρώντων και των τρόπων που εξελίσσονται
• Απαιτείται να έχουν ως γνώμονα την επιβίωση του κράτους
• Το λιγότερο ισχυρό κράτος δεν μπορεί να είναι απαθές και αντίστροφα δεν μπορεί να εισέρχεται άσκοπα και αλόγιστα σε Συμπληγάδες χωρίς μεγάλες ζημιές ή και θάνατο

Κύριες πτυχές ηγεμονικών ανταγωνισμών πάνω στις γεωπολιτικές ζώνες της Ευρασίας

• Διαρκής ηγεμονικός ανταγωνισμός για έλεγχο κατανομής ισχύος,
• Διαρκής ανταγωνισμός για έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πόρων
• Έλεγχο προσβάσεων, χωρών και περιφερειών και παρεμπόδιση άλλων δυνάμεων
• Διαρκής πάλη για παρεμπόδιση ανάδειξης μιας δύναμης ως περιφερειακού ηγεμόνα

Παραδοσιακές ναυτικές δυνάμεις: Διαρκής μέριμνα για συγκράτηση / αναχαίτηση κάθε προσπάθειας των ηπειρωτικών δυνάμεων.

• 21^ος αιώνας: Εφικτό; Ιδιαίτερα σε μια διεθνή δομή πολλών δυνάμεων πλανητικής πλέον εμβέλειας και κατόχων πυρηνικής ισχύος;

• Επιπλέον, σε αντίθεση με παρελθούσες εποχές έχουμε ένα «Πυρηνικοποιημένο» πολυπολικό διεθνές σύστημα: = επιρρεπές σε αυτοσυγκράτηση;

• = επικίνδυνο για όλους αν χαθεί ο έλεγχος των συμβατικών εξισορροπητικών στάσεων και αποφάσεων.
• Αναδυόμενο πολυπολικό σύστημα
  • Πως και πόσο θα επηρεαστεί ο προσδιορισμός των πόλων ισχύος πλανητικά;
  • Πως θα διαμορφωθούν τα περιφερειακά συστήματα ισορροπίας ισχύος;
  • Ποιες οι ανακατατάξεις λόγω τεχνολογιών, πυρηνικού όπλου και εκτιμήσεων για παλιούς και νέους πλουτοπαραγωγικούς πόρους;

• Υπογραμμίζεται: ΤΙΠΟΤΑ ΤΟ ΜΟΙΡΑΙΟ Η ΤΟ ΣΥΝΩΜΟΤΙΚΟ.

• Δεν πρέπει να συγχέουμε τις μυστικές ενέργειες των στρατηγικών σχεδίων με κάποιες μυστήριες συνωμοσίες
• Είναι μια διαρκής ταλάντωση του εκκρεμούς της στρατηγικής των κρατών στην διεθνή πολιτική σε αναφορά με διαχρονικά κριτήρια κατανομής ισχύος, πόρων και ρόλων.
• Μιλάμε για την διεθνή πολιτική και τις βαθύτατα διαμορφωτικές στρατηγικές των μεγάλων δυνάμεων.
• Μιλάμε για την ευαισθησία των ηγεμονικών δυνάμεων σε αναφορά με σταθερά και ρευστά διαχρονικά κριτήρια, καθώς επίσης και για τις παραστάσεις που προκαλούν φόβο για την επιβίωσή τους (John Mearsheimer).

ΕΥΡΩΠΗ – ΒΑΛΚΑΝΙΑ – Ελλάδα:

Επί αιώνες και μέχρι τις μέρες μας: Κόκκινη γραμμή ανάσχεσης ηπειρωτικής δύναμης

• Ελλάδα: Μετά το 1990 δεν λειτούργησε σύμφωνα με τις κρατοκεντρικές λογικές και δεν εκτίμησε δεόντως και ορθολογιστικά τα πάγια χαρακτηριστικά του διεθνούς συστήματος, τον αναπόδραστο επερχόμενο ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων και τον τρόπο που θα την επηρέαζαν οι ανακατανομές ισχύος και οι στρατηγικές των ηγεμονικών δυνάμεων
• Ακούγαμε και συνεχίζουμε να ακούμε περί ενός μυστηριώδους γραμμικά κινούμενου μεταψυχροπολεμικού συστήματος

• Υποστηριζόταν ότι το μεταψυχροπολεμικό διεθνές σύστημα είναι ένα περίπου ανθόσπαρτο παγκοσμιοποιημένο πεδίο ενώ κατά βάση ήταν και συνεχίζει να είναι ένα ολοένα και πιο επικίνδυνο ναρκοπέδιο.
• Ακούστηκαν και ακούγονται εξωφρενικά ωφελιμιστικά ιδεολογήματα που αποσυνδέουν την οικονομία, το εμπόριο και τα χρηματοοικονομικά ζητήματα από την ενδοκρατική και διακρατική πολιτική.
• Η εξωτερική πολιτική ενός κράτους απαιτείται, εν τούτοις, να είναι στερημένη συναισθηματικών κριτηρίων, οικονομιστικών ιδεολογημάτων και νομικίστικων αντιλήψεων

• Ιδιαίτερα επί ζητημάτων διαχρονικών γεωπολιτικών κριτηρίων και των συνεπαγόμενων στρατηγικών των ηγεμονικών δυνάμεων απαιτείται μηδενικός συναισθηματισμός και αλάνθαστος πολιτικοστρατηγικός ορθολογισμός.
• Τα πεδία ανάλυσης / εκτίμησης της διεθνούς και ευρωπαϊκής πολιτικής γέμισαν με αποπροσανατολιστικές, για να χρησιμοποιήσω τον προσφιλή όρο του Κονδύλη, σαπουνόφουσκες
• Απουσίαζε μια κρατική θεωρία εθνικής ανεξαρτησίας και συνεπαγόμενα μια εθνική στρατηγική ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη
• Δεν μερίμνησε να διαθέτει οικονομική ανταγωνιστικότητα και εύρωστη οικονομία η οποία αποτελεί την βάση της κρατικής ισχύος
• Τα είκοσι τελευταία χρόνια άφησε τις περιφερειακές ισορροπίες ισχύος στην τύχη τους δίνοντας έμφαση σε αισθητικά κριτήρια και φλούδες ελπίδες κάθε είδους
• Υπερεκτίμησε Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση
• Υποεκτίμησε την συντριπτική Αμερικανική υπεροχή
• Σε δύο περιπτώσεις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έπαιξε με την φωτιά μη έχοντας επίγνωση τι σημαίνει για τις ναυτικές δυνάμεις η δραστική και ουσιαστική διείσδυση της Ρωσίας στα Βαλκάνια
• Αμέλησε την σημαντικότερη διπλωματική προσέγγιση των λιγότερο ισχυρών κρατών, δηλαδή τις πελατειακές σχέσεις με τις δυτικές δυνάμεις [«Πελατειακές σχέσεις» (patron-clientrelations) μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών στο σύγχρονο... http://wp.me/p3OlPy-wB]
  • στο πλαίσιο των οποίων και μόνο θα μπορούσε να διαθέτει περιφερειακή ευελιξία (ή ακόμη και συμπεφωνημένες εκλεκτικές σχέσεις με Ρωσία).

[... βλ. επίσης εδώ σε ένα ακόμη απόσπασμα, τα πολλά ερωτηματικά]

• Όσο προχωρούμε στον 21^ο αι. δύο μεγάλα στρατηγικά ζητήματα της δεσπόζουσας ναυτικής δύναμης + πολλά ερωτήματα
  • 1^ον Θα «αποτολμηθούν» διεισδύσεις ή και επικυριαρχία νέων ναυτικών δυνάμεων πάνω στην περίμετρο της Ευρασίας και ενδεχομένως παράλληλες τάσεις ανάδειξης περιφερειακών ηγεμονιών;
  • 2^ον Θα υπάρξουν περιφερειακές αποσταθεροποιήσεις οι οποίες ενδέχεται να μην μπορούν να ελεγχθούν μέσω υπερπόντιων εξισορροπήσεων από την δεσπόζουσα ναυτική δύναμη;
  • Θα έχουμε «αυτονομήσεις» (και ενδεχομένως πυρηνικοποίηση) μεσαίων περιφερειακών δυνάμεων στην περίμετρο της Ευρασίας; (Τουρκία, Ιράν, ...)
  • Είναι πιθανή μια ανεξέλεγκτη αστάθεια μεγάλης κλίμακας στην ζωτική ζώνη της περιμέτρου από την Δυτική Ευρώπη διαμέσου Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής μέχρι την Ινδία
    • Υπό ποιες προϋποθέσεις η Ρωσία θα εκτιμούσε ότι διαθέτει παράθυρο ευκαιρίας να διαπεράσει τον ανασχετικό κλοιό Ευρώπη-Βαλκάνια-Μέση Ανατολή-Μείζονα Μέση Ανατολή και ενδεχομένως προσπάθεια να καταστεί περιφερειακός ηγεμόνας
    • Ερωτήματα για τον εντός ορίων ρόλο της Ρωσίας στην Συρία
      • Κατατριβή;
      • «Συμπεφωνημένο» και περιορισμένο;
      • Προάγγελος συμπεφωνημένων ρωσοαμερικανικών μελλοντικών συγκλίσεων (ενόψει ανάδυσης νέων δυνάμεων σε πρωτεύοντα ρόλο, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας;)
        • Οι εναλλαγές συμμαχιών γίνονται σε βάθος χρόνου και σχεδόν μοναδικό κριτήριο είναι οι ανακατανομές ισχύος, η δημιουργία ανισορροπιών και το συμφέρον επιβίωσης των εμπλεκομένων δυνάμεων.
      • Ανάλογα με τις ανακατανομές ισχύος και την ισχύ των νέων μεγάλων δυνάμεων του πολυπολικού συστήματος: Ερωτήματα:
        • ΗΠΑ:
          • Συνεχίζουν να επιδιώκουν νέες και κατά βάση μονομερείς εξισορροπήσεις σε πλανητικό επίπεδο στην βάση του παραδοσιακού τους ρόλου ως κυρίαρχης ναυτικής δύναμης;
          • Επιδιώκουν προληπτικό έλεγχο ανόδου ισχύος νέων δυνάμεων και επιλεκτικές / «εκλεκτικές» εξισορροπήσεις και συμμαχίες;
          • Επιδιώκουν ενεργητικές συμμαχικές εξισορροπήσεις εντός του πολυπολικού συστήματος με εκλεκτικές συμμαχίες εντός του πολυπολικού συστήματος;
          • Πόσο μεγάλο είναι το ενδεχόμενο είναι οι ΗΠΑ ή άλλες πυρηνικές δυνάμεις να φλερτάρουν με την ιδέα ανοίγματος της πόρτας του πυρηνικού φρενοκομείου;
        • Κίνα:
          • Επιδιώκει περιφερειακή ηγεμονία;
            • Πως αντιδρούν Ινδία, Ρωσία, Ιαπωνία;
            • Πως αντιδρούν οι ΗΠΑ;
          • Ποιοι οι περιορισμοί της Κίνας λόγω πλανητικής οικονομικής αλληλεξάρτησης μεταξύ κρατών όπου, εν τούτοις ανορθολογικά δρουν και πολλοί εν πολλοίς ανεξέλεγκτοι διεθνικοί δρώντες;
        • Ρωσία:
          • Πόση συνείδηση / επίγνωση έχει η Μόσχα των περιορισμών της στο επίπεδο προβολής πλανητικής ισχύος και κυρίως αμφισβήτησης της Αμερικανικής ισχύος στα πεδία Ευρώπη-Βαλκάνια-Μέση Ανατολή;
            • Λογικά και παρά τις επικοινωνιακές στρατηγικές έχει πλήρη επίγνωση.
              • Αυτό λογικά δεν την εμποδίζει να επιδιώκει απόκτηση ισχύος και ερεισμάτων.

[...]

Υστερόγραφο 12.3.2017. Ο Δρ Μάρκος Τρούλης ο οποίος είναι εξειδικευμένος στις σχέσεις της Τουρκίας με τον περίγυρό της συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας από τον Κεμάλ μέχρι σήμερα, μου απέστειλε το εξής σχόλιο το οποίο και παραθέτω καθότι θεωρώ ότι είναι συμπληρωματικό της ανάλυσής μου και φωτίζει κάποιες κρίσιμες πτυχές

Η θέση του Καθηγητή Ηφαίστου ότι «βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές με στόχο την ισορροπία ενδέχεται να απαιτούν ευκαιριακές τυπικές ή άτυπες συνεννοήσεις και συναλλαγές με άλλες μεγάλες δυνάμεις» εμπερικλείει το ενδεχόμενο μετάβασης σε μια νέα εποχή όσον αφορά την ανάγνωση της περιμέτρου της Ευρασίας. Ο λόγος δεν αφορά τον περιορισμό της σημασίας του κρηπιδώματος ούτε φυσικά της λεγόμενης 'Heartland', αλλά την ιστορική μεταλλαγή των δυνατοτήτων της Ρωσίας εν συγκρίσει με τις στρατηγικές επιδιώξεις των ΗΠΑ. Κατά συνέπεια, οι ανακατατάξεις όντως δεν πρέπει να αποκλείονται, όπως σημειώνει ο Παναγιώτης Ήφαιστος στο κείμενό του, ενώ τρεις επισημάνσεις αξίζουν να γίνουν.

Πρώτον, η Τουρκία μεταλλάσσεται σταθερά σε διαμορφωτικό παράγοντα, καθώς οι εξελίξεις επέρχονται λόγω της δικής της διαφοροποιούμενης στρατηγικής συμπεριφοράς. Όσον αφορά τους άλλους δύο κύριους εμπλεκομένους, η Ρωσία προφανώς επιθυμεί να εξέλθει στα «θερμά νερά» όπως προαιώνια επιδιώκει, ενώ αντίστοιχα οι ΗΠΑ ως ο κληρονόμος της αγγλοσαξονικής παράδοσης συνεχίζουν αταλάντευτα να απορρίπτουν το ενδεχόμενο. Για μια δύναμη του σχετικού μεγέθους της Τουρκίας εν μέσω ΗΠΑ-Ρωσίας, δεν υπάρχουν μακροπρόθεσμοι σχεδιασμοί, απλά επειδή οι βραχυπρόθεσμοι σχεδιασμοί σε αυτό το επίπεδο έχουν τέτοιο κόστος που θα την ακυρώσουν οριστικά και αμετάκλητα.

Δεύτερον, η επανεξέταση της λογικής της περιμέτρου του Spykman στις μέρες μας υπό την έννοια ότι η Ρωσία έχει πάψει να αποτελεί το μείζονα ανταγωνιστή της δύσης όπως τον αποτελούσε επί αιώνες. Το διακύβευμα πλέον είναι η Κίνα. Συνεπώς, η Ρωσία ενδεχομένως πρέπει να αναλύεται υπό το πρίσμα διαχείρισης της Κίνας και όχι ως αυτόνομη στρατηγική οντότητα. Εξάλλου, η απειλή, που παράγει, είναι εξαιρετικά μειωμένη λόγω του ραγδαία μειούμενου πληθυσμού της και της αναμενόμενης απεξάρτησης της δύσης από τους αγωγούς φυσικού αερίου με την πρωτόγνωρη ανάπτυξη του LNG.

Τρίτον, οι περιορισμένες δυνατότητες της Ρωσίας εξηγούν τα όρια της εμπλοκής της στη Μέση Ανατολή, κάτι το οποίο διαφάνηκε στην περίπτωση της αντίδρασής της στην κατάρριψη του αεροσκάφους της από τους Τούρκους. Ο Πούτιν συντηρεί μια δυναμική ρητορική προς εσωτερική κατανάλωση αλλά, όταν λαμβάνει επιχειρησιακές αποφάσεις, αποφεύγει να κλιμακώσει όντας ορθολογικός ηγέτης μεγάλης δύναμης. Οι ΗΠΑ το γνωρίζουν και δεν ανησυχούν, αλλά χρησιμοποιούν το ρωσικό φόβητρο ως κίνητρο συντήρησης του μηχανισμού του ΝΑΤΟ όπως έκαναν και στην περίπτωση της τρομοκρατίας. Οι ΗΠΑ, επίσης, ξέρουν ότι η Τουρκία παίζει ένα από τα τελευταία χαρτιά της προσεγγίζοντας την Ρωσία μιας και έχει απωλέσει πολλά στηρίγματα.

Εν κατακλείδι, το διακύβευμα για τη Ελλάδα είναι πως θα μπορέσει να αποτελέσει ένα νέο κομβικό τοποτηρητή της περιοχής, πως θα μπορέσει να πείσει ότι συνιστά το μοναδικό πυλώνα σταθερότητας και ειρήνης στη σημαντικότατη Ανατολική Μεσόγειο. Όπως αναφέρει ο καθηγητής στο κείμενό του, η εύρεση επιστημονικής βάσης για μια ανάλυση συγκαιρινών ζητημάτων είναι δύσκολη. Ωστόσο, ας κρατήσουμε τα παραπάνω έστω ως σκέψεις για τις επερχόμενες εξελίξεις στο τρίγωνο «ΗΠΑ-Ρωσία-Τουρκία» και τα περιθώρια διείσδυσης της Ελλάδας στις παρυφές του εν λόγω τριγώνου.

Μερικές συναφείς παρεμβάσεις

Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος – Ανάλυση – http://www.onalert.gr/stories/panagiwths-hfaistos-tourkia-anamenei-diapra3oume-moiraio-la8os/54404

ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ: ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΑΠΕΙΛΩΝ ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ – ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ http://wp.me/p3OlPy-1rT

http://wp.me/p3OqMa-1l0

ΜΕΓΆΛΗ ΒΡΕΤΑΝΊΑ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΑΡΧΙΤΈΚΤΟΝΑΣ –https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/permalink/976241982520411/

Π. Ήφαιστος, ΠΑΓΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ, ΟΙ ΠΕΡΙΦΈΡΕΙΕΣ, Η ΤΟΥΡΚΊΑ, Η ΚΎΠΡΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΆΔΑ http://wp.me/p3OqMa-1kA και https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/permalink/975922452552364/

Π. Ήφαιστος, ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΡΑΜΠ και ΓΝΩΣΗ VERSUS ΓΝΩΜΗ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ VERSUS ΑΝΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ VERSUS ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΝΟΣ ΚΡΑΤΟΥΣ http://wp.me/p3OlPy-1qR

Π. Ήφαιστος, ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΡΑΜΠ: Αναζητώντας νέους στρατηγικούς προσανατολισμούς; Η σημασία για την Ελλάδα http://wp.me/p3OqMa-1km

Π. Ήφαιστος, Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΡΑΜΠ, Η ΕΥΡΩΠΗ, ΕΥΡΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΚΑΙ Η ΔΙΝΗ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ. Με αφορμή δηλώσεις του Τράμπ και σχόλια. http://wp.me/p3OqMa-1k1

John J. Mearsheimer, DONALD TRUMP SHOULD EMBRACE A REALIST FOREIGN POLICY. Ο κορυφαίος Αμερικανός διεθνολόγος προς Τράμπ: αυτοσυγκράτηση, αποφυγή υπερεξάπλωσης, ισορροπία δυνάμεων. http://wp.me/p3OlPy-1qq

ΠΡΌΕΔΡΟΣ DONALD TRUMP: Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΉ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ ΣΕ ΜΕΤΆΒΑΣΗ ΚΑΙ Η ΕΛΛΆΔΑ, http://wp.me/p3OlPy-1qZ

ΗΠΑ: ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΣΕΣ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ: «U.S. PUNISHES RUSSIA FOR ELECTION HACKING, EJECTING OPERATIVES» και η «διένεξη» Ομπάμα-Τραμπ http://wp.me/p3OlPy-1pL

Jeffrey Goldberg για τον Henry Kissinger, την εκλογή Trump και τους προσανατολισμούς της στρατηγικής των ΗΠΑ. The legendary and controversial statesman criticizes the Obama Doctrine, talks about the main challenges for the next president, and explains how to avoid war with China. Εισαγωγικό σημείωμα Παναγιώτης Ήφαιστος. http://wp.me/p3OlPy-1ng

ΟΙ ΠΡΟΕΔΡΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΑΦΕΤΗΡΙΑ. ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ή ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ; http://wp.me/p3OqMa-1hn

ΗΠΑ: ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ. ΤΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΊ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ; Η νίκη του πολίτη; Ποιες προϋποθέσεις των Αμερικανικών στρατηγικών επιλογών που έχουν ως άξονα την έννοια της ισορροπίας εντός του αναδυόμενου πολυπολικού διεθνούς συστήματος http://wp.me/p3OlPy-1m9

ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ: ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΑΠΕΙΛΩΝ ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ – ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ http://wp.me/p3OlPy-1rT

http://wp.me/p3OqMa-1l0 Η Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος – Ανάλυση – http://www.onalert.gr/stories/panagiwths-hfaistos-tourkia-anamenei-diapra3oume-moiraio-la8os/54404

 Π. Ήφαιστος, ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΑΣΙΑΣ: ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ. (Σημειώσεις διάλεξης σε ημερίδα με θέμα την θαλάσσια στρατηγική. ΙΔΙΣ / Σχολή Εθνικής Άμυνας – παράρτημα ορισμών, βασικών πτυχών και σύνδεση με Ελλάδα) http://wp.me/p3OlPy-1iU

Π. Ήφαιστος, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ – Το μεθοδολογικό και φιλοσοφικό σταυροδρόμι και ο θανατηφόρος χαρακτήρας κάθε κατευναστικής στάσης και συμπεριφοράς. http://wp.me/p3OqMa-18d – http://wp.me/p3OlPy-1eZ

Π. Ήφαιστος. ΤΟ ΑΘΛΗΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΝΕΛΕΗΤΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ http://wp.me/p3OqMa-16D

ENAΛΛΑΚΤIΚΕΣ ΕΠIΛΟΓΕΣ ΚI ΔIΛΗΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝIΚΗΣ ΑΠΟΤΡΕΠΤIΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓIΚΗΣ (1990-1) http://wp.me/p3OlPy-JO 

Π. Ήφαιστος, «Ο ύστερος νέο-οθωμανισμός και η ελληνική αποτρεπτική στρατηγική» http://wp.me/p3OlPy-jt 

Π. Ήφαιστος, ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟΣ: ΦΕΡΝΕΙ ΠΟΛΕΜΟ Ή ΗΤΤΑ ΧΩΡΙΣ ΠΟΛΕΜΟ. https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/permalink/1704692463103630/

Π. Ήφαιστος, ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΟΥΝ «ΙΣΧΥ», Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΥΡΙΟ «ΝΟΜΙΣΜΑ» ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ http://wp.me/p3OlPy-AA

Π. Ήφαιστος, Η ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΜΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΟΥ ΚΑΠΟΙΟΙ ΝΟΜΙΣΑΝ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟΥ, ΑΝΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ http://me/p3OlPy-TO

Π. Ήφαιστος, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚH ΑΝΙΣΟΡΡΟΠIΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΙ ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΟΙ ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΙ–ΚΑΙ ΘEΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛAΔΑΣ http://wp.me/p3OlPy-Td 

Π. Ήφαιστος, ΣΥΡΡΟΗ ΚΑΙ ΚΑΤ' ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ, ΤΑ ΔΕΞΙΟΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΚΑΙ Ο ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ http://wp.me/p3OlPy-Rw 

Π. Ήφαιστος, Ιδεολογίες και Ελληνική Εθνική Στρατηγική http://wp.me/p3OlPy-Qh 

 Παναγιώτης Ήφαιστος, ΤΕΛΙΚΑ, ΟΙ ΛΕΒΑΝΤΙΝΟΙ ΧΑΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ: ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΑΣΥΓΚΡΑΤΗΤΟΥ ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΒΟΥΛΗΣΗ. ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΤΟΝ ΑΜΕΣΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΝΑ ΜΕΤΑΤΡΑΠΟΥΝ ΣΕ ΛΕΒΑΝΤΙΝΟΥΣ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΕΩΣ http://wp.me/p3OqMa-1ld

Π. Ήφαιστος, ΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΑΦΑΝΙΣΜΟΥ: κράτη, πολιτειακή συγκρότηση και σύνορα με όρους ζεϊμπέκικων, χορών της κοιλιάς και άλλων γλαφυρών και επικίνδυνων ιδεολογημάτων http://wp.me/p3OlPy-1sq

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos

www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρίαhttps://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/

Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/

ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/

Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/

Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/

Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/

Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/

Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/

Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/

Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτηςhttps://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/

Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούνhttps://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/

Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/

Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos

Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμαhttps://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB

«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos

Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos