Πώς η υπόθεση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου σχετίζεται με την Κύπρο και τις αγγλικές βάσεις

Γιάννος Χαραλαμπίδης

Προς Γενικό Εισαγγελέα Κυπριακής Δημοκρατίας
Υποστηρίζουμε για την περίπτωση των Βάσεων στην Κύπρο και τη λύση του Κυπριακού ό,τι υποστηρίζουμε και για τη Δημοκρατία του Μαυρίκιου

·    Οι 2000 εκτοπισθέντες της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου και οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες 

·    Η υπεράσπιση αρχών στη Χάγη και η ομοσπονδία στην Κύπρο

Ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, Κώστας Κληρίδης, με τον έγκριτο νομικό Πόλυ Πολυβίου και ομάδα άλλων νομικών, μετέβησαν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για να διατυπώσουν θέση επί θέματος αρχής, δηλαδή της αυτοδιάθεσης και της απo-αποικιοκρατικοποίησης στην υπόθεση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου εναντίον της Βρετανίας. Και ορθώς έπραξαν, υπερασπιζόμενοι το δίκαιο και τη Δημοκρατία  του Μαυρίκιου. 

Το ερώτημα είναι άλλο: Σχετίζεται και πώς η υπόθεση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου  με την Κύπρο και αν ο Γ. Εισαγγελέας και ο κ. Πολυβίου τηρούν την ίδια στάση που τήρησαν στην υπόθεση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου και στην περίπτωση της Κύπρου; 
Αυτά είναι ιδιαιτέρως σημαντικά, ενόψει και των συνομιλιών, διότι, ο μεν Γενικός Εισαγγελέας είναι ο κύριος νομικός σύμβουλος της Κυβέρνησης και ανεξάρτητος θεσμός του κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας και, ως εκ τούτου, ο θεματοφύλακας μαζί με το Ανώτατο των νόμων και κυρίως του Συντάγματος, την ίδια στιγμή που ο κ. Πολυβίου είναι εκ των νομικών συμβούλων στις συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού, όχι μόνο της υφιστάμενης, αλλά και προηγούμενων Κυβερνήσεων, από τις διακοινοτικές του ’72.

Η υπόθεση και η δεσμευτικότητα

Ποια είναι λοιπόν η υπόθεση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου που τίθεται υπό συζήτηση ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου τη Χάγης; Το 1965, κατά την απο-αποικιοκρατικοποίηση των νησιών του Αρχιπελάγους του Μαυρίκιου, κάποια νησιά εξ αυτού (Chagos Islands) παρέμειναν υπό τη βρετανική κυριαρχία. Μάλιστα, το 1970 το Λονδίνο εκδίωξε περί τους 2000 ιθαγενείς για να τα χρησιμοποιήσει ως Στρατιωτικές Βάσεις και δη των ΗΠΑ στο μεγαλύτερο υπό τη βρετανική κυριαρχία νησί, ονόματι Diego Garcia. Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι οι Βρετανοί πλήρωσαν το 1965 για τα νησιά  που έχουν υπό την κατοχή τους, το ποσό των 3 εκατομμυρίων στερλινών. Πρόσφατα η  Δημοκρατία του Μαυρίκιου  μετέφερε το θέμα στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, η οποία με συντριπτική πλειοψηφία απεφάνθη ότι θα ήταν καλό να εκδοθεί νομική άποψη για ό,τι η Δημοκρατία του Μαυρίκιου ζητά. Δηλαδή την ολοκλήρωση της απο-αποικιοκρατικοποίσης. Ως εργαλεία προς τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται η επί του θέματος ακρόαση ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης και η επί του θέματος έκδοση νομικής άποψης-γνωμοδότησης, η οποία, όμως, δεν είναι δεσμευτική. 

Τα αιτήματα

Η Κυβέρνηση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου υποστηρίζει ότι η παραμονή τμήματος των νησιών του Αρχιπελάγους υπό βρετανική κυριαρχία είναι παράνομη, διότι το 1965 εξαναγκάσθηκαν οι Μαυρίκιοι να υπογράψουν τη σχετική συμφωνία, με την οποία το Λονδίνο διατηρούσε τον έλεγχο κάποιων νησιών. Ο ισχυρισμός είναι ότι η υπογραφή δεν έγινε ελευθέρα βουλήσει. Αφενός θεωρούν ότι τα νησιά θα πρέπει να ενσωματωθούν στη Δημοκρατία του Μαυρίκιου για να ολοκληρωθεί η απο-αποικιοκρατικοποίηση και αφετέρου ότι τόσο οι 2000 εκδιωχθέντες κάτοικοι του νησιού Diego Garcia όπως και οι απόγονοί τους θα πρέπει να επιστρέψουν στη γενέθλια γη ως νόμιμοι κάτοικοι που είναι.

Από την πλευρά τους, οι Βρετανοί απολογήθηκαν προς τους γηγενείς  κατοίκους των νησιών που εκδιώχθηκαν, αλλά δεν αποδέχονται ότι το θέμα της κυριαρχίας των νησιών μπορεί να επιλυθεί μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου, παρά μόνο διμερώς και αφήνουν ανοικτό το παράθυρο αποχώρησής τους όταν θα εκλείψουν οι λόγοι ασφάλειας. Χωρίς, βεβαίως, να καθορίσουν πότε αυτό θα συμβεί...

Νομικό όχημα

Το νομικό όχημα της απο-αποικιοκρατικοποίησης είναι η αρχή του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών, άρθρο 1, παράγραφος 2 του Χάρτη των Ην. Εθνών και ο σεβασμός της κυριαρχίας των κρατών ως κύριων δρώντων του διεθνούς συστήματος και υποκείμενων του διεθνούς δικαίου. Τι υπερασπίστηκε η κυπριακή αντιπροσωπία στη Χάγη; Αρχές Διεθνούς Δικαίου. Δηλαδή: 1. Την απο-αποικιοκρατικοποίηση και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. 2. Την ολοκλήρωση της απο-αποικιοκρατικοποίησης με την ενσωμάτωση των νησιών εκείνων του Αρχιπελάγους του Μαυρίκιου που εξακολουθούν παράνομα να ανήκουν στη Βρετανία. Με άλλα λόγια, την επανενσωμάτωσή τους. Και την επέκταση της κυριαρχίας της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου επί όλης της επικράτειάς του, όπως αυτή καθορίζεται ιστορικά, γεωγραφικά και νομικά. 3. Την αποχώρηση των ξένων Βάσεων που βρίσκονται εκεί και τελούν υπό την κυριαρχία της Βρετανίας. 4. Την πλήρη επιστροφή των 2000 κατοίκων των νησιών και των απογόνων τους, που έχουν εκδιωχθεί από τους Βρετανούς, οι οποίοι προσφέρουν συγγνώμη και αποζημίωση αντί επιστροφής...

Ερωτήματα 

Θέτουμε λοιπόν το εξής ερώτημα προς τον Γ. Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και τον κ. Πολυβίου, που ορθώς υπερασπίστηκαν τις αρχές δικαίου στην περίπτωση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου  στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά και προς τους αναγνώστες για προβληματισμό: Είναι αυτές οι αρχές που έχουν υποστηρίξει και καταγράφονται ανωτέρω, βάσεις λύσης του Κυπριακού; Μήπως άλλα ορθώς τονίζουν για την περίπτωση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου και άλλα για την ίδια τους την πατρίδα;

Ας είμαστε συγκεκριμένοι: Πρώτον, το κράτος που εκπροσωπεί ο Γενικός Εισαγγελέας είναι αναγνωρισμένο διεθνώς, αλλά το Σύνταγμά του είναι δοτό. Δεν είναι προϊόν του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης, για το οποίο χύθηκε αίμα από τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Οι Τούρκοι, μάλιστα, αναφέρονται σε χωριστές αυτοδιαθέσεις και δύο λαούς, χωρίς οι ισχυρισμοί τους να τύχουν άμεσης απάντησης από τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το 2014 κατέθεσαν έγγραφο στην Ε.Ε., με το οποίο ισχυρίζονταν ότι το κράτος της Ζυρίχης προέκυψε από χωριστές αυτοδιαθέσεις (δηλαδή δύο λαούς) των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων, παραπέμποντας στην ουσία σε δύο πηγές εξουσίας, κατά τρόπον ώστε να στηρίξουν τη διχοτομική τους θεωρία στο Κυπριακό. Πώς ενήργησε στο θέμα αυτό ο Γ. Εισαγγελέας ως νομικός σύμβουλους του κράτους; Ακόμη και σήμερα, γιατί δεν λέει τη θέση του; Β. Είναι ή δεν είναι υπέρ της εν εξελίξει λύσης και αυτός και ο κ. Πολυβίου, δηλαδή της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας; Και είναι δικαίωμά τους απολύτως σεβαστό, όπως είναι και δικαίωμα των πολιτών, να θέτουν συναφή ερωτήματα: Εάν εφαρμοστεί η ομοσπονδία, θα επιστρέψουν οι πρόσφυγες με πλήρη δικαιώματα στην κατεχόμενη Κύπρο; Θα επανενσωματωθούν τα κατεχόμενα στην Κυπριακή Δημοκρατία, της οποίας ο Γ. Εισαγγελέας είναι θεματοφύλακας, ή θα ανοίξει η πύλη για ερμηνείες περί χωριστής αυτοδιάθεσης των Τουρκοκυπρίων, εφόσον πλέον θα είναι αυτοί και οι έποικοι οι νόμιμοι κάτοικοι του βορρά και όχι οι εκτοπισθέντες Ελληνοκύπριοι και οι απόγονοί τους; Επί τούτων υπογραμμίζουμε τα εξής:

Πρώτον: Η ομοσπονδία συνιστά ή όχι τον γεωγραφικό, διοικητικό και πληθυσμιακό διαχωρισμό της Κύπρου, όπως προέκυψε από την εισβολή του 1974; Είναι ή όχι τμήμα του τουρκικού στρατηγικού σχεδιασμού και στόχου; Από πότε, κύριε Γενικέ, η παρανομία παράγει δίκαιο; Ερωτούμε, διότι το ισότιμου καθεστώτος τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος που θα προκύψει από τη λύση θα είναι το σημερινό ψευδοκράτος, το οποίο χαρακτηρίζεται ως παράνομο και μη αναγνωρισμένο μέσω των ψηφισμάτων 541 και 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας και μέσω της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, διά της οποίας η Ε.Ε. καθιστά σαφές ότι στη νήσο Κύπρο αναγνωρίζει μόνον ένα κράτος. Αυτό της ενιαίας Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία με βάση το Πρωτόκολλο 10 εντάχθηκε ολόκληρη στην Ε.Ε., αλλά χωρίς να εφαρμόζεται  το κεκτημένο στο βόρειο τμήμα, λόγω κατοχής.

Πρόσφυγες και πρωτογενές δίκαιο

Δεύτερον: Πώς θα επιστρέψουν όσοι των προσφύγων θα τους επιτραπεί να επιστρέψουν στον βορρά; Ως κύριοι των περιουσιών τους ή ως υπήκοοι οιονεί άλλου κράτους, που συνεταιρίζεται με το ψευδοκράτος; Μήπως, τελικά, θα επιστρέψουν ως πολίτες σε ξένη χώρα; Και το λέμε αυτό, διότι, με βάση τις συγκλίσεις και το κεκτημένο των συνομιλιών, θα υπάρχουν, ως γνωστόν, τρεις ιθαγένειες. Μια για κάθε συνιστών κράτος και μια κοινή. Το δικαίωμα της ψήφου διχοτομείται σε δύο και η άσκησή του σχετίζεται κυρίως με την εσωτερική ιθαγένεια. Όπως καθορίζουν οι συγκλίσεις των συνομιλιών, οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες και μη, που θα διαμένουν στον βορρά, δεν θα έχουν δικαίωμα ψήφου στις εθνικές εκλογές, για να μην καταργηθεί η τουρκοκυπριακή πλειοψηφία, η οποία σήμερα είναι παράνομη, αφού πηγάζει από τη μετακίνηση πληθυσμών και τον εποικισμό, ως αποτέλεσμα της εισβολής. Θα έχει μόνον το 20% των Ελληνοκυπρίων με μόνιμη διαμονή στον βορρά δικαίωμα ψήφου! Το δικαίωμα της ψήφου είναι ή όχι αυθύπαρκτο με την έννοια της πατρίδας; Με τη διαφορά ότι στην ομοσπονδιακή Κύπρο, εφόσον δεν θα έχουμε δικαίωμα στον βορρά, τελικά τι να υποθέσουμε; Ότι ο βορράς δεν θα είναι πατρίδα μας; Ότι θα είναι ξένη χώρα που συνεταιρίστηκε με τον νότο; Αν είναι αλλιώς τα πράγματα, πέστε μας έναν λόγο δικαίου επί τη βάσει του οποίου δεν θα έχουμε δικαίωμα ψήφου. Ο μοναδικός λόγος είναι τα τετελεσμένα της εισβολής. Από πότε, όμως, τα τετελεσμένα της εισβολής παράγουν δίκαιο; Σε ποια σύγχρονη δημοκρατική χώρα συμβαίνει κάτι τέτοιο; Πώς θα «νομιμοποιηθεί»; Μόνο στη βάση του πρωτογενούς δικαίου και της διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Κυριαρχία Βάσεων και εκλιπούσα

Τρίτον: Ήταν και είναι ή όχι θέση της Γενικής Εισαγγελίας ότι οι Βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο έχουν κρατική κυριαρχία; Γνωμάτευσε επί τούτου ο προκάτοχός σας, έγκριτος νομικός Αλέκος Μαρκίδης, εάν δεν μας απατά η μνήμη μας. Ούτως ή άλλως, ήταν ένθερμος υποστηρικτής της θέσης αυτής, παρά τις διαφωνίες άλλων νομικών, όπως ο Λουκής Λουκαΐδης, καθώς και ξένων καθηγητών που υποστηρίζουν ότι η κυριαρχία στις Βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο δεν είναι κρατική, παρά μόνο συμβατική. Δηλαδή, καθορίζεται ρητώς από τις συμφωνίες τι εξουσίες μπορούν να ασκούν οι Βρετανοί στις Βάσεις, οι οποίες δεν έχουν εξωτερικά σύνορα και δη τελωνεία, ενώ για τις υπερπτήσεις των μαχητικών τους αεροσκαφών ζητούν άδεια από τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η δική σας θέση ποια είναι; Ίδια με του κ. Μαρκίδη ή ασπάζεστε αυτήν του κ. Λουκαΐδη; Ή έχετε μια τρίτη νομική άποψη; Η πρώτη, πάντως, συμπίπτει με τη βρετανική νομική αντίληψη. Άλλωστε, όταν η Κύπρος θα εντασσόταν στην Ε.Ε., ο κ. Μαρκίδης, μαζί με την τότε Υφυπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, Ελισάβετ Παπαζώη, συνέταξαν το έγγραφο με το οποίο οι Βάσεις στην Κύπρο έμεναν εκτός εδάφους της Ένωσης. Πού στηρίχθηκαν για να διατυπώσουν τη θέση αυτή; Στο ότι οι Βρετανοί ασκούν κρατική  κυριαρχία στις Βάσεις, ως αποτέλεσμα της αποικιοκρατίας. Εσείς, πάντως, τις προάλλες αναφερθήκατε  στην υπόθεση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου σε αρχές δικαίου και στην απο-αποικιοκρατικοποίηση. Αυτό ισχύει και για την Κύπρο; Για τους προκατόχους σας, δεν ίσχυε. Ποια είναι η θέση σας; Εμάς είναι σαφής: Είτε καθολική είτε συμβατική είναι, η κυριαρχία των Βρετανών στις Βάσεις είναι αποικιοκρατικό κατάλοιπο. Οι Βρετανοί δεν μεταβίβασαν ολόκληρη την κυριαρχία επί του νησιού στην Κυπριακή Δημοκρατία. Ερώτηση: Για την περίπτωση του Αγίου Μαυρίκιου πρέπει να τηρηθούν οι αρχές της απο-αποικιοκρατικοποίησης και για την Κύπρο όχι; Ποια είναι η θέση σας;  Να φύγουν οι Βάσεις ή όχι; Λογικά, δεν μπορείτε να συνηγορείτε υπέρ των δικαιωμάτων μιας τρίτης χώρας και να καταπίνετε το δικαίωμα του κράτους στο οποίο είστε ανεξάρτητος θεσμός και δη Γενικός Εισαγγελέας. Γιατί, εξάλλου, δεν αρχίζετε από τα ενοίκια που οφείλουν οι Βρετανοί στην Κυπριακή Δημοκρατία, λόγω της χρήσης των Βάσεων; Στη Δημοκρατία του Μαυρίκιου οι Βρετανοί πρόσφεραν 3 εκατομμύρια. Εμάς ισχυρίζονται ότι δεν συμμετέχουν οι Τουρκοκύπριοι στο κράτος, οπότε δεν πληρώνουν. Σε ποιον οφείλουν ενοίκια, στις κοινότητες ή στο κράτος; Στους αποσχιστές ή στη νόμιμη Κυβέρνηση; Εκτός και αν μας θεωρούν εκλιπούσα. 

Η κριτική

Τέταρτον: Το θέμα της ολοκλήρωσης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου, που αφορά και τις εκεί ευρισκόμενες  Βρετανικές  Βάσεις, είναι διμερές, όπως το Λονδίνο υποστηρίζει, ή είναι ζήτημα κανόνων δικαίου και δη αναγκαστικού δικαίου, όπως υποστήριξε ο κ. Πολυβίου; Γιατί, κ. Πολυβίου, δεν πράττετε το ίδιο και στην περίπτωση της Κύπρου, παρά μόνον υιοθετείτε τη βρετανική αντίληψη ότι το θέμα της κυριαρχίας, είτε σε επίπεδο Βάσεων είτε σε επίπεδο λύσης του Κυπριακού, είναι διμερές; Και εξηγούμε: Εφόσον ο κ. Πολυβίου υποστηρίζει, στην ουσία, τη θέση της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου, δηλαδή τις αρχές δικαίου, δεν θα πρέπει να ηγηθεί μια κίνησης για την αποχώρηση των Βάσεων από την Κύπρο και την ολοκλήρωση της απο-αποικιοκρατικοποίησης; Ταυτοχρόνως, πώς μπορεί να υπερασπίζονται είτε ο Γενικός Εισαγγελέας είτε ο κ. Πολυβίου την κυριαρχία της Δημοκρατίας του Μαυρίκιου και την επανενσωμάτωση του κατεχόμενου εδάφους της από τους Βρετανούς στο νόμιμο κράτος, αλλά να μην πράττουν το ίδιο για την Κυπριακή Δημοκρατία; Πού εδράζεται η κριτική μας; Στο ότι η εν δυνάμει λύση στο Κυπριακό, που είναι αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων στις οποίες συμμετείχε ο κ. Πολυβίου, δεν επανενώνει την Κυπριακή Δημοκρατία και δεν αποκαθιστά την κυριαρχία της στον βορρά, την οποία, λόγω κατοχής, δεν μπορεί να ασκεί σήμερα το νόμιμο κράτος. Αντίθετα, αφενός παραχωρεί χωριστά κυριαρχικά δικαιώματα στο ψευδοκράτος (βλέπε κατάλοιπο εξουσίας κ.ά.), το οποίο θα αναγνωριστεί ως ισότιμο συνιστών κράτος, ποιου; Των ελεύθερων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία θα διαλυθεί και θα υποβιβαστεί, όπως οι αρχές των όπλων της εισβολής και της κατοχής επιβάλλουν, σε ελληνοκυπριακό συνιστών κράτος. Ουδεμία αποκατάσταση της παραβιασθείσας εννόμου τάξεως προσφέρει η ομοσπονδία, παρά μόνον το αντίθετο. Αληθές είναι ότι ο κ. Πολυβίου διαφώνησε σε πολλά σημεία, τα οποία έγιναν δεκτά στις συνομιλίες και σχετίζονται με τα ανωτέρω, και αυτό είναι προς τιμήν του. Το ίδιο δεν πρέπει να πράξει και ο Γενικός Εισαγγελέας, ως θεματοφύλακας του Συντάγματος;

Συγχαίρουμε

Ερώτημα: Με βάση τι αρχές δικαίου, η ορθή επίλυση του Κυπριακού δεν θα πρέπει να προκύψει μέσα από μια εθνοσυνέλευση, εκλεγμένη από έναν και μόνο λαό, αυτόν της Κύπρου, αποτελούμενο από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους και άλλους, με πλήρη διαφάνεια, αντί να εξυφαίνονται λύσεις χειρότερες από τη Ζυρίχη, στηριζόμενες στους τουρκικούς και βρετανικούς σχεδιασμούς, όπως είναι, για παράδειγμα, η ομοσπονδία; Η εθνοσυνέλευση προτάσσεται από το δίκαιο, η ομοσπονδία και η μυστική διπλωματία  επιβάλλονται από το  άδικο και την ισχύ των όπλων. Τι υποστηρίξατε στη Χάγη, κύριε Γενικέ Εισαγγελέα και κ. Πολυβίου; Το δίκαιο, βεβαίως, που καταπατά η Βρετανία. Με την επιστροφή σας στην Κύπρο, τι υποστηρίζετε; Τις αρχές του δικαίου ή την αγγλική και τουρκική αντίληψη της ομοσπονδίας, που στηρίζεται στο άδικο και στους κανόνες των τανκς; Συγχαίρουμε και τον Γενικό Εισαγγελέα και τον κ. Πολυβίου, καθώς και όλη την ομάδα που βρέθηκαν στη Χάγη και αναμένουμε να τους συγχαρούμε για τη συνέπεια που θα δείξουν υποστηρίζοντας και για την Κυπριακή Δημοκρατία τα θέματα αρχής διεθνούς δικαίου και δημοκρατίας, που δεν συμβαδίζουν, όμως, με την διχοτομική και… «βάλε» υπό συζήτηση διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία... 

*Δρ Διεθνών Σχέσεων

Σημερινή