Αρνητική συναστρία πάνω από το Αιγαίο

Του Νίκου Μελέτη
Αντιμέτωπη με μια ανεξέλεγκτη, απρόβλεπτη και επικίνδυνη Τουρκία, είναι η Αθήνα, τη στιγμή που στις πάγιες και κλιμακούμενες διεκδικήσεις της εις βάρος της χώρας μας προστίθεται και η εθνικιστική ρητορική που παγίως επιστρατεύει πριν από κάθε εκλογική αναμέτρηση ο Ταγιπ Ερντογάν. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ηλεκτρισμένη, καθώς υπάρχει μια αρνητική «συναστρία»: τις επόμενες ημέρες θα υπάρχει σαφής εικόνα για τα αποτελέσματα των ερευνών της ExxonMobil στο Οικόπεδο 10 της Κυπριακής ΑΟΖ που θα τροφοδοτήσει και τη συζήτηση για τα επόμενα βήματα στο ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου, η Τουρκία αναζητεί ισορροπία μεταξύ Ρωσίας και Ιράν από τη μια και ΗΠΑ από την άλλη, προκαλεί εκνευρισμό η διάψευση της προσδοκίας ότι θα έπαιρνε το πράσινο φως από την Ουάσινγκτον για να καθαρίσει τη βόρεια Συρία από την «κουρδική απειλή» και ενώ ο Ασαντ δείχνει να κερδίζει τις μάχες, στρατιωτικές και διπλωματικές.
Σε αυτό το κλίμα η Αθήνα επιχειρεί να βρει τρόπους ώστε να οργανωθεί η επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στην Τουρκία για τη συνάντησή του με τον Τ. Ερντογάν, μια επίσκεψη που δεν μπορεί να οδηγήσει σε λύση προβλημάτων ή σε εξουδετέρωση των απειλών, αλλά εκτιμάται ότι είναι αναγκαία προκειμένου να αποκατασταθεί ένα στοιχειώδες επίπεδο επικοινωνίας μεταξύ των δύο ηγετών που θα μπορεί να λειτουργήσει ως έσχατος μηχανισμός εκτόνωσης εντάσεων ώστε να μην εκτραπούν σε θερμό επεισόδιο.. Όμως η σχέση παραμένει βαθιά τραυματισμένη και υπονομευμένη από την υπόθεση των οκτώ Τούρκων αξιωματικών…

Εν όψει των κρίσιμων δημοτικών εκλογών της 31ης Μαρτίου και καθώς τίθεται υπό αμφισβήτηση η δυνατότητα του ΑΚΡ να κερδίσει τον μεγαλύτερο δήμο της χώρας, την Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν ανεβάζει τους τόνους, όπως φάνηκε και με την απαγγελία του τραγουδιού για το «πέταγμα των Ελλήνων στη Θάλασσα της Σμύρνης» στην προεκλογική συγκέντρωση στη Σμύρνη, η οποία παραδοσιακά ελέγχεται από το κόμμα της αντιπολίτευσης CHP.

Ο Ερντογάν, ο οποίος είχε προαναγγείλει την τρίτη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας στη Συρία (έχοντας εξασφαλίσει αρχικά τη στήριξη του Τραμπ), τώρα βρίσκεται και πάλι στις μυλόπετρες των διπλωματικών παρασκηνίων, καθώς βεβαίως ο Ντ. Τραμπ δεν είναι αναξιόπιστος μόνο προς τους υπολοίπους εταίρους και συμμάχους και τώρα έστω και εκ των υστέρων η Ουάσινγκτον δηλώνει ότι θα προστατεύσει τους Κούρδους.

Αλλαγή σκηνικού
Όμως, η Τουρκία κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει, όπως πολλοί πίστευαν πριν από μερικούς μήνες, όταν ακόμη κυριαρχούσε στο προσκήνιο η κράτηση του πάστορα Μπράνσον και οι αγορές απειλούσαν τη χώρα με χρεοκοπία.
Η Τουρκία και ο Ερντογάν έχουν μείνει μέσα στο παιχνίδι και φαίνεται ότι επιβάλλουν μια εντελώς ιδιότυπη ισορροπία όπου συνεργάζονται στη Συρία τόσο με τη Ρωσία και το Ιράν όσο και με τις ΗΠΑ, διεκδικούν εγγυήσεις ότι θα απωθηθούν οι ανατολικά του Ευφράτη ευρισκόμενοι Κούρδοι του YPG και συγχρόνως διατηρούν τα εδάφη της Συρίας, τα οποία κατέχουν στρατιωτικά από τις δύο προηγούμενες στρατιωτικές επεμβάσεις τους.

Προφανώς, όμως, οι πρωταρχικοί μαξιμαλιστικοί στόχοι του Τ. Ερντογάν για μια τρίτη εισβολή που θα καθάριζε οριστικά το κουρδικό στοιχείο στη βόρεια Συρία και θα έδινε την ευκαιρία στην Τουρκία να βάλει πόδι σε μεγάλο τμήμα των συριακών εδαφών, δεν φαίνονται να ικανοποιούνται - τουλάχιστον προς το παρόν. Επίσης η προσπάθεια του Ερντογάν να εκμεταλλευθεί τη σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας και να αναδειχθεί ουσιαστικά ο ίδιος ως ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου δεν ευοδώνεται, καθώς η Σ. Αραβία με πιο ευέλικτες κινήσεις βρέθηκε (και με τη στήριξη της Αιγύπτου) ένα βήμα μπροστά, στηρίζοντας πλέον το καθεστώς Ασαντ έναντι κάθε είδους επιβουλής, που πρακτικά προέρχεται μόνο από την Τουρκία.

Οσο για το Ισραήλ, κάθε άλλο παρά θα πρέπει να είναι ευτυχής ο κ. Ερντογάν από το γεγονός ότι ο Νετανιάχου φαίνεται να έχει πάρει το πράσινο φως από Ουάσινγκτον και Μόσχα, ώστε να εμποδίσει την περαιτέρω διείσδυση του Ιράν και εγκατάσταση θυλάκων φιλικών προς την Τεχεράνη στο συριακό έδαφος και τον Λίβανο. Και τελικά αποδίδεται στον ίδιο τον Ισραηλινό πρωθυπουργό η αλλαγή πλεύσης της Ουάσινγκτον στο θέμα της Συρίας, καθώς ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τ. Μπόλτον, ο οποίος σήμερα φθάνει για κρίσιμες συνομιλίες στην Άγκυρα, από το Ισραήλ όπου βρισκόταν χθες, έθεσε πλέον ρητά έναν νέο όρο για την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία: τη διασφάλιση ότι δεν θα υπάρξει τουρκική επίθεση εναντίον των Κούρδων του YPG, συμμάχων μέχρι τώρα των ΗΠΑ στον πόλεμο εναντίον του ISIS.

Όσο για την υπόθεση των S-400, θα πρέπει ο κ. Ερντογάν να βρει τη χρυσή τομή ώστε να μη διαταράξει τις σχέσεις με τον Πούτιν, αλλά να μην αφήσει την ευκαιρία να εξασφαλίσει όχι μόνο τα F35 αλλά και τους πυραύλους Patriot, τους οποίους κάποτε δεν πρόσφεραν στην Τουρκία και σήμερα σχεδόν την παρακαλά η Ουάσινγκτον για να τους εντάξει στο οπλοστάσιό της.

Ο Ερντογάν χωρίς να έχει πετύχει τους στόχους του, βρίσκεται στο στοιχείο του: σε μια διαρκώς πολωμένη, απρόβλεπτη διαπραγμάτευση και σύγκρουση, όπου ο ρόλος της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης εδραιώνεται, οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας του μετά το πλήγμα που δέχθηκαν με την απομάκρυνση των γκιουλενιστών ξαναβρίσκουν τον βηματισμό τους και αποκτούν πραγματική πολεμική εμπειρία και συγχρόνως ενισχύεται το οπλοστάσιο της Τουρκίας όχι μόνο με τα δικής της κατασκευής εξελιγμένα όπλα και αμυντικό υλικό, αλλά και με όσα της προσφέρονται από τις ΗΠΑ…

Σύννεφα

Σε αυτό το κλίμα τα μηνύματα στα ελληνοτουρκικά δεν είναι ευοίωνα. Η Τουρκία έχει αντιδράσει με σφοδρότητα στη συζήτηση περί επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων (συζήτηση την οποία φαίνεται πλέον ότι έχει... ξεχάσει η Αθήνα) και των αψυχολόγητων και χάριν εντυπωσιασμού δηλώσεων του υπ. Αμυνας Π. Καμμένου από το Καστελόριζο περί ανακήρυξης της ΑΟΖ κ.λπ.

Με ένα μπαράζ αναγγελιών τις τελευταίες εβδομάδες, δεσμεύει μεγάλες περιοχές στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο για ασκήσεις που προκαλούν ένταση διαρκείας, με συνεχείς παραβιάσεις, υπερπτήσεις και επικίνδυνες εμπλοκές.

Η NAVTEX με την οποία είχε εξαγγείλει σεισμογραφικές έρευνες του Barbaros (3-5 Ιανουαρίου) εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην περιοχή νότια του Καστελόριζου, με τον ισχυρισμό μάλιστα ότι πρόκειται περί «τουρκικής υφαλοκρηπίδας», έστειλε σαφές μήνυμα ότι κρατά στο χέρι της και ενεργοποιεί κατά βούληση τη μείζονα πρόκληση της διεξαγωγής ερευνών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Εντύπωση όμως προκάλεσε και η απόλυτη σιωπή της Αθήνας στην πρόκληση αυτή, καθώς η αντίδραση δεν μπορεί να περιορίζεται σε μια απλή παράσταση διαμαρτυρίας (αν και δεν είναι γνωστό εάν έγινε καν τέτοια κίνηση).

Και φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Ιανουάριος είναι πάντα ένας «δύσκολος» μήνας, καθώς αρχίζει η περίοδος της τσιπούρας στα Ίμια και η «προσέλευση» αλιευτικών σκαφών συνοδεία σκαφών του λιμενικού των δύο χωρών, αλλά και η επέτειος των Ιμίων, που ενδεχομένως φέτος ο κ. Καμμένος -αν δεν έχει ήδη παραιτηθεί- ίσως επιδιώξει να πάρει τη «ρεβάνς» από την περσινή τραγική εξόρμησή του, όταν υποχρεώθηκε να πετάξει το στεφάνι στην θάλασσα, καθώς μεταξύ της ελληνικής φρεγάτας στην οποία επέβαινε και των Ιμίων είχε παρεμβληθεί σκάφος του τουρκικού λιμενικού, που τον εμπόδισε να πλησιάσει…

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 7 Ιανουαρίου 2019