9/2/19

60 χρόνια από τις Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου

Η συμπλήρωση εξήντα χρόνων από την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου, τον Φεβρουάριο του 1959, συμπίπτει με την κύρωση από τη Βουλή των Ελλήνων της Συμφωνίας των Πρεσπών, σε ένα κλίμα, σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας και κοινής γνώμης βαρύτατα ηλεκτρισμένο. Θα ήταν εξόχως διδακτικός ένας νηφάλιος παραλληλισμός των δύο Συμφωνιών, του 1959 και του 2019, από την άποψη και μόνον της προβολής στο εσωτερικό της Ελλάδας των επιχειρημάτων των επιπτώσεων, θετικών ή αρνητικών, αντίστοιχα, από την υπογραφή τους. Ή για την ανάδειξη άλλων επιμέρους παραμέτρων, όπως του ρόλου του ΝΑΤΟ ή της επίκλησής του και στις δυο περιπτώσεις. Πάντως, το 1959 η αντιπολίτευση στην Ελλάδα, τόσο στη Βουλή όσο και στον λαό, υποστήριζε τη συνέχιση του αγώνα για την ένωση της Κύπρου, ενώ η κυβερνητική άποψη υποστήριζε την υπογραφή των Συμφωνιών στην ανάγκη ενότητας του «ελευθέρου κόσμου» και στο δόγμα της «ελληνοτουρκικής φιλίας». Για τους μεν η Ζυρίχη ήταν «προδοσία», και για τους δε αποτελούσε «το ευτυχές κλείσιμο του Κυπριακού»: οι Κύπριοι έπαιρναν την ελευθερία τους και «τερματιζόταν με αξιοπρεπή τρόπο» ένας αγώνας που η τελική έκβασή του κινδύνευε «να βλάψει θανασίμως τα γενικώτερα εθνικά συμφέροντα».  
Αφήνοντας τις Πρέσπες, σήμερα θα σταθούμε σε μιαν από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές των Συμφωνιών του 1959, στη βαριά σκιά που δημιούργησαν έκτοτε στις σχέσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Είναι γνωστό ότι το περιβάλλον και οι συνεργάτες του Μακεδόνα πρωθυπουργού (Ε. Αβέρωφ, Ά. Βλάχος, Κ. Τσάτσος) καταλογίζουν στον Μακάριο, άλλοτε με λεπτότητα και άλλοτε με λιγότερο διπλωματική γλώσσα, ότι «ενώ γνώριζε τα πάντα και είχε συμφωνήσει με τα συμφωνηθέντα στη Ζυρίχη» κράτησε τη γνωστή στάση αμφιταλάντευσης και υπαναχώρησης στο Λονδίνο, αφήνοντας, ουσιαστικά, όπως υποστηρίζουν, να φορτωθεί το βάρος των Συμφωνιών ο Καραμανλής. 
 
Ανεξάρτητα από το βάσιμο ή το ανυπόστατο των παραπάνω, και το γεγονός ότι και ο Αρχιεπίσκοπος υπέστη στην Κύπρο έντονη κριτική για την υπογραφή των Συμφωνιών, αξίζει να δούμε μερικές πτυχές  των συζητήσεων των δύο ανδρών, από τα σχετικά κεφάλαια στο δημοσιευμένο Αρχείο του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Στις 29 Ιανουαρίου 1959 ο Κ. Καραμανλής συνάντησε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, στην παρουσία του Μητροπολίτη Κιτίου Ανθίμου, του Ε. Αβέρωφ και του Ά. Βλάχου, και τον ενημέρωσε για την πορεία του ελληνοτουρκικού διαλόγου για την Κύπρο, λίγες μέρες πριν από τη Ζυρίχη. Στο Πρακτικό της συνάντησης ο Μακάριος συμφωνεί «ήτο προς το συμφέρον των Κυπρίων το να συμμετάσχη η ανεξάρτητος Κύπρος εις την αμυντικήν Συμμαχίαν του ΝΑΤΟ» αλλά είναι κατηγορηματικός, «ότι βάσις τουρκική εν Κύπρω ήτο απαράδεκτος». Στην ίδια συνάντηση οι δύο Κύπριοι Ιεράρχες εξηγούν τη θέση τους υπέρ των χωριστών Δήμων (ο Αβέρωφ ήταν αντίθετος), με κύριο επιχείρημα ότι «επειδή αι τουρκικαί συνοικίαι είναι ελεειναί και έχουν πολλά προβλήματα, θα πρέπει να δαπανώνται ικανά χρήματα, προερχόμενα από Ελληνοκυπρίους φορολογουμένους διά την θεραπείαν των, όσα δε και αν δαπανηθούν, οι Τουρκοκύπριοι δεν θα είναι ικανοποιημένοι, τούτο δε θα προκαλή διαρκώς προστριβάς». 
 
Σε σημείωμα της 17ης Φεβρ. 1959, στο ίδιο Αρχείο, καταγράφονται όσα συζητήθηκαν σε νέα συνάντηση Καραμανλή-Μακαρίου. Είχε ήδη υπογραφεί η ελληνοτουρκική συμφωνία στη Ζυρίχη, και ο Άγγελος Βλάχος πληροφόρησε τον πρωθυπουργό ότι ο Αρχιεπίσκοπος «μετά την δευτέραν ανάγνωσιν των κειμένων Ζυρίχης, κατείχετο υπό αμφιβολίας και εδίσταζε να υπογράψη ταύτα». Ο Έλληνας πρωθυπουργός κάλεσε τον Αρχιεπίσκοπο για κατ’ ιδίαν συζήτηση (στο σπίτι του). Ο Μακάριος ζήτησε να τον συνοδεύσουν στην αγγλική πρωτεύουσα «διάφοροι κυπριακοί παράγοντες» για να έχει τις συμβουλές τους και «ενετόπισε την φοράν αυτήν τους δισταγμούς του εις μίαν παράγραφον της Συνθήκης Εγγυήσεως, παρέχουσαν το δικαίωμα εις τας εγγυητρίας δυνάμεις να παρεμβαίνουν εν περιπτώσει καθ’ ην λαμβάνουν χώραν εν Κύπρω εκδηλώσεις καθαπτόμεναι της ανεξαρτησίας ή της εδαφικής ακεραιότητος του νέου κράτους». Ο πρωθυπουργός, απαντώντας, ζήτησε από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο να του ξεκαθαρίσει εάν θα ταξίδευε στο Λονδίνο αποφασισμένος να υπογράψει τις Συμφωνίες, «επί των οποίων λεπτομερώς είχε εκδηλώσει την συμφωνίαν του». Ως προς το θέμα των εγγυήσεων, τον καθησύχασε, «υποδείξας αυτώ ότι εξ ιδίου αμαρτήματος ηδύνατο να δημιουργηθή εν Κύπρω κατάστασις επιτρέπουσα παρεμβάσεις των εγγυητριών δυνάμεων»…
 
Τα πιο πάνω αποσπάσματα είναι ενδεικτικά του τι μπορεί να κρύβεται στις «λεπτομέρειες» μιας Συμφωνίας, όπως της Ζυρίχης-Λονδίνου. Και πώς, οι «λεπτομέρειες» αυτές και, πάνω από όλα, τα «ίδια αμαρτήματα» μπορούν να οδηγήσουν, μερικά χρόνια αργότερα, σε μιαν εθνική καταστροφή… 
 
ΥΓ: Για τα 60 χρόνια από τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου, την Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου 2019, στις 7.30 μ.μ., στο κτήριο των Συνδέσμων Αγωνιστών, στη Λευκωσία, οργανώνεται επιστημονική ημερίδα, με εισηγητές τον υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Χριστοδουλίδη, και τους Γιώργο Αγγελετόπουλο, Ευάνθη Χατζηβασιλείου και τον υπογράφοντα.
 
*Aναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου
www.papapolyviou.com

1 σχόλιο:

  1. ...πόσες μάχιμες μεραρχίες έχουμε Κύριοι;
    Οι μανάδες μας τι θα κάνουν αν οι γιοί τους μπουν στην μάχη;
    Θα τρέχουν πανικόβλητες με το μπιμπερό στο χέρι;
    Ολα αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα που κανείς δεν θάθελε να απαντήσει με αισιοδοξία...
    Εμένα πάντως η μάνα μου δεν έτρεχε με το μπιμπερό στο χέρι,αλλά ο διοικητής μου (ένας τρελαμένος)έτσι έλεγε...
    Ειναι σαφές.
    Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα εν Ελλάδι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.