Σοβαρή εξέλιξη - «Βάσιμες υποψίες» στην ΕΕ για επιτυχή γεώτρηση «Φατίχ»

  Παύλος Ξανθούλης, Βρυξέλλες  

Εικόνα εγκατάστασης της Τουρκίας στη κυπριακή ΑΟΖ, αντανακλούν πληροφορίες που όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Φ», διαβιβάστηκαν από την ΕΕ προς τα κράτη μέλη, καθιστώντας σαφές ότι η Άγκυρα «δεν κάνει πίσω» και ότι επιχειρεί να οικειοποιηθεί τμήμα της κυπριακής ΑΟΖ και του φυσικού πλούτου ενός κράτους μέλους της ΕΕ. 

Όπως ανέφερε στον «Φ» έγκυρη κοινοτική πηγή, οι εν λόγω πληροφορίες της ΕΕ αναφέρουν ότι «υπάρχουν βάσιμες υποψίες» για επιτυχία της γεώτρησης του «Φατίχ», ενώ παραπέμπουν σε κοίτασμα, το οποίο φέρεται να φτάνει τα 170 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Σημειώνουμε πάντως ότι γύρω από τις πληροφορίες αυτές υπάρχουν επιφυλάξεις, ενώ η Λευκωσία δεν επιβεβαιώνει τις «βάσιμες υποψίες» της ΕΕ περί επιτυχούς γεώτρησης του «Φατίχ» στην κυπριακή ΑΟΖ, στη βάση και ενημέρωση που φέρονται να έχουν οι κυπριακές Αρχές από τρίτα κράτη. Το παζλ της εικόνας που έδωσε η ΕΕ προς τα κράτη μέλη συμπληρώνουν πληροφορίες για άφιξη αρμάτων Leopard στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου (κάτι που πριν από μερικές μέρες η Γερμανία δεν επιβεβαίωσε, είπε ότι θα πρέπει να το ελέγξει και παρέπεμψε και στην ίδια την Τουρκία). Παράλληλα, κάποιες «ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες» της ΕΕ, που επίσης γνωστοποιήθηκαν προς τα 28 κράτη μέλη, φέρουν μπαταρίες του αντιπυραυλικού συστήματος S400 να έχουν μεταφερθεί στα κατεχόμενα, κάτι που επίσης προκαλεί ερωτηματικά, καθώς το συμβόλαιο που έχει υπογραφεί για το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα φέρεται να περιλαμβάνει πρόνοια για εγκατάσταση εντός Τουρκίας.  

Σε κάθε πάντως περίπτωση, οι εν λόγω ευρωπαϊκές πληροφορίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «η Τουρκία δεν θα κάνει πίσω» στο ζήτημα της κυπριακής ΑΟΖ, διαπίστωση που φέρεται να είναι απολύτως βάσιμη, καθώς προσυπογράφεται από πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με την τουρκική πολιτειακή ηγεσία τις τελευταίες μέρες.  

Η διαπίστωση αυτή για την πρόθεση της Τουρκίας να εγκατασταθεί στην κυπριακή ΑΟΖ αναδεικνύει τη μεγάλη πολιτική σημασία των αποφάσεων που λήφθηκαν για επιβολή κόστους προς την Άγκυρα, καθώς για πρώτη φορά μετά από 13 χρόνια, από το 2006 οπότε είχαν παγώσει με κοινοτική απόφαση 8 τουρκικά διαπραγματευτικά κεφάλαια, λόγω Πρωτοκόλλου, η ΕΕ στέλνει σαφές πολιτικό μήνυμα ότι δεν μπορεί να παρακολουθεί με σταυρωμένα χέρια τις έκνομες ενέργειες στην ανατολική Μεσόγειο. 

Τα μέτρα που λήφθηκαν σε πρώτο χρόνο δεν είναι μεν σκληρά, αλλά αποτελούν αναμφισβήτητα ένα πρώτο σημαντικό πλέγμα αποφάσεων που «ανοίγει λογαριασμό», ο οποίος δυνητικά θα μπορεί να μεγαλώνει, όσο η Τουρκία συνεχίζει τις έκνομες ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ. Αυτός ήταν άλλωστε και ο στόχος του Νίκου Χριστοδουλίδη, εξασφαλίζοντας σε πρώτο χρόνο την επιβολή δέσμης πολιτικών/διπλωματικών μέτρων κατά της Τουρκίας και συντηρώντας ανοικτό τον δρόμο για την εξασφάλιση στοχευμένων μέτρων, ήτοι νομικών κυρώσεων, σε δεύτερο χρόνο. Κάτι που βεβαίως δεν θα γίνει με αυτοματισμούς, αλλά θα απαιτήσει πολύ σκληρή δουλειά, προκειμένου να ενεργοποιηθούν νομικές κυρώσεις, κατά προσώπων ή/και οντοτήτων. Η Λευκωσία έχει επίγνωση των δυσκολιών, καθώς όπως πληροφορείται ο «Φ» κατά τις συζητήσεις που έλαβαν χώρα τις τελευταίες μέρες στην έδρα της ΕΕ, 25 κράτη μέλη εμφανίστηκαν απρόθυμα να στηρίξουν στην παρούσα φάση την επιβολή στοχευμένων μέτρων κατά της Άγκυρας. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι μόνο η Ελλάδα και το Λουξεμβούργο τοποθετήθηκαν υπέρ της άμεσης επιβολής στοχευμένων μέτρων, τα οποία πάντως δεν ήταν καν στο τραπέζι, καθώς δεν περιλαμβάνονταν στις προτάσεις που είχαν υποβάλει ΕΥΕΔ και Κομισιόν. 

Συνεπώς, η αντιπαράθεση που προκλήθηκε για τα στοχευμένα μέτρα, κυρίως μεταξύ Λονδίνου και Λευκωσίας, δεν αφορούσε στην επιβολή τους άμεσα, αλλά στον τρόπο με τον οποίο θα διατυπώνονταν τα Συμπεράσματα, προκειμένου να παρέχεται η δυνατότητα υποβολής εισηγήσεων για νομικές κυρώσεις. Η Βρετανία επιθυμούσε διασύνδεση των στοχευμένων μέτρων με ενδεχόμενη κλιμάκωση των έκνομων ενεργειών της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ ή έστω με συνέχιση των τουρκικών δραστηριοτήτων, κάτι που αρχικά αποτυπώθηκε στο κείμενο Συμπερασμάτων, το οποίο τέθηκε σε σιωπηρή διαδικασία έγκρισης με ώρα λήξης στις 10 το πρωί, (11 ώρα Κύπρου), της Παρασκευής 12 Ιουλίου. 

Η Κυπριακή Δημοκρατία, διά του Νίκου Χριστοδουλίδη, απέρριπτε κάθετα ένα τέτοιο λεκτικό, υποδεικνύοντας ότι η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής είχε δώσει σαφείς όρους εντολής για υποβολή επιλογών στοχευμένων μέτρων «χωρίς οποιαδήποτε άλλη προϋπόθεση». Ο Κύπριος ΥΠΕΞ είχε μάλιστα αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο να σπάσει τη σιωπηρή διαδικασία εάν και εφόσον δεν διαφοροποιείτο το κείμενο. Εν τέλει το κείμενο τροποποιήθηκε, μετά από συνεννόηση του γραφείου της Φεντερίκα Μογκερίνι και του ΥΠΕΞ. Συγκεκριμένα, το λεκτικό διαφοροποιήθηκε ώστε να καλεί την ΕΥΕΔ και την Κομισιόν να συνεχίσουν την εργασία για υποβολή επιλογών, για στοχευμένα μέτρα (και όχι για «πιθανά»-possible-στοχευμένα μέτρα όπως ήταν το επίμαχο λεκτικό). Το νέο τροποποιημένο κείμενο, το οποίο ικανοποίησε τη Λευκωσία, μπήκε ξανά σε σιωπηρή διαδικασία, η οποία έληξε την Παρασκευή στις 5 το απόγευμα (6 το απόγευμα ώρα Κύπρου), χωρίς κανένα κράτος μέλος να την σπάσει.  

Η μόνη χώρα που φάνηκε να έχει ενδοιασμούς αναφορικά με την τροποποιημένη αναφορά και την υποβολή επιλογών για στοχευμένα μέτρα ήταν η Γερμανία. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Φ», το Βερολίνο υπέβαλε σχόλια αναφορικά με την απάλειψη της λέξης «πιθανά» (possible) στοχευμένα μέτρα (η οποία 24 ώρες νωρίτερα είχε προκαλέσει αντιπαράθεση μεταξύ Λονδίνου-Λευκωσίας). Το θέμα συζητήθηκε μεταξύ των Μονίμων Αντιπροσώπων Κύπρου και Γερμανίας και εν τέλει το Βερολίνο αποφάσισε να αποσύρει τα σχόλια επί του κειμένου, το οποίο υιοθετήθηκε ομόφωνα.

Ποια όμως θα είναι τα επόμενα βήματα γύρω από τις αποφάσεις που λήφθηκαν; Έγκυρη κοινοτική πηγή ανέφερε στον «Φ» ότι «εάν δεν υπάρξει κάτι θεαματικά αρνητικό στην κυπριακή ΑΟΖ, (σ.σ. σε επίπεδο δηλαδή κλιμάκωσης των τουρκικών έκνομων ενεργειών), τα μέτρα θα περιοριστούν στις αποφάσεις που ήδη λήφθηκαν». Για πάγωμα της Αεροπορικής Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, μείωση των προενταξιακών κονδυλίων για το 2020, τερματισμό των υψηλών ευρωτουρκικών διαλόγων και πρόσκληση προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων «να αξιολογήσει τις δανειοδοτικές της δραστηριότητες στην Τουρκία». Σύμφωνα με την ίδια κοινοτική πηγή, με αυτό το πλαίσιο πολιτικών/διπλωματικών μέτρων «θα βγει το καλοκαίρι», καθώς οι επόμενες τακτικές συνεδρίες του Συμβουλίου, που παρέχουν τη δυνατότητα συζήτησης/ενίσχυσης της δέσμης μέτρων παραπέμπονται το φθινόπωρο.  

Αυτός είναι άλλωστε και ο στόχος της Βρετανίας, η οποία προσδοκά ότι στο διάστημα που θα μεσολαβήσει το σκηνικό θα αλλάξει και ότι θα δημιουργηθούν συνθήκες επανέναρξης των διαπραγματεύσεων για λύση του Κυπριακού αποκλιμακώνοντας την κατάσταση που επικρατεί στην ΑΟΖ και εκτονώνοντας την ένταση. Σημειώνεται ότι το Λονδίνο δεν τηρεί πλέον ούτε τα προσχήματα, καθώς σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις, σε διπλωματικό επίπεδο, επικαλούμενο την ανάγκη αποκλιμάκωσης της έντασης «μέσω διαλόγου», σερβίρει τη συνταγή Τσαβούσογλου, για σύσταση κοινής επιτροπής Ε/Κ-Τ/Κ και για διαμοιρασμό του φυσικού πλούτου της Κύπρου.  

Τα μέτρα που υιοθετήθηκαν σε διπλωματικό επίπεδο κατά της Τουρκίας, με τη συμφωνία που επιτεύχθηκε προχθές Παρασκευή στις Βρυξέλλες, θα σφραγιστούν αύριο σε πολιτικό επίπεδο, ως σημείο Α, δηλαδή χωρίς συζήτηση, στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων. 

Όπως έχουμε δημοσιεύσει, τα μέτρα περιγράφονται στην παράγραφο 4 των Συμπερασμάτων, σύμφωνα με την οποία «το Συμβούλιο αποφασίζει να αναστείλει τις διαπραγματεύσεις για την Περιεκτική Αεροπορική Συμφωνία και συμφωνεί να μην διεξάγει το Συμβούλιο Σύνδεσης και διαλόγους υψηλού επιπέδου ΕΕ-Τουρκίας, επί του παρόντος. Το Συμβούλιο προσυπογράφει την πρόταση της Κομισιόν να μειώσει την προενταξιακή βοήθεια προς την Τουρκία για το 2020 και καλεί την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να αξιολογήσει τις δανειοδοτικές της δραστηριότητες στην Τουρκία, ιδίως σε ότι αφορά τα δάνεια με κρατική ενίσχυση». 

Σε ό,τι αφορά τις νομικές κυρώσεις, «το Συμβούλιο εξακολουθεί να ασχολείται με το θέμα και σύμφωνα με τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 20 Ιουνίου, καλεί την Ύπατη Εκπρόσωπο και την Κομισιόν να συνεχίσουν τις εργασίες για επιλογές, για στοχευμένα μέτρα, υπό το φως των συνεχιζόμενων δραστηριοτήτων γεωτρήσεων της Τουρκίας, στην ανατολική Μεσόγειο. Το Συμβούλιο θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις και θα επανέλθει σε αυτό το θέμα, αναλόγως». Αξιοσημείωτο είναι ότι το κείμενο των Συμπερασμάτων φροντίζει να αφιερώσει μια ολόκληρη παράγραφο στο Κυπριακό (βλέπε άλλη στήλη), για προφανείς λόγους. Παράλληλα, επισημαίνει την πρόσκληση της Λευκωσίας για καθορισμό αποκλειστικών οικονομικών ζωνών και ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, σημειώνοντας ότι «πρέπει να τύχει διαχείρισης μέσω διαλόγου και διαπραγμάτευσης, με καλή θέληση, με πλήρη σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και σύμφωνα με τις αρχές των καλών γειτονικών σχέσεων.

 

Ποντάρουν στο Κυπριακό 

Αποκλιμάκωση της έντασης που προκάλεσε η εισβολή της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, μέσω διαπραγματεύσεων για λύση του Κυπριακού, επιχειρούν να δρομολογήσουν η Βρετανία και άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό ήταν και το νόημα της παραγράφου που κρίθηκε αναγκαίο να τοποθετηθεί στο κείμενο, με πρωτοβουλία όπως πληροφορούμαστε του Λονδίνου, του Βερολίνου αλλά και της ΕΥΕΔ. 

Το γεγονός ότι μια παράγραφος για το Κυπριακό και την επανέναρξη των συνομιλιών κρίνεται απαραίτητο να περιληφθεί σε ένα ευρωπαϊκό κείμενο μέτρων για τις έκνομες ενέργειες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών για τους στόχους και της επιδιώξεις των «πρωταγωνιστών». Είναι άλλωστε προφανές ότι το κείμενο των Συμπερασμάτων δεν αποφεύγει μια έμμεση διασύνδεση των μέτρων για τις έκνομες ενέργειες της Τουρκίας στην ΑΟΖ, με το Κυπριακό, όπως άλλωστε είχαν πράξει Κομισιόν και ΕΥΕΔ στις εισηγήσεις που υπέβαλαν. 

Τα Συμπεράσματα των 28 επαναλαμβάνουν την προσήλωση της ΕΕ να συνδράμει στις προσπάθειες του ΟΗΕ για επανέναρξη των προσπαθειών και για συνολική λύση του Κυπριακού. Η εν λόγω αναφορά ανάγκασε τη Λευκωσία να ζητήσει και να εξασφαλίσει τροποποίηση, διά της οποίας επαναλαμβάνεται η σταθερή υπόδειξη της ΕΕ προς την Τουρκία, να δεσμευθεί και να συμβάλει σε μια τέτοια διευθέτηση, περιλαμβανομένων των εξωτερικών της πτυχών, εντός του πλαισίου του ΟΗΕ, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Σ.Α. και σύμφωνα με τις αρχές επί των οποίων εδράζεται η ΕΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
 

Φιλελεύθερος