15/9/19

Ελληνική Σχολή Λεμεσού: 200 χρόνια από την ίδρυσή της



Γράφει ο Πέτρος Παπαπολυβίου

Συμπληρώνονται φέτος 200 χρόνια από την ίδρυση της Ελληνικής Σχολής Λεμεσού, ενός από τα εκπαιδευτήρια που εμφανίστηκαν κατά τις παραμονές της ελληνικής επανάστασης και μαρτυρούν την πνευματική άνοιξη που σημειώθηκε εκείνη την εποχή στην Κύπρο. Η εκπαιδευτική αναδημιουργία οφειλόταν εν πολλοίς στον θερμουργό ζήλο του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, του εθνομάρτυρα της 9ης Ιουλίου 1821, ιδρυτή της Ελληνικής Σχολής Λευκωσίας (του κατοπινού Παγκυπρίου), το 1812, και της Ελληνικής Σχολής Λεμεσού (του σημερινού Λανιτείου), το 1819.

Όπως έγραφε ο Κυπριανός στους πολίτες της Λεμεσού, τον Αύγουστο του 1819, αναγγέλλοντας τη γενναιόδωρη χρηματική συνδρομή του προς την υπό ίδρυση Σχολή, σε ένα κείμενο που συνέδεε τα αγαθά της παιδείας με την καλλιέργεια του ήθους: «Πολύ χαίρομεν, τέκνα, και υπερχαίρομεν, δι’ ην εξελέξασθε αγαθήν μερίδα· και αντί παντός άλλου προετιμήσατε των υιών σας τον φωτισμόν και την παιδείαν, εξ ης πηγάζει αναμφιβόλως παν αγαθόν.»

Μια ομάδα φωτισμένων Λεμεσιανών (Δ. Χαραλαμπίδης, Ν. Φραγκούδης, Λ. Χατζηϊωάννου και ιερομόναχος Ιωαννίκιος) ανέλαβαν να συγκεντρώσουν τις συνδρομές των φιλόμουσων συμπολιτών τους, αλλά και Λευκωσιατών και Σκαλιωτών, ώστε να λειτουργήσει το σχολείο. Η Λεμεσός ευτύχησε, σε αντίθεση με τη Λευκωσία, στην επιλογή του διευθυντή της Ελληνικής Σχολής. Με τις ευλογίες του Κυπριανού, σχολάρχης Λεμεσού ορίστηκε ο Δημήτριος Θεμιστοκλής (Λεμεσός, 1792 - Λάρνακα, 1848), «φιλέλλην και φιλόπατρις», κατά τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου, ο πιο μορφωμένος Κύπριος της εποχής, με σπουδές κοντά σε σπουδαίους δασκάλους στις σχολές των Κυδωνιών και της Σμύρνης, όπου ανέλαβε να διδάσκει τα μαθηματικά. Μια επιδημία πανώλους στην πρωτεύουσα της Ιωνίας τον ανάγκασε να επιστρέψει στη γενέτειρά του, για καλή τύχη των Λεμεσιανών. Στη Λεμεσό δίδαξε μέχρι το καλοκαίρι του 1821, όταν οι ιουλιανές σφαγές τον ανάγκασαν να καταφύγει στη Λάρνακα, όπου και εγκαταστάθηκε. Εκεί γεννήθηκαν και τα παιδιά του, από τον γάμο του με την περικαλλεστάτην, σύμφωνα με τις πηγές της εποχής, Μαρουδιά Α. Βοντιτσιάνου. Από τους μαθητές του Θεμιστοκλέους, ο επιφανέστερος ήταν ο Νικόλαος Ι. Σαρίπολος.

Μια από τις άμεσες συνέπειες της έλευσης του Δ. Θεμιστοκλέους στη Λεμεσό, το καλοκαίρι του 1819, και της ίδρυσης της Ελληνικής Σχολής, ήταν η εγγραφή στην ίδια πόλη δέκα συνδρομητών στον «Ερμή τον Λόγιο», στο κορυφαίο προεπαναστατικό περιοδικό, όργανο του νεοελληνικού διαφωτισμού. Όπως έχουμε ξαναπεί, είναι ένας αριθμός συνδρομών στην Κύπρο σε φιλολογικό περιοδικό, που στις μέρες μας είναι δύσκολο να επαναληφθεί… Στο περιοδικό, που εκδιδόταν στη Βιέννη από φίλους του Αδαμάντιου Κοραή, δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1820 μια επιστολή του «Ιλαρίωνος ιερ. του Κυπρίου» προς τον Νικόλαο Θησέα, που ανήγγελλε «εις το πανελλήνιον» την ίδρυση του σχολείου της Λεμεσού, «διά να μάθωσιν οι φίλοι της Ελλάδος ότι ουδέ οι Κύπριοι ηξίωσαν να μείνωσιν ασυντελείς εις τον καλόν περί παιδείας του ελληνικού γένους αγώνα». Και συνέχιζε ο Ιλαρίων:

«Η τάξις των μαθημάτων έγινε κατά μίμησιν του Φιλολογικού της Σμύρνης Σχολείου. Διδάσκαλος εκαλέσθη νέος πεπαιδευμένος και φιλάρετος, ο (…) Δημήτριος Θεμιστοκλής (…). Τώρα αγωνίζεται τον καλόν αγώνα εις καλλιέργησιν της εμπιστευθείσης εις αυτόν φυτείας, διά να δείξη γρήγορα τους αγαθούς της καρπούς προς τέρψιν των σοφών του διδασκάλων, και χαράν των ομογενών μας. (…) Οι φίλοι της παιδεύσεως του γένους κρίνουσιν αξίους κοινής ευγνωμοσύνης τους όσοι λόγω ή έργω βοηθούσι τον φωτισμόν της πατρίδος.»

Οι «αγαθοί καρποί» της Ελληνικής Σχολής της Λεμεσού φάνηκε να πνίγονται στο αίμα και στη φρίκη των σφαγών του Ιουλίου του 1821. Όμως ο σπόρος είχε ριχτεί. Παρά τη διακοπή της λειτουργίας της σχολής, από το 1821, η Σχολή της Λεμεσού επαναλειτούργησε στη δεκαετία του 1830, και το 1870 θα έμπαινε στην οδό της αναδημιουργίας και στην πιο χρυσή της εποχή, με διευθυντή τον Ανδρέα Θεμιστοκλέους, γιο του Δημητρίου, που συνέχισε το πατρικό έργο και αναδείχθηκε στην πιο εμβληματική φυσιογνωμία της κυπριακής εκπαίδευσης στα χρόνια της Αγγλοκρατίας και σε πρωταγωνιστή και σύμβολο του ενωτικού κινήματος. Ευτύχησε, πριν πεθάνει, να δει την Ελληνική Σχολή να αναγνωρίζεται σε πλήρες Γυμνάσιο, το 1915-1916, και ενώ είχε παραδώσει τη γυμνασιαρχία στον επί θυγατρί γαμπρό του, Αργυρό Δρουσιώτη (διηύθυνε το σχολείο μέχρι το 1940). Η Ελληνική Σχολή Λεμεσού απέδωσε, τελικώς, πλούσιους καρπούς: αυτούς του φωτισμού, της παιδείας και της φιλοπατρίας σε ένα σκλαβωμένο νησί, όπως τους είχε οραματιστεί ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός το 1819. Σε ένα νησί που σήμερα, 200 χρόνια μετά, αναζητεί όραμα και προσανατολισμό…

* Ο Π. Παπαπολυβίου είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
www.papapolyviou.com

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.