Η αγορά πετρελαίου στην εποχή των ασύμμετρων απειλών

Το σοκ στην αγορά πετρελαίου από την επίθεση με drones σε καθοριστικής σημασίας εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας έθεσε τις τιμές σε τροχιά απογείωσης. Πέρα από τον άμεσο αντίκτυπο όμως, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις θα μπορούσε να είναι πολύ ισχυρότερες τόσο για το πετρέλαιο όσο και ευρύτερα για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Πρόκειται για μία εξέλιξη που έρχεται να αποκαλύψει το πόσο ευάλωτη είναι η αλυσίδα ενεργειακού εφοδιασμού και κατά συνέπεια η παγκόσμια οικονομία στην εποχή των νέων τεχνολογικών όπλων και των ασύμμετρων απειλών.

H επίθεση είχε ως αποτέλεσμα η τιμή του μπρεντ να απογειωθεί σήμερα έως και 12 δολάρια ή 19% λίγο μετά την έναρξη της συνεδρίασης. Στις 9:50 πμ καταγράφει άνοδο 10% στα 66,20 δολάρια το βαρέλι.

Από τη διπλή κρίση της δεκαετίας του 1970 οι φορείς στην αγορά πετρελαίου ανησυχούσαν πάντα για μία εσκεμμένη επίθεση σε κρίσιμους κόμβους παραγωγής και μεταφοράς του μαύρου χρυσού. Οι περισσότερες ανησυχίες ωστόσο εστίαζαν στις ανά καιρούς απειλές του Ιράν να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ. Πρόκειται για τη σημαντικότερη πετρελαϊκή αρτηρία, αφού από το σημείο περνάει το 1/5 της παγκόσμιας παραγωγής. Το εάν η Τεχεράνη μπορούσε και είχε συμφέρον να προβεί σε μία τέτοια κίνηση ήταν ένα ερώτημα, στην απάντηση του οποίου οι αναλυτές δεν συμφωνούσαν. Όλοι ωστόσο ομολογούσαν πως εάν τελικά το κάνει οι τριγμοί θα είναι ισχυρότατοι και διεθνούς εμβέλειας.

Εκτοξεύτηκαν οι τιμές του πετρελαίου

Με την προσοχή στραμμένη εκεί και στις εξελίξεις γύρω από έναν άτυπο «πόλεμο των τάνκερ», κανείς δεν περίμενε ένα πλήγμα σε εγκαταστάσεις στην καρδιά του μεγαλύτερου εξαγωγέα πετρελαίου στον κόσμο. Η επίθεση με τηλεκατευθυνόμενα μη επανδρωμένα αεροπλάνα στις μονάδες παραγωγής του Αμπκάικ ήταν ο απόλυτος αιφνιδιασμός. Περίπου 5,7 εκατ. βαρέλια ημερησίως ή το 5% της παγκόσμιας προσφοράς αποσύρονται από την αγορά ως αποτέλεσμα της επίθεσης, που αποκάλυψε πως τα νέα τεχνολογικά όπλα μπορούν να λυγίσουν ακόμη και τις ισχυρότερες δυνάμεις του πετρελαίου.

«Από τα drones έως τα σκουλήκια των υπολογιστών, εχθρικά μέρη έχουν αναπτύξει μία απρόβλεπτη γκάμα όπλων ασύμμετρου πολέμου προκειμένου να επιτεθούν σε έναν από τους καλύτερα εξοπλισμένους στρατούς της Μέσης Ανατολής» παρατηρεί το Bloomberg. Οι κυβερνοεπιθέσεις εξελίσσονται σε μία από τις κυριότερες απειλές στην παγκόσμια ενεργειακή αγορά και μπορούν να πυροδοτήσουν απότομες διακυμάνσεις των τιμών προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Όλοι πρέπει να μάθουν να ζει στην εποχή των ασύμμετρων απειλών.

Ασύμμετρος θεωρείται ο πόλεμος που διενεργείται από οργανωμένες ομάδες και βασίζεται στην αναίρεση των κανόνων του δικαίου και του δικαίου του πολέμου, ενώ χρησιμοποιεί κυρίως χαμηλού σχετικά κόστους όπλα και επιχειρησιακή δράση που προκαλεί όμως, δυσανάλογα, μεγάλου (ασύμμετρου) κόστους αποτελέσματα στον υπέρτερο αντίπαλο τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε υλική και οικονομική ζημιά. Κύριος σκοπός του είναι να σπάσει το ηθικό, να λυγίσει έναν από πολλές απόψεις πιο ισχυρό αντίπαλο. Κάποτε τα όπλα αυτά ήταν «προνόμιο» μη συμβατικών, όπως τις χαρακτηρίζει η πολιτική επιστήμη, ομάδων και τρομοκρατικών δικτύων. Σήμερα βρίσκονται στα χέρια και κυβερνήσεων.

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ποιος βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις. Ωστόσο είναι κάτι παραπάνω από σαφές πως θέλησαν να προκαλέσουν ισχυρότατους τριγμούς στην πετρελαϊκή αγορά και την παγκόσμια οικονομία.

Από το Ιράκ και το Ιράν, τη Λιβύη και τη Νιγηρία έως τη Βενεζουέλα αρκετές χώρες του ΟΠΕΚ έχουν δει τα τελευταία χρόνια μέγαλο μέρος της παραγωγής του να χάνεται από την παγκόσμια αγορά λόγω εντάσεων, εμφύλιων διαμαχών και κυρώσεων. Ωστόσο η αγορά είχε προσαρμοστεί σε αυτό το δεδομένο. Η συνεχώς έκρυθμη κατάσταση και τα αβέβαια επίπεδα προσφοράς στις παραπάνω οικονομίες ήταν η νέα «κανονικότητα». Το να πληγεί η παραγωγή της Saudi Aramco ήταν κάτι που κανείς δεν ήθελε ούτε να φανταστεί.

Το πόσο σημαντικές είναι οι εγκαταστάσεις στο Αμπκάικ είχε γίνει σαφές ήδη από το 2006, όταν μία μη επιτυχής τρομοκρατική επίθεση με παγιδευμένα οχήματα πυροδότησε ράλι των τιμών. Οι τρομοκράτες τότε δεν πέτυχαν το στόχο τους, αλλά έκτοτε η Σαουδική Αραβία δαπανά δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για να προστατεύσει μονάδες παραγωγής, αγωγούς και άλλες βασικές υποδομές, όπως λιμάνια. Η φύση της συγκεκριμένης επίθεσης όμως αποκαλύπτει ότι ακόμη και το πανίσχυρο βασίλειο του Κόλπου μπορεί να εμφανιστεί αδύναμο μπροστά στο απρόβλεπτο.

Το εάν θα επιβεβαιωθούν τα σενάρια τρόμου που θέλουν τις τιμές να εκτινάσσονται εκ νέου στα 100 δολάρια το βαρέλι είναι πολύ νωρίς να το πει κανείς ακόμη. Τέτοια σενάρια έχουν έρθει επανειλημμένα την τελευταία διετία στο φως, μόνο και μόνο για να διαψευστούν. Αυτή τη φορά όμως το θερμόμετρο ανάμεσα σε ΗΠΑ και Σαουδική Αραβία από τη μία και Ιράν από την άλλη ανεβαίνει επικίνδυνα. Οι Αμερικανοί εγκαλούν ευθέως την Τεχεράνη για την επίθεση και εκείνη με τη σειρά της αφήνει να εννοηθεί ότι πρόκειται για προβοκάτσια, προκειμένου να έχουν την αφορμή Ουάσιγκτον και Ριάντ να της επιτεθούν. Ο Ντόναλντ Τραμπ θα περιμένει όπως είπε την επίσημη ετυμηγορία της Σαουδικής Αραβίας και ανάλογα με το ποια θα είναι αυτή είναι έτοιμος να απαντήσει. Πόσο ισχυρή θα είναι η απάντηση αυτή μένει να φανεί.

naftemporiki.gr