FT: Γεωπολιτικός "Αρμαγεδδών" στο πετρέλαιο

By Ed Morse*

Μια νέα δυναμική έχει αναδυθεί στις πετρελαϊκές αγορές που πιθανόν να ωθήσει τις τιμές στα επόμενα χρόνια, σε υψηλότερη κλίμακα απ’όσο θα περίμενε κανείς. Κι αυτό λόγω νέων καίριων παραμέτρων που εκδηλώνονται στην «νέα γεωπολιτική» του πετρελαίου. 

Αν και η αναταραχή στην προσφορά της Λιβύης είχε απτή επίδραση στις μεσογειακές αγορές και την διεθνή ισορροπία ανάμεσα στην ελαφριά και την βαριά ποικιλία του αργού πετρελαίου, η αύξηση 30% στις τιμές του μαυρου χρυσού από την αρχή του έτους έχει να κάνει πολύ περισσότερο με τις αλλαγές στις προοπτικές παρά με τα θεμελιώδη δεδομένατης αγοράς. Και ενώ υπάρχουν κάποιοι λόγοι να περιμένουμε ότι οι τιμές μπορεί να υποχωρήσουν στην συνέχεια του έτους, υπάρχουν πολλοί περισσότεροι για να περιμένουμε ότι θα ενισχυθούν.

Υπάρχουν τρεις συντελεστές για την «νέα γεωπολιτική» κατάσταση. 

Πρώτον, το προφίλ των περισσότερων πετρελαιοπαραγωγών κρατών επί μακρόν θεωρείτο επισφαλές. Αυτό το προφίλ περιλαμβάνει έναν ταχέως αυξανόμενο νεαρό πληθυσμό, υψηλή ανεργία, ελάχιστη διανομή εισοδήματος, γηραιούς άπληστους ηγέτες με φθίνουσα πολιτική νομιμότητα και υψηλές λαϊκές προσδοκίες. Αυτό δεν είναι νέο. Νέο είναι ο εκρηκτικός τρόπος που μπορεί να εκδηλωθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια και να οδηγήσει σε λαϊκή αταξία, αλλαγή καθεστώτος και ντόμινο.

Η πετρελαϊκή προμήθεια κινδύνου πιθανότατα θα παραμείνει υψηλή. Αυτό το μήνα θα διεξαχθούν εκλογές επί τρία σαββατοκύριακα στην Νιγηρία, που πιθανότατα θα προκαλέσουν βία και διαταραχή στην προσφορά πετρελαίου. Η λαϊκή αναταραχή στην Υεμένη μπορεί να διακόψει την παροχή 300.000 βαρελιών την ημέρα σε εξαγορές πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου και να διακυβεύσει περαιτέρω 4 εκατ. βαρέλια την ημέρα που διοχετεύονται μέσω του στενού Μπαμπ Ελ Μαντάμπ στην διώρυγα του Σουέζ και τον αγωγό Σουμέντ. 

Και υπάρχουν πάντα οι κίνδυνοι τρομοκρατικών επιθέσεων στις σαουδαραβικές εγκαταστάσεις, πολιτικής αναταραχής στο Ιράν ή ταυτόχρονων προβλημάτων σε Αλγερία, Νιγηρία, Συρία και Λιβύη. Κοινωνική αναταραχή θα μπορούσε να ξεσπάσει και στην Βενεζουέλα, όπου το κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικό προφίλ δεν διαφέρει πολύ από των παραγωγών πετρελαίου στην Μέση Ανατολή. 

Δεύτερον, προκειμένου να προλάβουν την λαϊκή δυσαρέσκεια, οι πετρελαιοπαραγωγικές χώρες αυξάνουν δραματικά τις δημόσιες παροχές τους. Στην Σαουδική Αραβία, ανακοινώθηκαν δύο πακέτα δαπανών ύψους 125 δισ. δολ. ή περίπου 27% του περσινού ΑΕΠ. Το σημαντικό εδώ είναι το τι χρειάζεται να κερδίζει η Σ. Αραβία από τις πετρελαϊκές εξαγωγές της. Το σημείο ισορροπίας στον προϋπολογισμό της Σ. Αραβίας φαίνεται να έχει αυξηθεί 30% στα 88 δολ. ανά βαρέλι και ανάλογα είναι τα μεγέθη για άλλες χώρες. Αυτές οι δεσμεύσεις δαπανών δεν μπορούν να ανακληθούν εύκολα και, όσον αφορά το σύνολο του Opec, οι πιέσεις για υψηλότερες τιμές πιθανότατα θα γίνουν μόνιμο θέμα στο πετρελαϊκό τοπίο. 

Τρίτον, στο πλαίσιο των πιέσεων αξιοποίησης περισσότερων υλικών αγαθών στο εσωτερικό, οι παραγωγοί πετρελαίου πιθανότατα θα συνεχίσουν τις εγχώριες επιδοτήσεις, όπως για την ενέργεια, την επιτάχυνση της εγχώριας ζήτησης πετρελαίου και την μείωση της παραγωγής πετρελαίου που κατευθύνεται σε εξαγωγές. Οι παραγωγοί πετρελαίου της Μέσης Ανατολής προβλέπεται να καταναλώνουν 1 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2015 σε σχέση με το 2010 και επιπλέον 1,5 εκατ. βαρέλια το 2020. Κι αυτό θα προκαλέσει αρκετά μεγαλύτερο σφίξιμο στις αγορές. 

Ήδη έχουν υπάρξει αντιδράσεις για τις μελλοντικές αναταράξεις στην προσφορά. Ο Αμερικανός πρόεδρος Β. Obama έβαλε στόχο την συρρίκνωση των αμερικανικών εισαγωγών κατά το ένα τρίτο έως το 2022 και αυτός ο στόχος δεν αποκλείεται να διπλασιαστεί, με δεδομένους τους ρυθμούς των αμερικανικών ανακαλύψεων στον Κόλπο του Μεξικό και την ηπειρωτική Αμερική. 

Ανεξαρτήτως των κινδύνων που υπάρχουν μπροστά, η τιμή του πετρελαίου μπορεί κάλλιστα να υποχωρήσει το καλοκαίρι ή προς το τέλος του έτους, καθώς κάποιοι πιθανοί κίνδυνοι ίσως δεν υλοποιηθούν. Οι επενδυτές έχουν αναβαθμίσει δραματικά τις αγορές των «ακριβών» call options που λήγουν στα τέλη 2011 και τα τέλη 2012, καθρεφτίζοντας την αυξημένη πιθανότητα υψηλότερων τιμών. Αν η βραχυπρόθεσμη σταθερότητα επικρατήσει, τα στοιχήματά τους θα είναι άκυρα. 

Η βασική θεωρία όμως είναι ότι, αν και οι πετρελαϊκές αγορές ίσως να μην αντιμετωπίσουν τον Αρμαγεδδών φέτος, αυτός σε κάθε περίπτωση θα προκύψει πολύ νωρίτερα απ’όσο φανταζόμασταν ένα χρόνο πριν. 

*Ο κ. Ed Morse διετέλεσε υφυπουργός Εσωτερικών των ΗΠΑ, αρμόδιος για την διεθνή ενεργειακή πολιτική στο διάστημα 1979-1981. Πρόκειται τον Μάιο να αναλάβει επικεφαλής ερευνών εμπορευμάτων στην Citi. 

euro2day