Η συνένωση ενός αρχαίου μνημείου-ένα πάγιο ελληνικό αίτημα

 της Ελίνας Γαληνού

Η Ακρόπολη πέρασε στα χέρια των Ελλήνων οριστικά το 1822 και πρώτος της φρούραρχος, ορίστηκε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Με το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, η φιλοσοφία αντιμετώπισης του Ιερού Βράχου, άλλαξε και η Ακρόπολη, κηρύσσεται από την Κυβέρνηση του Οθωνα, αρχαιολογικός χώρος.
Από τότε, άρχισε η αναστήλωση των μνημείων και η πραγματοποίηση ανασκαφών, απομακρύνοντας όλα τα κατάλοιπα των κτισμάτων που δεν είχαν σχέση με την αρχαιότητα.
Η αρπαγή των μαρμάρων, ήταν μέρος και αποτέλεσμα της μεγάλης δραστηριότητας κάποιων ευρωπαίων λογίων να προσεγγίσουν και να ιδιοποιηθούν κατά κάποιο τρόπο, την αρχαία αθηναική υπεροχή. Ο λόρδος Ελγιν, δυστυχώς για κείνον, καταγράφηκε ως ο πιό βουλιμικός και, άρα, ως ο πιό αντιπαθητικός συλλέκτης του συμβολισμού αυτής της ιδιοποίησης. Ο συμβολισμός αυτός για την απόκτηση αρχαίων λειψάνων, οδηγούσε έως την αρπαγή. Ετσι αγάλματα, αντικείμενα και χειρόγραφα του αρχαίου πολιτισμού, έφευγαν ή φυγαδεύονταν προς τις ευρωπαικές χώρες σχεδόν συστηματικά μετά τον 17ο αιώνα. Η απόκτησή τους, ενίσχυε την υπεροχή των κατόχων τους, είτε αυτοί ήταν λόγιοι, είτε τα προόριζαν για βασιλικές συλλογές, πανεπιστήμια ή κράτη. Οι κατέχοντες στη συνέχεια τα εξέθεταν, προφέροντας ως αντάλλαγμα την συμβολική ανάδειξη της αξίας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στις συνειδήσεις των ευρωπαικών λαών. Η συμβολική ταύτιση της Ευρώπης με την αρχαία Ελλάδα, θεωρείται ότι επηρέασε θετικά την ιστορική εξέλιξη όσον αφορά την απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό.
Αυτή ακριβώς η χρονική στιγμή, φωτίζεται από τον φάκελο "Ακρόπολις των Αθηνών" μέσα από 21 άγνωστα μέχρι σήμερα, αρχειακά τεκμήρια του νεοσύστατου κράτους που αφορούν τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Πρόκειται για 21 τεκμήρια που συνιστούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της καταγραφής των πρώτων προσπαθειών για τη διάσωση του μνημείου. Καταγράφονται στοιχεία για την αναστήλωση και την ανάδειξή του, την αποκατάστασή του από τις παρεμβάσεις που είχε υποστεί, τον προυπολογισμό που διατέθηκε για την εκτέλεση των αρχαιολογικών εργασιών, και των ενεργειών για τη φύλαξη. Το σημαντικότερο όλων όμως αφορά τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης για την επιστροφή των αναγλύφων του ναού της Απτέρου Νίκης. Με τη δημοσιοποίηση τεκμηρίων και ιδιαίτερα, της αναφοράς του Γραμματέα της Επί των Εκκλησιαστικών Γραμματείας Ιακώβου Ρίζου σχετικά με τις διαπραγματεύσεις στο Λονδίνο για την επιστροφή των αναγλύφων, φωτίζονται ξεκάθαρα οι ελληνικές θέσεις για την απαίτηση όλων των μέχρι σήμερα ελληνικών κυβερνήσεων. Παραθέτουμε σχετικό απόσπασμα μεταφρασμένης αναφοράς:
" Κύριε υπουργέ,
Δεν είναι αναγκαίο να σας υπενθυμίσω ότι ο ποτέ λόρδος Ελγιν κατά το διάστημα 1800-1803 επωφελήθηκε από τη θέση του ως πρέσβης στην Υψηλή Πύλη για να συγκεντρώσει στην Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα, με τρόπους των οποίων η νομιμότητα θα εξεταστεί, μια πολύτιμη συλλογή έργων τέχνης, αγαλμάτων, αναγλύφων, επιγραφών και προχώρησε παραπέρα, καταστρέφοντας ακόμα και ένα τμήμα του Παρθενώνα και του Ερεχθείου...Σ΄αυτήν την αναφορά κυρίως, θα έπρεπε να στηριχθούν οι αξιώσεις που πρόκειται να εγερθούν προς την αγγλική κυβέρνηση, ώστε να καταδειχτεί ότι η κοινή γνώμη, όχι μόνο της υπόλοιπης Ευρώπης αλλά και της Αγγλίας, ήταν αντίθετη με τις πράξεις του Ελγιν.."
Ο υπουργός, Ι. Ρίζος."
Η μοναδικότητα του συγκεκριμένου φακέλου, είναι αναμφισβήτητη. Η έκδοσή του με τη διαδικασία παραγωγής πανομοιοτύπων, προιόν επίπονης και σχολαστικής έρευνας από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αλλά και μεγάλης δεξιότητας, αποτελεί ένα εκπαιδευτικό εργαλείο για μαθητές και σπουδαστές. Παράλληλα, μπορεί να αποδειχτεί και ένα σημαντικό διαπραγματευτικό μέσο στην προσπάθεια του Ελληνικού κράτους για την ανάκτηση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Η παρουσίασή του έγινε στις 19 Μαρτίου στο αμφιθέατρο του μουσείου της Ακρόπολης, από τα Γ.Α.Κ, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και τις εκδόσεις "Αλήθεια".
Το πάγιο αίτημα της Ελλάδας ήταν και παραμένει η επιστροφή των Γλυπτών που ο λόρδος Ελγιν απέσπασε από τον Παρθενώνα και πούλησε στο Βρετανικό Μουσείο, πληγώνοντας καίρια τα ήδη τραυματισμένα μνημεία του Ιερού μας Βράχου. Η αποστολή ζωής της Μελίνας Μερκούρη, η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα, έχει σήμερα μετουσιωθεί σε πάγια διεκδίκηση των ελληνικών κυβερνήσεων του 20ου και 21ου αιώνα. Αυτό άλλωστε διαμηνύει η εικόνα ενός ακρωτηριασμένου μας αγάλματος που κυκλοφορεί μέσω διαδικτύου σε όλον τον κόσμο, ζητώντας να γυρίσει στο σπίτι του στην Ελλάδα....