της Ελίνας Γαληνού
Το πρόσφατο κίνημα ελεύθερης διάθεσης αγροτικών προιόντων, γνωστό ως κίνημα της "πατάτας", μοιάζει να δίνει το σήμα μιας νέας εποχής στην αγορά. Η λαική του αποδοχή ήταν μεγάλη και όχι μόνο για λόγους πείνας. Τα συμπιεσμένα εισοδήματα του κόσμου που τον έφτασαν να δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τις τιμές της οργανωμένης αγοράς τροφίμων, έδειξαν μια άλλη κατεύθυνση. Και οι καταναλωτές, συμπιεσμένοι περισσότερο από ποτέ από την ακρίβεια, συνειδητοποίησαν πόση ανατίμηση φορτώνουν οι μεσάζοντες, στα προιόντα που πληρώνουμε.
Η αγανάκτηση όμως δεν αρκεί αν δεν εκφραστεί και έμπρακτα, όπως έγινε με το κίνημα της πατάτας. Η δυναμική πρωτοβουλία που ανέλαβαν κάποιοι παραγωγοί, βρήκε ανταπόκριση ίσως και πέραν των προσδοκιών τους. Οι σκηνές που παρακολουθήσαμε πριν λίγες μέρες, το αποδεικνύουν. Ο κόσμος γέμισε τσάντες με άφθονα προιόντα, πληρώνοντας απίστευτα χαμηλές τιμές. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα της συναλλαγής που γίνεται χωρίς να μεσολαβούν διάφοροι "παράγοντες", δηλαδή οι γνωστοί μεσάζοντες.
Ολα αυτά, μας οδηγούν να συνειδητοποιήσουμε μερικές αλήθειες ξεχασμένες. Οτι ο καταναλωτής, πληρώνει έως και δεκαπλάσια ακριβότερη τιμή για το προιόν που αγοράζει, σε σχέση με την τιμή που εισπράττει για το ίδιο προιόν, ο παραγωγός. Ισως ένας από τους λόγους που οδήγησαν αυτή τη χώρα σε παραγωγικό μαρασμό, να είναι και αυτός, δηλαδή οι χαμηλές τιμές που εισπράττουν οι παραγωγοί, που να μην συμφέρει κάν η παραγωγική διαδικασία. Αυτό γίνεται καλύτερα κατανοητό όταν βλέπει κανείς ότι από την παραγωγή στο χωράφι, έως το ράφι του οπωροπωλείου, μεσολαβούν 2-3 "σταθμοί" που ανεβάζουν αδικαιολόγητα τις τιμές, ώσπου να φτάσει το προιόν στον καταναλωτή. Σ' αυτή δε την αλυσσίδα συναλλαγής, ο έμπορος συνήθως κερδίζει τα περισσότερα. Οι ριγμένοι της υπόθεσης είναι αφ΄ενός ο παραγωγός που τραβάει το λούκι της καλλιέργειας, της ευθύνης, της συγκομιδής κλπ και αφ΄ετέρου, ο καταναλωτής που βλέπει το εισόδημά του να εξανεμίζεται. Για παράδειγμα, τα ροδάκινα που φτάνουμε να αγοράσουμε έως και 2 ευρώ το κιλό, ο έμπορος τα αγοράζει από τον παραγωγό 15-20 λεπτά το κιλό! Και ο μεν καταναλωτής θα αναγκαστεί να τ΄αγοράσει γιατί τα χρειάζεται, ο δε παραγωγός, όσο αντέχει να συνθηκολογεί εισπράττοντας τόσο χαμηλές τιμές, θα συνεχίζει. Διαφορετικά, θα παραιτηθεί όπως παραιτήθηκαν τόσοι άλλοι. Και τότε, κάποιος τυχερός από ξένη χώρα θα ξεφυτρώσει για να μας τροφοδοτεί με λεμόνια, πατάτες, κι΄άλλα προιόντα. Απορούμε μετά γιατί καταλήξαμε να εισάγουμε τα περισσότερα προιόντα από άλλες χώρες και να κάνουμε τους άλλους πλούσιους; Το σύστημα που επικράτησε εδώ στην Ελλάδα όσον αφορά το καθεστώς αγοράς και παραγωγής, τα εξηγεί όλα.
Το κράτος, αν και γνώστης των προβλημάτων και στρεβλώσεων που επικρατούν εδώ και δεκαετίες στην χώρα, δεν έκανε τίποτα το ουσιαστικό να προστατέψει τις παραγωγές και διακίνηση ελληνικών προιόντων. Η επικράτηση στρεβλώσεων στην αγορά, διέλυσε όλους τους τομείς του παραγωγικού μας ιστού. Δράσεις όπως το παρατηρητήριο τιμών, αποδείχτηκαν ατελέσφορες στην αντιμετώπιση αδικιών εμπορίου. Η δύναμη των μεσαζόντων αναπτύχθηκε τόσο πολύ, που κανένας μέχρι προτινος δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα διαθέσει ένα προιόν ή υπηρεσία στην αγορά, χωρίς την μεσολάβησή τους. Το "μέσον", έγινε θεσμός στην Ελλάδα, παρακάμπτοντας εντελώς την απ΄ευθείας συναλλαγή, και κατ΄επέκταση, την ανεξαρτησία.
Η κρίση μας φόρτωσε με μεγάλα βάσσανα, αλλά μας δίδαξε και πολλά. Το κίνημα της πατάτας, αξίζει να μην περιοριστεί μόνο σ΄ένα χάπενιγκ που αφού τελειώσει, γυρίζουμε στα συνηθισμένα. Υπάρχει διάθεση και δύναμη να ασκηθεί μια πίεση στα υπερκέρδη των μεσαζόντων, για ν΄αρχίσουν να περιορίζονται οι παράλογες ανατιμήσεις. Βεβαίως, αυτό προυποθέτει οργανωμένη συνεργασία μεταξύ των παραγωγών, ώστε να μην ευδοκιμήσουν φαινόμενα αναρχίας στην αγορά με ό,τι επιπτώσεις συνεπάγονται. Η μετάβαση σε νέα πραγματικότητα με δεδομένα διαφορετικά ως τώρα στη διάθεση και διακίνηση προιόντων, αναγνωρίζουμε ότι είναι δύσκολη. Αξίζει όμως τον κόπο να γίνει η αρχή, αναθεωρώντας τον ρόλο των μεσαζόντων, αν όχι την απόλυτη κατάργησή του. Ισως έτσι ξανανοίξει ο δρόμος για την αξιοποίηση της εγχώριας παραγωγής μας, όπως πρέπει και χρειάζεται τώρα.
Το πρόσφατο κίνημα ελεύθερης διάθεσης αγροτικών προιόντων, γνωστό ως κίνημα της "πατάτας", μοιάζει να δίνει το σήμα μιας νέας εποχής στην αγορά. Η λαική του αποδοχή ήταν μεγάλη και όχι μόνο για λόγους πείνας. Τα συμπιεσμένα εισοδήματα του κόσμου που τον έφτασαν να δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τις τιμές της οργανωμένης αγοράς τροφίμων, έδειξαν μια άλλη κατεύθυνση. Και οι καταναλωτές, συμπιεσμένοι περισσότερο από ποτέ από την ακρίβεια, συνειδητοποίησαν πόση ανατίμηση φορτώνουν οι μεσάζοντες, στα προιόντα που πληρώνουμε.
Η αγανάκτηση όμως δεν αρκεί αν δεν εκφραστεί και έμπρακτα, όπως έγινε με το κίνημα της πατάτας. Η δυναμική πρωτοβουλία που ανέλαβαν κάποιοι παραγωγοί, βρήκε ανταπόκριση ίσως και πέραν των προσδοκιών τους. Οι σκηνές που παρακολουθήσαμε πριν λίγες μέρες, το αποδεικνύουν. Ο κόσμος γέμισε τσάντες με άφθονα προιόντα, πληρώνοντας απίστευτα χαμηλές τιμές. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα της συναλλαγής που γίνεται χωρίς να μεσολαβούν διάφοροι "παράγοντες", δηλαδή οι γνωστοί μεσάζοντες.
Ολα αυτά, μας οδηγούν να συνειδητοποιήσουμε μερικές αλήθειες ξεχασμένες. Οτι ο καταναλωτής, πληρώνει έως και δεκαπλάσια ακριβότερη τιμή για το προιόν που αγοράζει, σε σχέση με την τιμή που εισπράττει για το ίδιο προιόν, ο παραγωγός. Ισως ένας από τους λόγους που οδήγησαν αυτή τη χώρα σε παραγωγικό μαρασμό, να είναι και αυτός, δηλαδή οι χαμηλές τιμές που εισπράττουν οι παραγωγοί, που να μην συμφέρει κάν η παραγωγική διαδικασία. Αυτό γίνεται καλύτερα κατανοητό όταν βλέπει κανείς ότι από την παραγωγή στο χωράφι, έως το ράφι του οπωροπωλείου, μεσολαβούν 2-3 "σταθμοί" που ανεβάζουν αδικαιολόγητα τις τιμές, ώσπου να φτάσει το προιόν στον καταναλωτή. Σ' αυτή δε την αλυσσίδα συναλλαγής, ο έμπορος συνήθως κερδίζει τα περισσότερα. Οι ριγμένοι της υπόθεσης είναι αφ΄ενός ο παραγωγός που τραβάει το λούκι της καλλιέργειας, της ευθύνης, της συγκομιδής κλπ και αφ΄ετέρου, ο καταναλωτής που βλέπει το εισόδημά του να εξανεμίζεται. Για παράδειγμα, τα ροδάκινα που φτάνουμε να αγοράσουμε έως και 2 ευρώ το κιλό, ο έμπορος τα αγοράζει από τον παραγωγό 15-20 λεπτά το κιλό! Και ο μεν καταναλωτής θα αναγκαστεί να τ΄αγοράσει γιατί τα χρειάζεται, ο δε παραγωγός, όσο αντέχει να συνθηκολογεί εισπράττοντας τόσο χαμηλές τιμές, θα συνεχίζει. Διαφορετικά, θα παραιτηθεί όπως παραιτήθηκαν τόσοι άλλοι. Και τότε, κάποιος τυχερός από ξένη χώρα θα ξεφυτρώσει για να μας τροφοδοτεί με λεμόνια, πατάτες, κι΄άλλα προιόντα. Απορούμε μετά γιατί καταλήξαμε να εισάγουμε τα περισσότερα προιόντα από άλλες χώρες και να κάνουμε τους άλλους πλούσιους; Το σύστημα που επικράτησε εδώ στην Ελλάδα όσον αφορά το καθεστώς αγοράς και παραγωγής, τα εξηγεί όλα.
Το κράτος, αν και γνώστης των προβλημάτων και στρεβλώσεων που επικρατούν εδώ και δεκαετίες στην χώρα, δεν έκανε τίποτα το ουσιαστικό να προστατέψει τις παραγωγές και διακίνηση ελληνικών προιόντων. Η επικράτηση στρεβλώσεων στην αγορά, διέλυσε όλους τους τομείς του παραγωγικού μας ιστού. Δράσεις όπως το παρατηρητήριο τιμών, αποδείχτηκαν ατελέσφορες στην αντιμετώπιση αδικιών εμπορίου. Η δύναμη των μεσαζόντων αναπτύχθηκε τόσο πολύ, που κανένας μέχρι προτινος δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα διαθέσει ένα προιόν ή υπηρεσία στην αγορά, χωρίς την μεσολάβησή τους. Το "μέσον", έγινε θεσμός στην Ελλάδα, παρακάμπτοντας εντελώς την απ΄ευθείας συναλλαγή, και κατ΄επέκταση, την ανεξαρτησία.
Η κρίση μας φόρτωσε με μεγάλα βάσσανα, αλλά μας δίδαξε και πολλά. Το κίνημα της πατάτας, αξίζει να μην περιοριστεί μόνο σ΄ένα χάπενιγκ που αφού τελειώσει, γυρίζουμε στα συνηθισμένα. Υπάρχει διάθεση και δύναμη να ασκηθεί μια πίεση στα υπερκέρδη των μεσαζόντων, για ν΄αρχίσουν να περιορίζονται οι παράλογες ανατιμήσεις. Βεβαίως, αυτό προυποθέτει οργανωμένη συνεργασία μεταξύ των παραγωγών, ώστε να μην ευδοκιμήσουν φαινόμενα αναρχίας στην αγορά με ό,τι επιπτώσεις συνεπάγονται. Η μετάβαση σε νέα πραγματικότητα με δεδομένα διαφορετικά ως τώρα στη διάθεση και διακίνηση προιόντων, αναγνωρίζουμε ότι είναι δύσκολη. Αξίζει όμως τον κόπο να γίνει η αρχή, αναθεωρώντας τον ρόλο των μεσαζόντων, αν όχι την απόλυτη κατάργησή του. Ισως έτσι ξανανοίξει ο δρόμος για την αξιοποίηση της εγχώριας παραγωγής μας, όπως πρέπει και χρειάζεται τώρα.
Ολα και αυτα ακομα με το κινημα μαζι με ελατωση στην εσχατια των μεροκαματων και μισθων ,στο παιχνιδι των ισχυρων,εστω και αν αρχικα ξεσηκωνουν ενθουσιασμο.Ασχετως αυτων ομως δεν διαφωνω αλλα θελει πολυ προσοχη η διακινηση κρεατων και αλλων ευπαθων προιοντων διοτι ο κινδυνος της αντεπιθεσης ειναι υπαρκτος στο πρωτο φαουλ που θα συμβει.Και τοτε βασει των νομων θα επεμβει ο εισαγγελεας και ο κοσμος θα παει ακομα πιο πισω απο ο,τι ητανε και η διακινηση εκτος συστηματος θα σκληρυνει την θεση και σταση της
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαί έχεις δίκιο για τα ευπαθή προιόντα, αλλά και για όλα τα άλλα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΒασικά στην αρχή το κίνημα μοιάζει ελπιδοφόρο, αλλά δεν είναι απλό. Μπορεί να ξεφύγουμε π.χ από τους μεσάζοντες και να πέσουμε σε άλλα νύχια.
Σε πρώτη φάση, θα ήταν προτιμότερο να μειωθούν οι τιμές οριζόντια για όλες τις στάσεις των προιόντων ως τον καταναλωτή, ώστε να μειωθεί και η κλίμακα ανισότητας με τον παραγωγό.
Οι μεσάζοντες έτσι, θα έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε λιγότερο κέρδος ή αντικατάστασή τους από ..
αλυσσίδες εταιρειών που θα αναλάβουν να διακινούν τα προιόντα με "ασφαλή τρόπο".
Εδώ που φτάσαμε Σέργιε, οι επιλογές στο εξής που θα έχουμε θα τίθενται κάπως έτσι.
Ελίνα