Η Ευρώπη και η Προδοσία των Δημαγωγών

Καθώς θα ξεδιπλώνεται η τραγωδία του Brexit, θα γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι οι εύκολες λύσεις των λαϊκιστών δεν είναι παρά κυνικά ψέματα για την άσκεφτη αγέλη, με σκοπό την υποκλοπή της εξουσίας

του Περικλή Σ. Βαλλιάνου *

Ένας νέος πολιτικός με συμπαθές παρουσιαστικό και όμορφη σύντροφο έχτισε την καριέρα του υποδαυλίζοντας, εμμέσως πλην σαφώς, το μίσος προς την Ευρώπη. Για να εξασφαλίσει την αρχηγία του κόμματός του, και στην συνέχεια την πρωθυπουργία, νομιμοποίησε την ατζέντα του εθνικολαϊκιστικού περιθωρίου μέσα και έξω από το κόμμα του και εξαγόρασε την στήριξή του υποσχόμενος ένα δημοψήφισμα για την παραμονή της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Το τέρας το οποίο εθώπευε γύρισε και τού δάγκωσε το χέρι. Και η προοπτική να μονοπωλεί την εξουσία για πολλά χρόνια ακόμη κατέρρευσε αυθωρεί. Για να υπηρετήσει τους προσωπικούς του στόχους, θυσίασε τα μακροπρόθεσμα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα της χώρας του και κατάφερε σοβαρό πλήγμα στην υπόθεση της αδελφότητας των λαών και της ειρήνης στην Ευρώπη. Το ότι κατέβηκε στο δημοψήφισμα ως υπέρμαχος της παραμονής στην ΕΕ, ήταν ένας ελιγμός για να παραμείνει στην εξουσία, που φυσικά δεν έπειθε. Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, που στα λόγια υποστήριζε την παραμονή στην ΕΕ, είχε και αυτός δομήσει για χρόνια πολλά το «ριζοσπαστικό» του προφίλ στην καταγγελία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Και οι δυο μαζί παρέδωσαν τις τύχες της Βρετανίας στα χέρια δημαγωγών που με ξεδιάντροπα ψέματα αναμόχλευσαν πρωτόγονα ένστικτα απομονωτισμού και ξενοφοβίας.

Το βρετανικό δημοψήφισμα ήταν μία μαύρη στιγμή για την Ευρώπη. Η αποχώρηση μίας χώρας από την ΕΕ χαροποίησε σε όλη την ήπειρο τις εκείνες δυνάμεις που αποσκοπούν στην επιστροφή στον εθνικιστικό φανατισμό και βραχυπρόθεσμα θα τις ενισχύσει κιόλας. Όμως, τελικά, η ιδεολογική, πολιτική και οικονομική επένδυση στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι βαθιά και πολύπλευρη. Ανταποκρίνεται σε ουσιωδέστατες αναγκαιότητες που ριζώνουν σε μακρά ιστορική εμπειρία. Για τον λόγο αυτόν, η προδοσία της βρετανικής πολιτικής ηγεσίας –προδοσία, ταυτόχρονα, των καλύτερων παραδόσεων του βρετανικού πολιτισμού– θα πυροδοτήσει τελικά την αποφασιστικότητα των προθύμων μέσα στην ΕΕ να προχωρήσουν προς την οικονομική και πολιτική της ενοποίηση.

Καθώς θα ξεδιπλώνεται η τραγωδία της βρετανικής εξόδου, με τον αποκλεισμό της χώρας από την κοινή αγορά, με την οικονομική δυστυχία που θα προσθέσει στις πιο φτωχές περιοχές που εξαρτώνται από ευρωπαϊκά κονδύλια, όπως λ.χ. η Κορνουάλη, με τον κίνδυνο του διαμελισμού της χώρας δια της ανεξαρτησίας της Σκωτίας κ.ά., θα γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι οι εύκολες λύσεις των λαϊκιστών δεν είναι παρά κυνικά ψέματα για την άσκεφτη αγέλη με σκοπό να υποκλέψουν την εξουσία. Στην νέα αυτή περίοδο στην Ευρώπη βασικό καθήκον όλων των έντιμων και προοδευτικών ανθρώπων (που περιλαμβάνουν, ας μην το ξεχνάμε,  και το μισό βρετανικό εκλογικό σώμα) είναι ο αγώνας κατά του εθνικολαϊκισμού, με δεξιό ή αριστερό προσωπείο, και η δημοκρατική αποπομπή του από τις θέσεις εξουσίας που κατέχει (όπως λ.χ. στην Πολωνία και στην Ουγγαρία).

Και στην Ελλάδα; Ας θυμηθούμε κατ’ αρχήν ότι οι Ανεξάρτητοι Βρετανοί –με συγχωρείτε: οι Ανεξάρτητοι Έλληνες ήθελα να πω – είναι εδώ κυβερνητικός εταίρος. Από την αρχή της κρίσης το σημερινό κόμμα της πλειοψηφίας δαιμονοποίησε ακριβώς την Ευρώπη ως υπαίτιο για την κατάρρευση του εγχώριου κλεπτοκρατικού συστήματος. Εκείνους που πίστευαν στην Ευρώπη και στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, τούς καθύβριζαν ως συνεργάτες των ναζί.

Από την καρδιά της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, την Μόσχα του Πούτιν, ο σημερινός πρωθυπουργός κατακεραύνωνε την άνοιξη του 2014 την ΕΕ για το «δημοκρατικό έλλειμμά» της και την γραφειοκρατική της δομή. Τον Ιούνιο του 2015 προκήρυξαν το δικό τους δημοψήφισμα με την ίδια ακριβώς αντιευρωπαϊκή αιχμή όπως το βρετανικό. Στις συγκεντρώσεις του «ΟΧΙ» το μίσος κατά της ΕΕ ήταν διάχυτο και το κάψιμο της ευρωπαϊκής σημαίας προκαλούσε αλαλαγμούς ευφροσύνης. Οι ίδιοι ευρωπαίοι εθνικιστές ακροδεξιοί που πανηγυρίζουν σήμερα για την νίκη του Φάρατζ και του Τζόνσον στην Βρετανία, χειροκροτούσαν το 2015 την επικράτηση του «ΟΧΙ» στην Ελλάδα. Μυστικά και παράνομα η κυβέρνησή τους προετοίμαζε την έξοδο της χώρας από το ευρώ και την μετατροπή της σε «αγρόκτημα των ζώων» υπό την υψηλή επιστασία (ήλπιζαν) του Πούτιν.

Αλλά και μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου μόνον το ρητορικό περιτύλιγμα άλλαξε και όχι η ουσία της ιδεολογίας και (αν το μπορούσαν) της πολιτικής τους. Για το κυβερνών κόμμα, η συμφωνία του Ιουλίου του 2015 ήταν υποταγή στον «στυγνό εκβιασμό» των ιμπεριαλιστικών κέντρων –θέση που εκφράστηκε ξανά μόλις πριν από λίγο καιρό. Και, βεβαίως, σημαίνοντα στελέχη τους δηλώνουν ξεδιάντροπα ότι είναι στην εξουσία για να φορτώσουν τα βάρη από την δική τους άθλια διαχείριση στην πλάτη εκείνων που τόλμησαν να διαδηλώσουν ότι θέλουν να μείνουν Ευρωπαίοι. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν από τους πρωταγωνιστές στην έκρηξη του ευρωσκεπτικισμού στην ήπειρό μας και ο στελεχιακός πυρήνας του και η εκλογική του βάση εξακολουθούν να φλογίζονται από το ίδιο μίσος.

Ας μάς συγχωρήσει ο κ. πρωθυπουργός, αλλά οι δηλώσεις του περί «επιστροφής» της Ευρώπης στις πρωταρχικές της αξίες δεν είναι παρά για τα ώτα των αδαών. Η Ευρώπη ποτέ δεν εγκατέλειψε τις αξίες της, αξίες που ο ίδιος ποτέ δεν επίστεψε. Στο σημερινό δυσμενέστατο οικονομικό περιβάλλον οι αξίες αυτές χρειάζονται μεγαλύτερη προσπάθεια να πραγματωθούν. Αλλά το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο εξακολουθεί να είναι το πιο ζηλευτό στον κόσμο και γι’ αυτό άλλωστε οι στρατιές των δυστυχισμένων προς τα εδώ κατευθύνονται. Αυτοί που πιστεύουν στο όραμα αυτό, θα αγωνιστούν για να μην σβήσει αυτή η ελπίδα. Αλλά προϋπόθεση για αυτό είναι το ξερίζωμα των πολιτικών που κυριάρχησαν στην Ελλάδα και στην Βρετανία τον Ιούνιο του 2015 και του 2016.

* Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών