Η ενδυνάμωση της τουρκικής οικονομίας

του Γιώργου Κωνσταντινίδη*
Η Τουρκία ανήκει στις 20 ισχυρότερες οικονομίες σε διεθνές επίπεδο (ομάδα των G-20). Συγκεκριμένα βρίσκεται στην 16η θέση. Παράλληλα συνιστά την 6η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης. Αυτές οι επιτυχίες προήλθαν ως συνέπεια της αυξημένης παραγωγικότητας, αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της τουρκικής οικονομίας, τόσο στα προϊόντα - υπηρεσίες εντάσεως εργασίας, όσο και στα προϊόντα - υπηρεσίες εντάσεως κεφαλαίου. Ορισμένα χαρακτηριστικά γεγονότα και εξελίξεις το αποδεικνύουν.

Ειδικότερα, στη Νέα Υόρκη έχει προκηρυχθεί διαγωνισμός για να επιλεγεί μια μάρκα ταξί τύπου μίνι βαν για τη μεγαλούπολη της Νέας Υόρκης. Η εταιρεία που θα κερδίσει το διαγωνισμό θα κληθεί να ανανεώσει ένα στόλο 13000 αυτοκινήτων και θα έχει υπό την ευθύνη της τα ανταλλακτικά και το σέρβις των οχημάτων. Το εν λόγω συμβόλαιο θα υπερβαίνει το 1 δισεκατομμύριο δολάρια. Μετά από τις σχετικές διαδικασίες οι τελικοί ανταγωνιστές είναι τρεις εταιρείες: η Ford, η Nissan και η τουρκική Karsan! Πρέπει να τονιστεί πως μόνο οι Τούρκοι κατασκευαστές προέβλεψαν να υπάρχει προσβασιμότητα στο όχημά τους για τα αναπηρικά καροτσάκια των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες!
Επιπλέον έχει ολοκληρωθεί ήδη από τον Οκτώβριο του 2010 το πρόγραμμα για τη διεθνή τουριστική προβολή της Τουρκίας και κατανεμήθηκαν τα εγκεκριμένα κονδύλια στα 40 τουριστικά “στρατηγεία” – γραφεία τουρισμού της Τουρκίας που εδρεύουν σε διάφορες χώρες, ενώ αποφασίστηκε η συμμετοχή της σε 150 τουριστικές εκθέσεις στο εξωτερικό με εξασφαλισμένα εκ των προτέρων τα απαραίτητα χρηματικά ποσά για τις αντίστοιχες εκδηλώσεις. Δραστήριοι oργανισμοί, φορείς, σύλλογοι και ομάδες συμφερόντων (interest groups, lobbies) ενεργοποιούνται διεθνώς σε μουσουλμανικές χώρες, στα ευρωπαϊκά κράτη και στις Η.Π.Α. για την προώθηση της Τουρκίας ως brand name ή ως χώρα πρότυπο (model country) για το σύνολο του ισλαμικού κόσμου. Για να γίνει αντιληπτή η πολυεπίπεδη και πολύπλευρη οικονομική διείσδυση της γειτονικής χώρας, ενδεικτικά αναφέρω πως από το 2010 εγκαινιάστηκε από τις Τουρκικές Αερογραμμές (Turkish Airlines) απευθείας πτήση από το Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας προς την Κωνσταντινούπολη. Οι επιβάτες μπορούν, όταν προσγειωθούν στην Κωνσταντινούπολη με άλλη πτήση να αναχωρήσουν αμέσως για την Ελλάδα. Οι Τούρκοι ανέλαβαν την πρωτοβουλία και αποκομίζουν τεράστια κέρδη, έχοντας το μονοπώλιο ως ένα βαθμό στην περιοχή, αφού δε δραστηριοποιείται κάποια ελληνική αεροπορική εταιρεία στους μακρινούς προορισμούς, που συνιστούν άλλωστε και τους πιο προσοδοφόρους.
Στον κλάδο των κατασκευών το περίφημο “Μαρμαράι”, το “εξπρές του Βοσπόρου” το οποίο θα εγκαινιαστεί το 2013 θα συνδέσει με υποθαλάσσια σιδηροδρομική σήραγγα την ευρωπαϊκή με την ασιατική πλευρά του Βοσπόρου. Ο Ταγίπ Έρντογαν είχε δηλώσει ότι “αυτό το τούνελ θα ενώσει το Λονδίνο με το Πεκίνο”. Το έργο ξεκίνησε το 2004 μετά από συμφωνία συνεργασίας το 1999 μεταξύ της Τουρκίας και της Ιαπωνικής Διεθνούς Τράπεζας Συνεργασίας (Japan International Cooperation Agency, J.I.C.A.), η οποία αποτελεί τον κύριο χρηματοδότη του έργου, συνολικού κόστους 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Με την έναρξη της λειτουργίας του η Κωνσταντινούπολη θα ανέλθει στην 3η θέση στη χρήση του σιδηροδρόμου μετά το Τόκιο και τη Νέα Υόρκη.
Η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας σταθερά και μεθοδικά προωθεί τα συμφέροντα του επιχειρηματικού κόσμου και προάγει την εξωστρέφεια της οικονομίας της. Η υπογραφή της συμφωνίας για τη δημιουργία ζώνης ελευθέρου εμπορίου και ελεύθερης διακίνησης μεταξύ της Τουρκίας, της Συρίας, της Ιορδανίας και του Λιβάνου θα συμβάλει προς αυτήν την κατεύθυνση. Οι τομείς δράσης της τετραμερούς συμφωνίας θα αφορούν την εξωτερική πολιτική, την ενέργεια, τις μεταφορές, τον πολιτισμό και τον τουρισμό. Αρκεί να αναλογιστούμε τις οξυμμένες σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας πριν από μερικά χρόνια, για να διαπιστώσουμε ότι η Τουρκία εφαρμόζει επιτυχημένα προς το παρόν, στο οικονομικό πεδίο τουλάχιστον, το δόγμα που εισήγαγε ο Υπουργός των Εξωτερικών της Αχμέτ Νταβούτογλου για μηδενικά προβλήματα με τις γειτονικές της χώρες.
Όσον αφορά στην οικονομική διπλωματία το 1991 οι διπλωματικές της αντιπροσωπείες ήταν 136, ενώ το 2009 ανήλθαν σε 198 και αυξάνονται διαρκώς… Η πλειοψηφία των καινούριων τουρκικών πρεσβειών βρίσκονται στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική. Εύλογα γεννιέται το ερώτημα με ποια κριτήρια επέλεξε η τουρκική ηγεσία αυτές τις περιοχές για να τις ιδρύσει. Ο λόγος είναι επειδή οι Τούρκοι επιχειρηματίες έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους σε αυτές τις αγορές με πληθώρα επιχειρηματικών συνεργασιών, συμφωνιών και αμοιβαίως επωφελών πρωτοβουλιών.
Η οικονομική διείσδυση της Τουρκίας πραγματοποιείται με στρατηγικό σχεδιασμό (strategic planning) στα Βαλκάνια, έχοντας ως προπύργιά της την Κροατία, την Αλβανία, το Κόσοβο και τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου με βασικό εταίρο το Αζερμπαϊτζάν και τα υπόλοιπα τουρκόφωνα κράτη, όπου η τουρκική διπλωματία και οι Τούρκοι επιχειρηματίες έχουν μεγάλη απήχηση, στη Μέση Ανατολή με συνεργάτες τους Ιρανούς αλλά και τις αραβόφωνες χώρες του Περσικού Κόλπου, που αποτελούν τα “κανάλια διέλευσης” για τις ισχυρές ροές του ισλαμικού κεφαλαίου προς την Τουρκία και το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης, καθιστώντας την Τουρκία κραταιά περιφερειακή υπερδύναμη. Ξένα επενδυτικά χαρτοφυλάκια εκφράζουν την εμπιστοσύνη τους στην Τουρκία, επενδύοντας ένα μέρος του ενεργητικού τους στα τουρκικά κρατικά ομόλογα και στις καταξιωμένες τουρκικές εταιρείες μέσω του χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης, το οποίο παρουσιάζει κατά μέσο όρο αυξανόμενες θετικές αποδόσεις τα τελευταία έτη.
Στις μέρες μας αναδεικνύονται ορισμένες νέες ομαδοποιήσεις – ακρωνύμια αγορών μεταξύ των οποίων οι C.I.V.E.T.S. (Colombia, Indonesia, Vietnam, Egypt, Turkey, South Africa). Από αναγνωρισμένους αναλυτές και διαχειριστές κεφαλαίων θεωρείται ότι αυτές οι 6 αγορές καλύπτουν τις προϋποθέσεις για να πρωταγωνιστήσουν μελλοντικά στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπως σήμερα οι B.R.I.C. (Brazil, Russia, India, China). Η Τουρκία φαίνεται να διαφορροποιείται αισθητά, διότι διαθέτει σπουδαίο γεωστρατηγικό και γεωπολιτικό ρόλο λόγω της γεωγραφικής της θέσης, ως “γέφυρα” μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας. Αυτό έχει μεγάλη βαρύτητα στις ποικίλες επιχειρηματικές συμφωνίες, στις εμπορικές συναλλαγές και γενικότερα στη στρατηγική θεώρηση της γειτονικής χώρας από τα διεθνή κέντρα λήψης αποφάσεων.
Η οικονομία της γειτονικής Τουρκίας αναπτύχθηκε με μέσο ρυθμό της τάξης του 4.3% από το 2002 έως το 2009. Ειδικά το 2009 συρρικνώθηκε κατά 4.7%. Όμως το 2010 ανέκαμψε από τη διεθνή κρίση και είχε ρυθμό ανάπτυξης περίπου 5%. Κατά πάσα πιθανότητα το 2011 θα παγιωθεί η δυναμική αυτή πορεία της. Οι προοπτικές για το μέλλον της κρίνονται γενικά ως θετικές. Οι Τούρκοι ιθύνοντες υπό την καθοδήγηση του Κεμάλ Ντερβίς το 2001 και των υπόλοιπων επιτελών του Ταγίπ Έρντογαν τα επόμενα χρόνια πραγματοποίησαν ως ένα βαθμό τις απαιτήσεις του Δ.Ν.Τ., αλλά σε ορισμένα θέματα εφάρμοσαν διαφορετική οικονομική πολιτική από αυτήν που πρότεινε το Δ.Ν.Τ. Ενώ ζητήθηκε η αύξηση των έμμεσων φόρων, οι Τούρκοι υπεύθυνοι τους μείωσαν. Περιόρισαν τη γραφειοκρατία και παρείχαν πληθώρα επενδυτικών και λοιπών φορολογικών κινήτρων στους Τούρκους και ξένους επιχειρηματίες. Έτσι προσέλκυσαν τεράστια ξένα κεφάλαια με τη μορφή των άμεσων ξένων επενδύσεων και ώθησαν την επιχειρηματικότητα. Τόσο το διεθνές κεφάλαιο όσο και οι δύο πυλώνες του τουρκικού εθνικού κεφαλαίου, το ισλαμικό ή “πράσινο” και το κεμαλικό - στρατογραφειοκρατικό ή “παραδοσιακό”, υποστηρίχθηκαν σθεναρά, αποτελεσματικά και χωρίς διακρίσεις από την τουρκική πολιτική ηγεσία.
Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται στις συμπληγάδες της διεθνούς οικονομικής κρίσης και της εγχώριας ύφεσης που ταλανίζει την οικονομία και την κοινωνία της. Μήπως θα μπορούσε να παραδειγματιστεί από τη γειτονική χώρα, στηρίζοντας με παρεμφερείς οικονομικές πολιτικές, προσαρμοσμένες βέβαια στα ελληνικά δεδομένα, τις ελληνικές επιχειρήσεις και τις πολυεθνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την απασχόληση, προστατεύοντας τα εισοδήματα των εργαζομένων και διασφαλίζοντας την έξοδο από την κρίση το ταχύτερο δυνατό; Μήπως έτσι θα ήταν εφικτή η είσοδος της Ελλάδας σε τροχιά οικονομικής ανάπτυξης;

*Γιώργος Κωνσταντινίδης, οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, συγγραφέας του βιβλίου “Συσσώρευση Κεφαλαίου και Παγκοσμιοποίηση στην Τουρκία Διαχρονικά”, εκδόσεις Παπαζήση, 2009.