Όχι δάκρυα για το Brexit

Παντελής Σαββίδης

Σε πολλούς παρατηρητές έχει δημιουργηθεί η αίσθηση ότι η Μεγάλη Βρετανία έθεσε τη θηλιά στο λαιμό της με το δημοψήφισμα της Πέμπτης και θα αυτοκτονήσει αν υλοποιήσει την απόφαση για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και πως τα δάκρυα των Ευρωπαίων είναι κροκοδείλια. Η Βρετανία ήταν το βασικό εμπόδιο σε κάθε περαιτέρω μεταρρυθμιστική προσπάθεια προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Μονίμως ζητούσε εξαιρέσεις και απαιτούσε να της επιστραφούν όσο περισσότερα ήταν δυνατόν από αυτά που έδινε.

Αν κάποιος δυσκολευτεί με τη βρετανική αποχώρηση –πέραν της ίδιας, που θα χάσει πολλά–, είναι η Γερμανία. Το Λονδίνο ήταν ο άλλος πόλος στο εξισορροπητικό παιχνίδι του Βερολίνου μεταξύ Βρετανίας και Γαλλίας.

Για διαφορετικούς λόγους ήθελε και τους δύο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν θα τα βάψει όμως μαύρα με τη βρετανική αποχώρηση, η οποία θα έχει, βεβαίως, μια σειρά παρενεργειών, αλλά θα αποτελέσει την τομή σε μια γραμμική πορεία της Ευρώπης από την επομένη του Β΄ ΠΠ, που εξάντλησε τις δυνατότητες που είχε.

Αυτόν τον επαναπροσδιορισμό τον είχε –και τον έχει– ανάγκη η Ευρώπη για να επιβιώσει. Χρειαζόταν ένα τράνταγμα για να επαναπροσδιορίσει τους στόχους και την προοπτική της. Ορισμένοι το περίμεναν με το Grexit, αλλά ήρθε με το Brexit. Η Ελλάδα εμφανίστηκε με μεγαλύτερη διπλωματική μνήμη της διδασκάλισσας στο είδος Μεγάλης Βρετανίας. Φαίνεται πως ενεργοποιήθηκε η καταγεγραμμένη, γενετικά, βυζαντινή διπλωματική παράδοση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ένα παράδειγμα που μπορεί να εκλείψει. Ήταν το αποτέλεσμα μιας πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής αναγκαιότητας. Κράτησε την ήπειρο ειρηνική και ενωμένη για αρκετά χρόνια, αύξησε την ευημερία των λαών της, έφερε σε επαφή τις κοινωνίες. Οι θεσμοί περιέχουν μια δυναμική ενέργεια η οποία εξαντλείται από την κοινωνική εντροπία. Ήταν αναμενόμενο την ίδια μοίρα να έχουν και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί. Εκείνο που θα περίμενε κανείς από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες ήταν η ανανέωση αυτής της ενέργειας. Για λόγους πολλούς δεν το έκαναν. Τώρα, με την βρετανική αποχώρηση δεν υπάρχουν περιθώρια αναβολών.

Η Ευρώπη ή θα προχωρήσει προς περαιτέρω ενοποίηση ή θα βιώσει μια μακρά αποσύνθεση. Δεν πρόκειται να διαλυθεί, δεν πρόκειται να καταστραφεί. Διότι αποτελεί μια διεθνή οντότητα πολύ κοντύτερα στο πρότυπο που χρειάζεται η μορφή οικονομίας που κυριαρχεί. Οι οικονομικές ανάγκες επηρέασαν, ιστορικά, το είδος των κρατικών μορφωμάτων. Ορισμένοι θεωρούν πως η κρίση που διέρχεται η Ευρώπη σημαίνει αποτυχία της προσπάθειας υπέρβασης των εθνικών κρατών. Λησμονούν, όμως, ότι το εθνικό κράτος αποτέλεσε διαλεκτικό προϊόν της εποχής ανόδου του καπιταλισμού.

Η εποχή αυτή παρήλθε. Οι μεγάλες αφηγήσεις τελείωσαν. Η οικονομία ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα. Οι κοινωνίες συγκροτούνται σε μικρές συλλογικότητες.

Και οι μικρές αυτές συλλογικότητες βρίσκουν μεγαλύτερο περιθώριο κινήσεων σε διεθνείς οντότητες όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση παρά στα εθνικά κράτη. Το εσωτερικό παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά το δημοψήφισμα, είναι χαρακτηριστικό. Η Σκωτία και η Βόρεια Ιρλανδία δήλωσαν πως θέλουν να παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η επιμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην έξοδο από την ΕΕ θα του δημιουργήσει άλλα προβλήματα, πολύ πιο σοβαρά. Η κρατική του ενότητα αμφισβητείται.

Εκτίμησή μας αποτελεί ότι η Μεγάλη Βρετανία δεν θα υλοποιήσει την απόφαση του δημοψηφίσματος. Το αποτέλεσμα δεν σημαίνει και αυτόματη υλοποίηση. Χρειάζεται επικύρωση της απόφασης εξόδου από τη βρετανική Βουλή, και αυτό είναι συζητήσιμο αν ποτέ γίνει.

Η πλέον διαφαινόμενη εξέλιξη είναι η χώρα να οδηγηθεί σε εκλογές και ο νέος πρωθυπουργός –που θα είναι υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ– να επικαλεστεί το εκλογικό αποτέλεσμα ώστε να αναιρέσει την απόφαση του δημοψηφίσματος.

Αυτό, φυσικά, θα γίνει αφού και η πολιτική ελίτ της χώρας και ο λαός της συνειδητοποιήσουν τα δυσμενή αποτελέσματα που θα είχε για τη Βρετανία η έξοδος από την ΕΕ. Και τα αποτελέσματα αυτά είναι πολλαπλά. Ο τρόπος που χειρίστηκε την παραίτησή του ο Κάμερον αποκαλύπτει αυτό το σκεπτικό.

Η Βρετανία ήταν, και ως έναν βαθμό παραμένει, εμπορική δύναμη. Η έξοδος από την ΕΕ της στερεί τον μεγαλύτερο, αριθμητικά, και πιο ενοποιημένο, θεσμικά, εμπορικό χώρο.

Η ελκυστικότητά της ως «πύλης» ξένων επενδύσεων για την Ευρώπη θα εξαφανιστεί αν η χώρα δεν αποτελεί, πλέον, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σπουδαιότερη όμως από τις οικονομικές επιπτώσεις είναι η αμφισβήτηση του ενιαίου της χώρας. Όπως προαναφέρθηκε, η Σκωτία θα θελήσει να θέσει και πάλι θέμα απόσχισης και η Βόρεια Ιρλανδία θέμα συνέχισης της παραμονής της στην ΕΕ και ενοποίησής της με την Ιρλανδία. Η Ισπανία έθεσε, ήδη, θέμα συγκυριαρχίας στο Γιβραλτάρ για να έχει η ΕΕ πρόσβαση στο βράχο. Όντας αποικία της Βρετανίας, το Γιβραλτάρ ψήφισε με μεγάλη πλειοψηφία υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Στη λεγόμενη «κοινοπολιτεία» αναμένεται τις επόμενες ημέρες να εμφανιστούν και άλλα προβλήματα.

Η συνεκτίμηση αυτών, και άλλων πολλών, αρνητικών εξελίξεων για τη Μεγάλη Βρετανία, θα οδηγήσει την πολιτική και οικονομική της ελίτ στη «σχολή Τσίπρα». Την αναζήτηση, δηλαδή, ενός λόγου για να μην υλοποιήσει την απόφαση του δημοψηφίσματος.

Χωρίς αμφιβολία, επιπτώσεις θα υπάρξουν και στην ΕΕ, αλλά αυτές είναι που θα την αναγκάσουν να μετασχηματιστεί.

Αν η Βρετανία αποδείξει ότι μπορεί να επιβιώσει εκτός ΕΕ, αυτό θα αποτελέσει επιχείρημα ευρωσκεπτικιστών, αλλά και κυβερνήσεων, για σκληρότερες διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες. Η ΕΕ δεν μπορεί να υποχωρεί συνέχεια. Θα αναζητήσει κοινά αποδεκτούς από όλους κανόνες. Αν αυτοί οι κανόνες δεν βρεθούν, το χάσμα μεταξύ Βορρά-Νότου και δυτικής και κεντρικής Ευρώπης θα διευρύνεται.

Η Βρετανία παρείχε αμυντική ισχύ στην Ένωση και αύξανε τη διεθνή επιρροή της. Και εδώ θα πρέπει να υπάρξει ενοποίηση των δυνάμεων ώστε η Ένωση να καταστεί, διεθνώς, μια υπολογίσιμη δύναμη. Το ίδιο ισχύει και στα ζητήματα ασφαλείας.

Στον οικονομικό τομέα ήδη, λόγω και της κρίσης, έχουν αναπτυχθεί διάφοροι προβληματισμοί για θεσμούς με έντονο το στοιχείο της ενοποιητικής κατεύθυνσης.

Η βίαιη αλλαγή στο ευρωπαϊκό τέλμα ήταν ό,τι χρειαζόταν αυτήν τη στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση για να πάρει σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της. Όλα δείχνουν ότι θα το κάνει. Διαφορετικά η αποσύνθεσή της θα οδηγήσει σε μια μαύρη τρύπα στην περιοχή, με επιπτώσεις που θα μας θυμίσουν τη μακρά ευρωπαϊκή χιλιετία.

Και κάτι για τους ημέτερους. Όσοι επιχαίρουν είτε από την οπτική του ευρωσκεπτικιστή είτε του κυβερνητικού ινστρούχτορα που περιμένει χαλάρωση των πιέσεων, ας είναι πιο προσεκτικοί. Οι εξελίξεις δεν ευνοούν τον καιροσκοπισμό τους. Όταν ένας θεσμός συνηθίσει στη διαχείριση μιας κρίσης σαν κι αυτήν που προκαλεί η Βρετανία, οι μικρότερες κρίσεις τής είναι παιχνιδάκια. 

http://www.pontos-news.gr/article/151619/ohi-dakrya-gia-brexit