Δημοψήφισμα στην Τουρκία τότε και τώρα

Παναγιώτης Μπαλακτάρης

Στις 16 Απριλίου στην Τουρκία θα διεξαχθεί δημοψήφισμα. Αυτό είναι γνωστό. Όπως περίπου γνωστές είναι και οι μεταρρυθμίσεις που δι’ αυτού θα θεσπισθούν και θα νομοθετηθούν. Αυτές, αν θέλουμε να τις αναφέρουμε σε δέσμες συνταγματικών τροποποιήσεων, αφορούν την Δικαιοσύνη, την Δημόσια Διοίκηση, τις Ένοπλες Δυνάμεις και κυρίως και πάνω απ’ όλα, την μετατροπή του πολιτεύματος της Τουρκίας από Προεδρευομένη σε Προεδρική Δημοκρατία.

Εν ολίγοις, ο πυρήνας των προτεινόμενων από τους νυν κρατούντες αλλαγών εντοπίζεται στη μετατροπή σε ένα μονοπρόσωπο καθεστώς. Σε αυτό συντελούν συγκεκριμένοι παράγοντες, όπως η ψυχοσύνθεση και νοοτροπία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η απουσία αυτήν την χρονική συγκυρία ισχυρής και αποφασισμένης εσωκομματικής αντιπολίτευσης, η πλήρης ποδηγέτηση του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, Χουλουσί Ακάρ, συνεπώς του συνόλου των ενόπλων δυνάμεων, και του διοικητή της ΜΙΤ, Χακάν Φιντάν, η εξουδετέρωση των «αντιφρονούντων» Δικαστών με σκληρές εικόνες σύλληψης εντός των δικαστικών αιθουσών και, βεβαίως, η χειραγώγηση του τουρκικού λαού δια του θρησκευτικού του αισθήματος.

Οι ψηφισθείσες από την Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας μεταρρυθμίσεις δεν συγκέντρωσαν την απαιτούμενη πλειοψηφία, ώστε να εφαρμοστούν και να ισχύσουν αμέσως. Έτσι, η διενέργεια του δημοψηφίσματος κατέστη απαραίτητη. Αιτία του δημοψηφίσματος ήταν η εκπεφρασμένη βούληση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να γίνει ο ίδιος νομοθέτης, δικαστής και κυβερνήτης, συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες στο πρόσωπό του. Αφορμή για την διενέργεια του δημοψηφίσματος σε αυτόν τον χρόνο αποτέλεσε η απόπειρα του πραξικοπήματος της 15^ης Ιουλίου. Εκείνη τη νύχτα που ο Πρόεδρος της Τουρκίας ένιωσε να χάνει τα πάντα, αφού κινδύνευσε ακόμη και η ζωή του, θα κάνει το παν για να μην υπάρχουν οι συνθήκες να την ξαναζήσει. Και για να συμβεί αυτό πρέπει να το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας να γίνει συγκεντρωτικό, σαν ένα αντεστραμμένο χωνί στην κλειστή κορυφή του οποίου θα στέκεται ο Πρόεδρος και εκ του οποίου θα απορρέουν όλες οι εξουσίες.

Άρα, η προσπάθεια αποκαθήλωσης του Ερντογάν από την Προεδρία της τουρκικής δημοκρατίας επιτάχυνε τις εξελίξεις για την ισχυροποίησή του, αφού ο ίδιος άδραξε αυτήν την ευκαιρία.

Όμως, αυτά τα γεγονότα δεν συμβαίνουν για πρώτη φορά στην γειτονική μας χώρα.

Στις 14 Μαρτίου 2008 εισαγγελέας ζήτησε την απαγόρευση του -και τότε- κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Συγχρόνως, διακυβεύθηκε η δυνατότητα παρουσίας του ίδιου του Ρ.Τ.Ερντογάν, υπουργών της κυβέρνησής του, στελεχών του κόμματός του κ.λπ. στον πολιτικό στίβο. Η τουρκική δικαστική εξουσία ζήτησε τον αποκλεισμό τους από την πολιτική ζωή της χώρας. Αυτό ονομάσθηκε «δικαστικό πραξικόπημα». Σε αυτήν την καθαρά επιθετική ενέργεια εις βάρος του ο τότε Πρωθυπουργός και νυν Πρόεδρος της Τουρκίας αντέδρασε με ψυχραιμία που ματαίωσε τα σχέδια των αντιπάλων του, καθ’ ο μέρος αυτά περιλάμβαναν όξυνση – κοινωνική πόλωση – διαδηλώσεις – καταστολή, κάνοντας μια επιτυχή διαχείριση κρίσης. Εν συνεχεία, πρότεινε και τότε συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες επειδή ακριβώς δεν συγκέντρωσαν την προβλεπόμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία ετέθησαν στην κρίση του τουρκικού λαού, σε δημοψήφισμα.

Το δημοψήφισμα προκηρύχθηκε για τις 12 Σεπτεμβρίου 2010, ανήμερα της επετείου του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 1980. Το ερώτημά του περιείχε ένα πακέτο 26 τροποποιήσεων για τα δικαιώματα των γυναικών, για την επέκταση της δικαιοδοσίας των πολιτικών δικαστηρίων και σε στρατιωτικούς, για τον συνδικαλισμό των δημοσίων υπαλλήλων κ.α.

Σε εκείνο το δημοψήφισμα νικητής αναδείχθηκε ο Ρ.Τ. Ερντογάν και το κόμμα του. Πέτυχε να λάβει το 54,85% των ψήφων, και την έγκριση για τις αλλαγές που επιθυμούσε. Κατ’ ουσίαν, με το «ΝΑΙ» έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης και μια μεγάλη πολιτική ανάσα. Ένα ιδιαιτέρως κρίσιμο στοιχείο που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι, ότι τότε στο Ντιγιάρμπακιρ, άτυπη πρωτεύουσα των Κούρδων της Τουρκίας, οι συνταγματικές προτάσεις του ΑΚΡ επιδοκιμάσθηκαν σε ποσοστό περίπου 90%. Αυτό οφείλεται στις ειρηνευτικές συνομιλίες που διενεργούνταν μεταξύ του τουρκικού κράτους και του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ). Σήμερα, ήδη από τον Ιούνιο του 2015 ο αιματηρός εμφύλιος στην Τουρκία έχει αναβιώσει και αυτό κατά τα φαινόμενα εγγυάται την καταψήφιση, στο σύγχρονο δημοψήφισμα, των αλλαγών από τους Κούρδους.

Κατόπιν των ανωτέρω, το συμπέρασμα που συνάγεται είναι το εξής: ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποιεί δοκιμασμένες μεθόδους για να υπερβεί τα στρεφόμενα εναντίον του πραξικοπήματα και στο παρελθόν και τώρα. Την διαφορά μπορεί να την κάνει μόνον ο τουρκικός λαός, από τα χέρια του οποίου κρίνεται και αυτό καθ’ αυτό το μέλλον της Τουρκίας. Επιστροφή στα χρόνια των μυστικών ισλαμιστικών ταγμάτων ή βήμα στον πολιτισμένο κόσμο; Αυτό είναι το πραγματικό ερώτημα για τους ψηφοφόρους στις 16 Απριλίου 2017.