Κούρδικο ρήγμα εμφανίζεται μεταξύ του Ερντογάν και του Πούτιν

Του Zulfikar Dogan

Μετάφραση: Λυσίμαχος Σαμασίτης 

Μία θεμελιώδης διαφωνία σχετικά με τον ρόλο των Κούρδων της Συρίας, απειλεί να διαρρήξει τη συνεργασία της Τουρκίας με τη Ρωσία, επιπλέον των ήδη τεταμένων σχέσεων με τις ΗΠΑ. 

Από τότε που ένα ρωσικό αεροσκάφος καταρρίφθηκε από την Τουρκία τον Νοέμβριο του 2015, η Τουρκία προσπαθεί να συμφιλιωθεί με τη Ρωσία, αλλά οι διαφωνίες σχετικά με το ρόλο των Σύριων Κούρδων, απειλούν τώρα με ένα νέο αδιέξοδο. Παρά τον στενό διάλογο μεταξύ των προέδρων των δύο χωρών, φαίνεται ότι το ρήγμα για το κόμμα PYD και την ένοπλη πτέρυγά του, τις Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), φαίνεται να βαθαίνει.

Την περασμένη εβδομάδα, η Ρωσία προσκάλεσε 33 ομάδες, μεταξύ των οποίων και το κόμμα Baath του προέδρου της Συρίας Bashar al-Assad, σε συριακό συνέδριο για τον εθνικό διάλογο στο Σότσι στις 18 Νοεμβρίου. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε στις 3 Νοεμβρίου ότι η πρωτοβουλία ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την υλοποίηση του ψηφίσματος 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και ότι είχαν αποσταλεί προσκλήσεις σε όλες τις ομάδες της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων εκτός της Συρίας.

Το ψήφισμα 2254, που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2015, ζητούσε την κατάπαυση του πυρός και έναρξη συνομιλιών, σχετικά με την πολιτική μετάβαση μεταξύ της συριακής κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, εξαιρουμένων των ομάδων που θεωρούνται τρομοκρατικές, όπως το ισλαμικό κράτος (IS) και η Jabhat Fatah al-Sham (πρώην Jabhat al-Nusra). Ανέφερε ότι η πολιτική μετάβαση θα πρέπει να είναι υπό συριακή ηγεσία και ζητούσε "ελεύθερες και δίκαιες εκλογές" υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών.

Η Ρωσία βλέπει τους Κούρδους ως μία σημαντική δύναμη στον αγώνα κατά του IS και πιστεύει ότι θα πρέπει να συμμετάσχουν στη διάσκεψη. Μιλώντας στον τελευταίο γύρο των συνομιλιών της Αστάνα στις 30 Οκτωβρίου, ο ειδικός απεσταλμένος της Συρίας Αλεξάντερ Λαυρέντιεφ επαίνεσε τη συμβολή των Κούρδων στον αγώνα εναντίον του Daesh και είπε ότι πρέπει να συμμετάσχουν «πιο ενεργά» στην πολιτική διευθέτηση.

Στους κούρδους εκπροσώπους που προσκλήθηκαν στο Σότσι, συμπεριλαμβάνονται το PYD μαζί με το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα της Συρίας και το Συριακό Κουρδικό Εθνικό Συμβούλιο. Ο εκπρόσωπος του PYD,  Abdussalam Ali, δήλωσε ότι τα θέματα συζήτησης στο συνέδριο θα περιλαμβάνουν κούρδικα σχέδια περί ομοσπονδιοποίησης και το μέλλον της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας, που ανακυρήχθηκε μονομερώς στη βόρεια Συρία το φθινόπωρο του 2016. Ο Bashar Jaafari, επικεφαλής της συριακής κυβερνητικής αντιπροσωπείας στην Astana, δήλωσε ότι η Δαμασκός εμπιστεύεται τη Μόσχα ως φιλικό κράτος και θα συμμετάσχει στη διάσκεψη.

Η ρωσική πρωτοβουλία έθεσε το φάσμα μίας αντιπαράθεσης με την Άγκυρα, η οποία βλέπει το PYD και το YPG ως συριακά παρακλάδια του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο διεθνώς χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση, και τα αντιμετωπίζει ως τέτοιες. Η πρόσκληση προς το PYD προκάλεσε έκπληξη, αγανάκτηση και οργή στην Άγκυρα.

Ενώ η Τουρκία προσπάθησε να ρίξει γέφυρες προς τη Ρωσία μετά την κατάρριψη του στρατιωτικού της αεροσκάφους, οι σχέσεις της Ρωσίας με τους Σύριους Κούρδους κέρδιζαν δυναμική. Τον Φεβρουάριο του 2016, το PYD άνοιξε γραφεία στη Μόσχα, ενώ οι ανησυχίες του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τους δεσμούς της Ρωσίας με το PYD, φαινόταν να ανησυχούν ελάχιστα τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Η Ρωσία αρνήθηκε να δώσει το πράσινο φως στα σχέδια του Ερντογάν να προχωρήσει στις ελεγχόμενες από το PYD περιοχές του Manbij και του Afrin, μετά την επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη. Όταν η κουβέντα για τουρκικές επιχειρήσεις που θα στόχευαν το Afrin και το Manbij εντάθηκαν νωρίτερα φέτος, η ρωσική σημαία εθεάθη στο Αφρίν, δίπλα στα σύνορα της Τουρκίας, και ρώσοι στρατιώτες να φωτογραφίζονται παρέα με μέλη του YPG, φορώντας σήματα του YPG.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους την 1η Νοεμβρίου, ο εκπρόσωπος του Ερντογάν, Ιμπραήμ Κάλιν, περιέγραψε την πρόσκληση του PYD στο συνέδριο ως «κάτι τετελεσμένο» και πρόσθεσε: «Δράσαμε άμεσα και μεταβιβάσαμε την αντίδρασή μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ποτέ δεν θα το αποδεχτούμε. Το PYD και το YPG είναι παρακλάδια της τρομοκρατικής οργάνωσης του PKK και η πρόσκλησή τους στην Αστάνα ή στη Γενεύη ή σε οποιαδήποτε άλλη συνάντηση είναι απολύτως απαράδεκτη”.

Η Ρωσία φαίνεται οτι βρίσκεται πίσω από την πρόσκληση. Ρώσοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι προσκεκλημένοι δεν θα ήταν οι πολίτες της Τουρκίας αλλά αυτοί της Συρίας και επέμειναν ότι οι Κούρδοι πρέπει να συμπεριληφθούν στη διαδικασία πολιτικής διευθέτησης. Στις 5 Νοεμβρίου, ωστόσο, ο Καλίν δήλωσε ότι η Ρωσία είχε επανεξετάσει το θέμα και ανέβαλε το ειρηνευτική συνδιάσκεψη. "Αν δεν αλλάξουν γνώμη, η σύνοδος προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί σε μεταγενέστερη ημερομηνία και όχι στις 18 Νοεμβρίου", δήλωσε στο κανάλι ειδήσεων της NTV. "Δεν συμμετέχουμε. Συριακές ομάδες θα λάβουν μέρος και πιθανόν θα στείλουμε παρατηρητές. ... Η Ρωσία μας είπε ότι η συνδιάσκεψη αναβλήθηκε και ότι το PYD δεν θα προσκληθεί”.

Σύμφωνα με τον Huseyin Bagci, μελετητή διεθνών σχέσεων στο τεχνικό πανεπιστήμιο της Μέσης Ανατολής της Άγκυρας, η αποψυχθείσα ατμόσφαιρα μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας θα μπορούσε να εκφυλιστεί σε μια νέα κρίση. "Οικονομικά και πολιτικά, η Ρωσία είναι το ισχυρότερο μέλος στην σχέση της με την Τουρκία. Ακριβώς όπως ένας επιδέξιος σκακιστής, έχει αρχίσει να κάνει χρήση της [ασθενέστερης] θέσης της Τουρκίας", δήλωσε ο Μπαγκσί. "Ένα κουρδικό πρόβλημα θα ξεσπάσει τώρα ανάμεσα στην Τουρκία και τη Ρωσία. ... Η Ρωσία κινείται προς τον ρόλο του προστάτη του PYD.” Ο Μπαγκσί βλέπει την Τουρκία “σε μία μέγγενη”, ως αποτέλεσμα της υπερεκτίμησης της ισχύος της και της επιδίωξης κακοσχεδιασμένων πολιτικών μετά την Αραβική Άνοιξη.

Ο Ερντογάν Τοπράκ, ανώτερος νομοθέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης, πιστεύει ότι το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης έχει φθάσει στο σημείο όπου δεν έχει άλλη επιλογή, παρά να ακολουθήσει «πολιτικές παραχωρήσεων». Η συμφιλίωση με τη Ρωσία έχει περάσει από οικονομικές και πολιτικές παραχωρήσεις, δήλωσε, προσθέτοντας: "Προσπαθούν να επανορθώσουν στα μάτια του Πούτιν, μέσω της αγοράς ενός πυραυλικού συστήματος S-400, αξίας 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, επιπλέον του πυρηνικού εργοστασίου αξίας 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων και του αγωγού Turkish Stream των 16 δισεκατομμυρίων δολαρίων.”

Σύμφωνα με τις συμφωνίες της Αστάνα, οι Τούρκοι στρατιώτες ανέλαβαν αποτελεσματικά το καθήκον να εξαλείψουν τις ομάδες τζιχαντιστών στο Idlib και να τους εμποδίσουν από το να επιτεθούν στον συριακό στρατό, σύμφωνα με τον Toprak. "Η Ρωσία όχι μόνο αρνήθηκε να εγκρίνει μια [Τουρκική] επιχείρηση στο Αφρίν ... αλλά κάλεσε το PYD και το YPG στη συριακή διάσκεψη", δήλωσε. "Μετά από τη σύμμαχό μας τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία έχει επίσης πάρει το PYD και το YPG υπό προστασία.”

Το κουρδικό ζήτημα στη Μέση Ανατολή μόλις πρόσφατα εξανάγκασε την Άγκυρα σε μια στροφή 180 μοιρών στην εξωτερική της πολιτική. Μετά το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της 25ης Σεπτεμβρίου στο ιρακινό Κουρδιστάν, η Άγκυρα στράφηκε ενάντια στον μέχρι τώρα σύμμαχο της Μασούντ Μπαρζάνι και δεν είχε άλλη επιλογή παρά να ευθυγραμμιστεί με την Τεχεράνη και τη Βαγδάτη - τους δύο της γείτονες που κατηγορούσε μέχρι πρόσφατα για "Περσικό επεκτατισμό" και σεκταρισμό. Ομοίως, οι σιιτικές Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης - οι οποίες έχουν πλέον αποκτήσει το πάνω χέρι στο βόρειο Ιράκ - χαρακτηρίστηκαν από τον Ερντογάν ως "τρομοκράτες" πριν από αρκετούς μήνες.

Στη Συρία, η αμερικανική συνεργασία με την Τουρκία ενάντια στο PYD είναι εκτός συζήτησης, δεδομένης της συμμαχίας της Ουάσινγκτον με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, όπου το YPG είναι η κυρίαρχη δύναμη. Τώρα, η Ρωσία έχει δείξει ανοιχτά ότι βλέπει το PYD ως συνομιλητή. Η σύσκεψη του Σότσι μπορεί να έχει αναβληθεί για την ώρα, αλλά η κίνηση φαίνεται να στοχεύει στον κατευνασμό της Άγκυρας και στη δημιουργία του χρόνου για να πειστεί. Τα προβλήματα της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας εξελίσσονται στο πλαίσιο της εμβάθυνσης των οικονομικών της προβλημάτων, που χαρακτηρίζονται από την αύξηση του πληθωρισμού και των ποσοστών ανεργίας, το διογκωμένο δημόσιο χρέος και την πτώση της λίρας. Οι οικονομικοί περιορισμοί καθιστούν ακόμα πιο δύσκολο για την Τουρκία να αντέξει μια νέα κρίση με τη Ρωσία, έναν σημαντικό οικονομικό εταίρο, σχετικά με το PYD. Γνωρίζοντας καλά τους περιορισμούς της Άγκυρας, ο Πούτιν πιστεύει ότι είναι ώριμος ο καιρός να παίξει το κουρδικό χαρτί εναντίον του Ερντογάν. Κάνοντας λίγο πίσω τώρα, πιθανόν θα κρατήσει την σκακιέρα υπό έλεγχο πριν κάνει την επόμενη κίνηση. 

http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/11/turkey-russia-kurdish-rift-emerges-between-erdogan-putin.html#ixzz4xmPUgcsZ