«Έτοιμη» η ΕΕ για κατάλληλη απάντηση προς την Τουρκία για τις παραβιάσεις στην ΑΟΖ της Κύπρου

  Παύλος Ξανθούλης, Βρυξέλλες   

Άλλο ένα σκαλοπάτι στην οικοδόμηση μέτρων κατά της Τουρκίας, ενόψει της Συνόδου Κορυφής στις 20-21 Ιουνίου, ανεβαίνει η Λευκωσία, μέσα από το προσχέδιο Συμπερασμάτων των 28 υπουργών Εξωτερικών για τη διεύρυνση. Το προσχέδιο, το οποίο εξασφάλισε ο «Φ», κάνει ένα βήμα προς τα εμπρός και σημειώνει ότι η ΕΕ «είναι έτοιμη (stands ready) να απαντήσει κατάλληλα και σε πλήρη αλληλεγγύη προς την Κύπρο», για το ζήτημα των τουρκικών έκνομων δραστηριοτήτων στην ΑΟΖ, αφήνοντας ανοικτό τον δρόμο για αποφάσεις, οι οποίες βεβαίως παραπέμπονται στη Σύνοδο Κορυφής, με όλα τα σενάρια ανοικτά. 

Σημειώνουμε ότι τα Συμπεράσματα διεύρυνσης των ΥΠΕΞ αποτελούν την ετήσια αξιολόγηση των 28 κρατών μελών για όλες τις υποψήφιες χώρες, περιλαμβανομένης της Τουρκίας, στη βάση της πρόσφατης έκθεσης της Κομισιόν και δεν εξετάζουν το ενδεχόμενο λήψης μέτρων, κάτι που άλλωστε μόνο στο ανώτατο επίπεδο μιας Συνόδου Κορυφής θα μπορούσε να αποφασισθεί. Υπό αυτή την έννοια, η Λευκωσία δεν μπορεί παρά να είναι ικανοποιημένη, καθώς το προσχέδιο Συμπερασμάτων των ΥΠΕΞ των «28» διατηρεί ανοικτή τη προοπτική επιβολής κόστους κατά της Άγκυρας στη Σύνοδο Κορυφής, χωρίς βεβαίως αυτό να θεωρείται ως δεδομένο, καθώς η μάχη στη διπλωματική σκακιέρα μαίνεται (σ.σ βλέπε άλλη στήλη) και όλα θα εξαρτηθούν από τις συμμαχίες που θα εξασφαλιστούν. 

Όπως συναφώς πληροφορείται ο «Φ», το προσχέδιο των Συμπερασμάτων διεύρυνσης δεν είναι βέβαιο ότι θα εγκριθεί στη Σύνοδο των ΥΠΕΞ στις 17 Ιουνίου, καθώς όπως πληροφορούμαστε, η Γερμανία και η Γαλλία διατυπώνουν σοβαρές επιφυλάξεις. Όχι λόγω Τουρκίας, αλλά λόγω Αλβανίας και Βόρειας Μακεδονίας, κάτι όμως που επηρεάζει όλες τις υποψήφιες χώρες, καθώς τα Συμπεράσματα διεύρυνσης εγκρίνονται ως ενιαίο κείμενο και όχι χωριστά για κάθε υποψήφια χώρα (βλέπε άλλη στήλη). 

Ακόμη όμως και στην περίπτωση που το προσχέδιο Συμπερασμάτων δεν υιοθετηθεί, αυτό δεν θα ανατρέψει τον σχεδιασμό της Λευκωσίας, καθώς ο δρόμος για μέτρα κατά της Τουρκίας θα παραμείνει και πάλι ανοικτός στη Σύνοδο Κορυφής στις 20-21 Ιουνίου και η θέση της ΕΕ να απαντήσει κατάλληλα και σε πλήρη αλληλεγγύη προς την Κύπρο έχει ήδη διατυπωθεί από την Ύπατη Εκπρόσωπο της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι, έχει αναπαραχθεί στην έκθεση προόδου της Κομισιόν και θεωρείται πλέον ως «κοινοτικό λεκτικό». 

Άρα, στη πραγματικότητα, το μόνο που η Λευκωσία διεκδικεί μέσα από το κείμενο των Συμπερασμάτων διεύρυνσης των ΥΠΕΞ των «28» είναι η διατήρηση ζωντανής προοπτικής για μέτρα κατά της Τουρκίας, κάτι που εξασφαλίζεται είτε το προσχέδιο Συμπερασμάτων υιοθετηθεί στη βάση του λεκτικού που αποκαλύπτουμε σήμερα είτε όχι. 

Άλλωστε, η προστιθέμενη αξία του εν λόγω προσχεδίου Συμπερασμάτων είναι η έκφραση «ετοιμότητας» της ΕΕ να απαντήσει κατάλληλα προς την Τουρκία, κάτι που αποτελεί μεν ένα θετικό βήμα, αλλά σε πρακτικό επίπεδο δεν προκαθορίζει τις αποφάσεις που θα ληφθούν από τη Σύνοδο Κορυφής.  

Σε κάθε περίπτωση, το προσχέδιο Συμπερασμάτων διεύρυνσης «καταδικάζει έντονα τις έκνομες ενέργειες της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο» και σημειώνει ότι «το Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απόσχει από τέτοιες έκνομες ενέργειες». Υπογραμμίζει δε ότι «η ΕΕ θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και είναι έτοιμη να απαντήσει κατάλληλα και σε πλήρη αλληλεγγύη προς την Κύπρο». 

Επιπλέον, το Συμβούλιο επαναλαμβάνει ότι «η αναγνώριση όλων των κρατών μελών είναι απαραίτητη» και ότι «η Τουρκία πρέπει να αποφύγει απειλές και ενέργειες που προκαλούν ζημιά στις καλές γειτονικές σχέσεις». Η ΕΕ καλεί την Άγκυρα να εξομαλύνει τις σχέσεις της με την Κυπριακή Δημοκρατία και «να σέβεται την κυριαρχία των κρατών μελών επί των χωρικών τους υδάτων και επί του εναερίου τους χώρου, ως επίσης και τα κυριαρχικά τους δικαιώματα να εξερευνούν και να εκμεταλλεύονται τους φυσικούς τους πόρους, σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ και το Διεθνές Δίκαιο, περιλαμβανομένης της UNCLOS (σ.σ Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας)».  

Στο Κυπριακό το προσχέδιο Συμπερασμάτων αναφέρει: «Η ΕΕ παραμένει πλήρως δεσμευμένη σε μια συνολική λύση του κυπριακού προβλήματος» και επαναλαμβάνει ότι «παραμένει κρίσιμο όπως η Τουρκία δεσμευθεί και συμβάλει σε μια τέτοια διευθέτηση, περιλαμβανομένων των εξωτερικών πτυχών της (σ.σ θέματα ασφάλειας), εντός του πλαισίου του ΟΗΕ, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Σ.Α. και σύμφωνα με τις Αρχές επί των οποίων εδράζεται η ΕΕ και με το κοινοτικό κεκτημένο».
Το προσχέδιο Συμπερασμάτων για τη διεύρυνση επικαλείται επίσης τα Συμπεράσματα, το Διαπραγματευτικό Πλαίσιο και τη Δήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου 2005, καλώντας την Τουρκία να εκπληρώσει τις κυπρογενείς της υποχρεώσεις, για πλήρη και χωρίς διακρίσεις εφαρμογή του Συμπληρωματικού Πρωτοκόλλου (σ.σ άνοιγμα τουρκικών λιμένων προς την Κυπριακή Δημοκρατία). 

 

Γερμανο-γαλλικές ενστάσεις  

Γερμανία και Γαλλία διατυπώνουν ενστάσεις για την υιοθέτηση του προσχεδίου Συμπερασμάτων διεύρυνσης, λόγω Βόρειας Μακεδονίας και Αλβανίας. Η μεν Γερμανία ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει χρόνος για την «απαραίτητη τοποθέτηση» εκ μέρους της Μπούντεσταγκ, καθώς το θέμα δεν έχει περιληφθεί στην ατζέντα του γερμανικού Κοινοβουλίου. Και η δε Γαλλία θεωρεί ότι με δεδομένη την άνοδο της ακροδεξιάς, όπως αυτή απεικονίστηκε στις πρόσφατες Ευρωεκλογές, δεν είναι δυνατόν στην παρούσα χρονική στιγμή, να εκδοθεί ένα κείμενο Συμπερασμάτων που να θέτει θέμα έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. 

Εάν τελικά οι δύο ισχυρές χώρες της ΕΕ δεν δώσουν τη συγκατάθεσή τους για την έκδοση Συμπερασμάτων διεύρυνσης, λόγω Βόρειας Μακεδονίας και Αλβανίας, τότε εκ των πραγμάτων δεν θα εκδοθούν Συμπεράσματα, τουλάχιστον επί του παρόντος, για όλες τις υπό διεύρυνση χώρες, περιλαμβανομένης και της Τουρκίας. Όπως πάντως σημειώσαμε, και στην περίπτωση αυτή, θα εξακολουθήσει να παραμένει ανοικτός ο δρόμος για υλοποίηση της προσπάθειας της Λευκωσίας, προς την κατεύθυνση επιβολής κόστους προς την Άγκυρα, για την ΑΟΖ. Με όλα τα σενάρια ανοικτά στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου και με δεδομένη τη θέση της ΕΕ, για «κατάλληλη απάντηση προς την Τουρκία» και «σε πλήρη αλληλεγγύη προς την Κύπρο». 

 

Ντέρμπι για γερά νεύρα

Μαραθώνιος παρασκηνιακών επαφών βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ του ΥΠΕΞ της Κυπριακής Δημοκρατίας και σημαίνοντων κύκλων της ΕΕ, ενόψει της διαμόρφωσης του κειμένου Συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, στις 20 -21 Ιουνίου, με επίκεντρο το ζήτημα επιβολής μέτρων κατά της Τουρκίας. Όπως πληροφορείται ο «Φ», ο Νίκος Χριστοδουλίδης βρίσκεται σε συνεχή επαφή με αξιωματούχους της ΕΕ, καθώς και με εταίρους του στην ΕΕ, επιχειρώντας να διασφαλίσει ότι η Άγκυρα θα βρεθεί αντιμέτωπη με συγκεκριμένο ευρωπαϊκό κόστος για τις έκνομες ενέργειες στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ο ΥΠΕΞ της Κύπρου επέβαλε συσκότιση γύρω από τις ενέργειες της Λευκωσίας, οι οποίες εκ των πραγμάτων κινούνται σε δύο κατευθύνσεις. Πρώτον για την επιβολή κόστους κατά εταιρειών και προσώπων που ενέχονται στις έκνομες δραστηριότητες της Άγκυρας στην κυπριακή ΑΟΖ. Και δεύτερον, για διασύνδεση των τουρκικών ντοσιέ και των αιτημάτων του Ταγίπ Ερντογάν έναντι στην ΕΕ, με τον τερματισμό κάθε ενέργειας και παράνομης διεκδίκησης στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στόχος της Λευκωσίας είναι η λήψη ομόφωνης απόφασης των «28» για καταβολή συγκεκριμένου ευρωπαϊκού κόστους από πλευράς της Άγκυρας και η καταγραφή της στα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής στις 20-21 Ιουνίου.
Την ίδια ώρα, όπως αποκάλυψε ο «Φ», ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, έστειλε αντιπροσωπεία σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, περιλαμβανομένων των Βρυξελλών, του Παρισιού και του Βερολίνου, εμμένοντας ότι η Άγκυρα έχει δήθεν «νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα» στην κυπριακή ΑΟΖ. Όπως δε είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, η Τουρκία βασίζεται στη στήριξη της Βρετανίας και κάποιων άλλων κρατών μελών, θεωρώντας ότι δεν πρόκειται να προσυπογράψουν αποφάσεις που θα συνεπάγονται κυρώσεις για το ίδιο το τουρκικό κράτος και που θα προκαλούν περαιτέρω εμπόδια στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Παράλληλα και στο πλαίσιο της επιχειρηματολογίας που αναπτύσσει η αντιπροσωπεία του Τουρκικού ΥΠΕΞ, περιλαμβάνεται και η θέση ότι το θέμα της οριοθέτησης θαλάσσιας δικαιοδοσίας δεν μπορεί να αφορά στην ΕΕ, παρακάμπτοντας το γεγονός ότι η Τουρκία εισέβαλε στην ΑΟΖ κράτους μέλους Κοινότητας.
Ο επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας, Πρέσβης Cagatay Erciyes, ακολούθησε, όπως πληροφορούμαστε, ιδιαίτερα σκληρή γραμμή, ξεκαθαρίζοντας προς κάθε κατεύθυνση ότι η Άγκυρα δεν πρόκειται να κάνει πίσω στο θέμα της κυπριακής ΑΟΖ. Όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε και Βρετανοί διπλωμάτες, στις επαφές που πραγματοποιούν, φροντίζουν να διαμηνύουν ότι «εξ όσων αντιλαμβάνονται» η Άγκυρα δεν πρόκειται να υπαναχωρήσει και δημιουργούν την εντύπωση ότι κατανοούν τις τουρκικές θέσεις. 

Φιλελεύθερος