Η Κύπρος ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για τις σχέσεις της με το Ισραήλ, τη Μ. Ανατολή και την Τουρκία

  Γιώργος Κέντας    

Στη Λευκωσία χρειάζεται περισσότερη προσοχή παρά ενθουσιασμός για τις κινήσεις της Ουάσινγκτον τους τελευταίους μήνες. Οι επισκέψεις ένθεν και ένθεν έχουν πυκνώσει, υπάρχει φραστική στήριξη στο ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου, καταδικαστική αντίδραση έναντι των ενεργειών της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μένουν όμως και πολλά άλλα να γίνουν για να στοιχειοθετηθεί αλλαγή πολιτικής. Τα ερωτήματα πολλά και αναπάντητα.
Ο ψύχραιμος παρατηρητής πρέπει να αναλύσει και να σταθμίζει τις κινήσεις των ΗΠΑ στο πλαίσιο της ιστορικής εμπειρίας και στο πλαίσιο των συμφερόντων της Ουάσινγκτον στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Για τις ΗΠΑ, η Κύπρος ήταν πάντοτε ένα εργαλείο στις σχέσεις με την Τουρκία, ένα εργαλείο ενός διπλωματικού παιχνιδιού, ενός παιγνιδιού μιας περιφερειακής γεωπολιτικής σκακιέρας στην οποία η Κύπρος έχει αξία ενός αναλώσιμου πιονιού. Παρατηρούνται συμβολικές και ενδιαφέρουσες δηλώσεις και κινήσεις, δεν διαπιστώνεται όμως ουσιαστική αλλαγή πολιτικής. Μήπως η Κύπρος έχει εξελιχθεί σε ένα εργαλείο στις σχέσεις των ΗΠΑ με το Ισραήλ και τα συμφέροντά της στη Μέση Ανατολή, καθώς παραμένει ένα εφεδρικό εργαλείο στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας; Υπάρχει δυνατότητα να εξελιχθεί η Κύπρος από εργαλείο πολιτικής, σε εταίρο των ΗΠΑ;
Υπάρχουν δείκτες οι οποίοι και θα κρίνουν κατά πόσο οι ΗΠΑ θα αλλάξουν όντως πολιτική σε σχέση με την Κύπρο, οι οποίοι έχουν επισημανθεί. Ποια στάση θα τηρήσουν οι ΗΠΑ για το ζήτημα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ; Θα άρουν το εμπάργκο στην πώληση όπλων στην Κύπρο; Θα στηρίξουν έμπρακτα, όχι το ερευνητικό, αλλά και το εμπορικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας; Θα αντιμετωπίσουν την Κύπρο ως ένα κυρίαρχο κράτος και θα αναγνωρίσουν σε αυτό συμφέροντα ασφαλείας, ανάπτυξης και ευημερίας ανεξάρτητα από τα συμφέροντα της Τουρκίας και της Βρετανίας, αλλά και άλλων κρατών;
Για να υπάρξει αλλαγή της πολιτικής των ΗΠΑ έναντι της Κύπρου, θα πρέπει να αλλάξει και η πολιτική της έναντι της Τουρκίας σε σχέση με την Κύπρο. Πρέπει να δουν την Κύπρο ως ένα κυρίαρχο δρώντα ασφάλειας και σταθερότητας, όχι ως ένα παρένθετο κράτος σε μια εξίσωση ισορροπίας ανάμεσα σε περιφερειακές δυνάμεις και άλλα κράτη. Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ για την Κύπρο αυτή τη στιγμή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα συμφερόντων και προσδοκιών με κυριότερες τις εξής:
1. Οι ΗΠΑ στέλλουν μήνυμα στην Άγκυρα σε σχέση με την προσέγγισή της με τη Ρωσία και την προσκαλούν σε επαναπροσέγγιση με τη Δύση. Στο παρελθόν αυτή η επαναπροσέγγιση αφορούσε και σε αναγνώριση των συμφερόντων της Τουρκίας στην Κύπρο, τα οποία όμως περιορίζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, την ασφάλεια και την επιβίωσή της.
2. Στα ενεργειακά, η Ουάσινγκτον αφήνει ορθάνοικτο το παράθυρο για την Τουρκία να είναι καθοριστικός παίκτης της ενεργειακής πολιτικής ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Όλοι οι σχεδιασμοί που έχουν γίνει στην Ουάσινγκτον επιφυλάσσουν στην Τουρκία σημαντικό ρόλο, ο οποίος περιορίζει τις επιλογές της Λευκωσίας και πλήττει τα συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
3. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν επίσης περιορισμό της ρωσικής επιρροής στην Κύπρο. Αυτός είναι ένας πάγιος στόχος της Ουάσινγκτον. Η προθυμία της Κυβέρνησης Αναστασιάδη να ακολουθήσει μια πορεία περιορισμού των ρωσικών συμφερόντων στην Κύπρο εμπεριέχει μεγαλύτερο ρίσκο από τις προσδοκίες στις οποίες βασίζεται η προθυμία αυτή.

*Αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Διακυβέρνησης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.

 Φιλελεύθερος