Χυδαίος σταλινισμός

του Απόστολου Απόστολόπουλου

Κάθε σύστημα καταρρέει όταν, επί μακρόν, δεν μπορεί να εκπληρώσει όσα είχε υποσχεθεί, όταν δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες που το ίδιο δημιούργησε. Γι’ αυτό σημαντικοί οικονομολόγοι και διανοητές ρωτούν: τέλειωσε ο καπιταλισμός; Ευτυχισμένοι απαντούν, χωρίς εξαίρεση, ότι όχι, δεν τέλειωσε. Μια κρίση ήταν θα περάσει, λένε. Αλλά το θέμα δεν είναι εκεί. Δεν είναι καν τα θύματα έως ότου περάσει. Όσο κυνικό και αν φαίνεται, οι προηγούμενες κρίσεις δείχνουν ότι «η ζωή συνεχίζεται». Έτσι όλοι στρέφονται στο άλλο ερώτημα: Τι να κάνουμε ώστε να μην έχουμε πάλι τα ίδια. Αλλά το ίδιο ερώτημα είχε τεθεί και σε όλες τις προηγούμενες κρίσεις. Το κράχ του 1929 είχε ξεχάσει το κράχ της δεκαετίας του 1880. Από το 1970 ως σήμερα έχουμε δυο κρίσεις ανά δεκαετία που η μία «ξεχνούσε» την πρόσφατη προηγούμενη. Τώρα η κ. Μέρκελ, σε τόνους διθυραμβικούς, μίλησε για ιστορικό συμβιβασμό, ο Ομπάμα συγκατένευσε όπως και ο Σαρκοζί. Οι πάντες συμπεριφέρονται όπως οι πολιτικές ηγεσίες το 1938 στο Μόναχο, όταν υπέγραφαν συνθήκη ειρήνης με τον Χίτλερ. Εμφανίζονταν ευτυχισμένοι. Αλλά την επόμενη χρονιά ξέσπασε ο πόλεμος. Η διαφορά είναι ότι τώρα υπέγραψαν συνθήκη μεταξύ τους. Αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο ότι μας εξασφαλίζει ένα διαφορετικό μέλλον.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι το παγκοσμιοποιημένο οικονομικό μοντέλο ξεπέρασε τις αντοχές του, ακολούθησε ένα δρόμο που οδηγούσε στην αυτοκαταστροφή και κρίθηκε ότι έπρεπε να ληφθούν μέτρα αυτοπεριορισμού για να μπορεί να συνεχισθεί στο μέλλον. Επικράτησε, δηλαδή, η άποψη ότι δεν φταίει το αυτοκίνητο αλλά ότι ο οδηγός κοιμήθηκε στο τιμόνι. Κανείς δεν αναρωτήθηκε (ούτε τώρα αναρωτιέται) μήπως αυτό το αυτοκίνητο (το οικονομικό μοντέλο) είναι φτιαγμένο για να τρέχει με ιλιγγιώδη επιτάχυνση. Και ότι αν φρενάρει θα κλατάρει. Δεν το αναρωτήθηκε κανείς επειδή ο κατασκευαστής εξόντωσε κάθε ανταγωνιστή. Κυριάρχησε ο πιο χυδαίος «σταλινισμός», ότι μία και μοναδική είναι η ορθή σκέψη, η νεοφιλελεύθερη. Μοναδική στις ΗΠΑ, κατοχυρώθηκε νομικά και στην ΕΕ, αυτοδεσμεύθηκαν οι κυβερνήσεις με τις διάφορες συνθήκες πχ του Μάαστριχτ. Όσοι σκέπτονταν κάπως διαφορετικά εξοντώθηκαν, μαράζωσαν ή γελοιοποιήθηκαν. Ορθή σκέψη ήταν μόνο μία και όλες οι άλλες έσβησαν, από τις μαρξιστικές έως εκείνες που υποστήριζαν ένα διαφορετικό καπιταλισμό. Ο Σαρκοζί κάτι ψέλλισε για ένα «ηθικό» καπιταλισμό, αλλά το κατάπιε αμέσως. Η δύναμη όμως του καπιταλισμού είναι ακριβώς ο πλουραλισμός και ο ανταγωνισμός, όχι μόνο των προϊόντων αλλά και των ιδεών. Ο θάνατος των διαφορετικών ιδεών οδηγεί αργά ή γρήγορα τον ασθενή στον τάφο.

Ελεύθερος, Δευτέρα 13-4-09