Το κριτήριο της ιθαγένειας

Tης Ελλης Τριανταφυλλου
Πέρασε στα ψιλά των ΜΜΕ -δείγμα κι αυτό της εποχής- αλλά έχει μεγάλο ενδιαφέρον η παρέμβαση που έκανε πρόσφατα ο υπουργός Εσωτερικών Πρ. Παυλόπουλος σε συζήτηση εν όψει αλλαγής του υφιστάμενου Κώδικα Ιθαγένειας. Ο κ. Παυλόπουλος είπε ότι τόσο το δίκαιο του αίματος όσο και το δίκαιο του εδάφους είναι έννοιες ξεπερασμένες και προέκρινε την έννοια του «animus», του ελέγχου δηλαδή του ψυχισμού, της συνείδησης του αλλοδαπού που επιθυμεί την ελληνική ιθαγένεια! Ανέφερε χαρακτηριστικά πως η απόδοση της ιθαγένειας δεν σχετίζεται «ούτε με τη γέννηση ούτε με το έδαφος ούτε ακόμη με το αίμα» και εκτίμησε ότι «πρέπει να ερευνάται αν η απόκτηση αυτής ανταποκρίνεται στον ψυχισμό του αιτούντος, πόσο δηλαδή θέλει και νιώθει την ανάγκη να αποτελέσει μέλος ενός έθνους».
Η αντίληψη αυτή δοκιμάστηκε και πέτυχε στην πράξη στη Γαλλία, μετά τη Γαλλική Επανάσταση, όταν εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η αρχή ότι «Γάλλος πολίτης είναι όποιος αισθάνεται Γάλλος». Από τότε μέχρι σήμερα, η Γαλλία δίνει τη γαλλική ιθαγένεια και μέσα από αυτή τη νομική πράξη προσπαθεί να προσφέρει ίσες ευκαιρίες και δικαιώματα σε όλους τους Γάλλους πολίτες. Αντιμετωπίζει, βέβαια, ένα βαθύ πρόβλημα κοινωνικού ρατσισμού και διαφοροποίησης, που έχει τις ρίζες του στην αποικιοκρατική περίοδο και την ιδεολογία που τη συνόδευε. Με την έννοια αυτή, οι πολιτικές ενσωμάτωσής της έχουν αρκετά διακεκριμένα όρια και η κοινωνική κατηγοριοποίηση δεν γίνεται με γνώμονα την ιθαγένεια αλλά την εθνική καταγωγή.
Αντίθετα, η Γερμανία έχει επιλέξει να διατηρεί την ιδιότητα του ξένου και του μετανάστη ανεξάρτητα από τα χρόνια παραμονής στη χώρα, προωθώντας όμως ταυτόχρονα άλλες ουσιαστικές δομές που επιτρέπουν στους μετανάστες να συμμετέχουν στους γερμανικούς θεσμούς και μάλιστα κάποιες φορές έχοντας και ρόλους ευθύνης. Και οι δύο μεταναστευτικές πολιτικές έχουν έναν κοινό τόπο. Αυτόν που αφορά τα παιδιά δεύτερης γενιάς και την ενσωμάτωσή τους στις εθνικές κοινωνίες. Η Ελλάδα, πάλι, αποτελούσε μια αρκετά ομοιογενή κοινωνία μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80 με σταθερά δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Η εικόνα άρχισε να μεταλλάσσεται από το 1990 και μετά, όταν η ελληνική κοινωνία κλήθηκε να εντάξει στους κόλπους της μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα κυρίως από τις χώρες των Βαλκανίων, της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, τη Μέση Ανατολή, την Τουρκία κ.λπ. και τους παλιννοστούντες.
Μέχρι σήμερα, η ελληνική μεταναστευτική πολιτική -αποσπασματική και πρόχειρη- έδειχνε να προσομοιάζει περισσότερο με το γερμανικό μοντέλο, χωρίς να διαθέτει τις δομές κοινωνικής ενσωμάτωσης που προσφέρει η Γερμανία στους μετανάστες που συρρέουν στη χώρα. Είναι κοινό μυστικό για παράδειγμα ότι υπάρχουν ουκ ολίγα παιδιά μεταναστών, που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και ενηλικιώθηκαν στην Ελλάδα και παραμένουν χωρίς ελληνική υπηκοότητα, με προσωρινά χαρτιά, δηλαδή κυριολεκτικά στον αέρα, χωρίς ουσιαστικά περιθώρια επιλογών για τη ζωή τους. «Κατά τον αναθεωρημένο Κώδικα Ιθαγένειας, την ελληνική ιθαγένεια αποκτά από τη γέννησή του και όποιος γεννιέται σε ελληνικό έδαφος, εφόσον δεν αποκτά με τη γέννησή του αλλοδαπή ιθαγένεια ή είναι άγνωστης ιθαγένειας.
Με τις διατάξεις του Π.Δ. 131/2006 που αναφέρονται στο δικαίωμα της οικογενειακής επανένωσης καλύπτεται η νόμιμη διαμονή των ανήλικων τέκνων υπηκόων τρίτων χωρών. Σε περίπτωση γέννησης τέκνου στην Ελλάδα, οι γονείς του μπορούν να καταθέσουν αίτηση στον Δήμο, προκειμένου να του χορηγηθεί άδεια διαμονής. Με τη συμπλήρωση του 18ου έτους χορηγείται αυτοτελής άδεια διαμονής μέχρι τη συμπλήρωση του 21ου έτους και στη συνέχεια η άδεια μπορεί να ανανεωθεί για σπουδές ή εργασία».
Τι συμβαίνει όμως με τα παιδιά, οι γονείς των οποίων έρχονται από μια άλλη χώρα και όπως είναι φυσικό διαθέτουν ήδη μία ιθαγένεια ή φτάνουν στην Ελλάδα από μια εμπόλεμη ζώνη, χωρίς να έχουν δυνατότητα να πάρουν χαρτιά από τη χώρα τους;
Τα ερωτήματα πολλά και τα διλήμματα κρίσιμα. Ο κ. Παυλόπουλος έβαλε μία νέα οπτική στο τραπέζι. Θα ήταν χρήσιμο να υπάρξει ουσιαστικός διάλογος και ανταλλαγή απόψεων.
Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ