Καθώς οι πάγοι της αρκτικής ζώνης λιώνουν, αποκαλύπτονται νέα πεδία στρατηγικής αντιπαράθεσης και τριβών στις διεθνείς σχέσεις. Πρωταγωνιστής σ' αυτή τη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται στο Βόρειο Πόλο, αναδεικνύεται η Ρωσία, η οποία την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσε επισήμως τη στρατιωτικοποίηση της περιοχής, παρά τις προγενέστερες υποσχέσεις της περί του αντιθέτου. Η νέα αρκτική στρατηγική της φέρει την υπογραφή του προέδρου Μεντβέντεφ και διατυπώνεται συνοπτικά σε σχετικό κείμενο που έδωσε στη δημοσιότητα το Συμβούλιο Ασφαλείας της Ρωσίας: Η Μόσχα συγκροτεί ειδική αρκτική μεραρχία που μέχρι το 2010 θα εγκατασταθεί σε μια υπό κατασκευή στρατιωτική βάση, που θα είναι η μεγαλύτερη ρωσική στρατιωτική βάση σε επιχειρησιακή ετοιμότητα.
Παράλληλα, θα ιδρυθεί ειδικό σώμα ακτοφυλακής το οποίο θα αναλάβει την περιπολία στις θαλάσσιες περιοχές της Αρκτικής που σήμερα η Ρωσία θεωρεί κυρίαρχο εθνικό της χώρο.
Τον έλεγχο ολόκληρης της επιτηρούμενης αρκτικής περιοχής θα αναλάβει το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ασφαλείας, η διάδοχος δηλαδή υπηρεσία της σοβιετικής Κα-Γκε-Μπε.
Η Ρωσία δεν παραλείπει να κινηθεί και στο πεδίο της νομικής διευθέτησης του καθεστώτος που θα διέπει τόσο τα εδάφη που αποκαλύπτονται από το λιώσιμο των πάγων όσο και τις θαλάσσιες οδούς που σταδιακά απελευθερώνονται.
Στο πλαίσιο αυτό, ετοιμάζεται νομοθετικό πλαίσιο που θα επιβάλει αυστηρούς ελέγχους στα πλοία που θα περιπλέουν τις βόρειες εσχατιές της Ρωσίας, ενώ μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχουν συγκεντρωθεί όλα τα απαιτούμενα νομικά στοιχεία για να υποβληθούν στη Σύνοδο του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και να στηρίξουν τη διεκδίκηση περιοχής 1,2 εκατ. τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Οι πρώτες κινήσεις
Οι κινήσεις αυτές αποδεικνύουν ότι άμεση προτεραιότητα της Μόσχας είναι να προπορευτεί στην κούρσα για την εκμετάλλευση των πλούσιων ορυκτών κοιτασμάτων του αρκτικού κύκλου. Αποκαλύπτουν επίσης ότι η περιοχή αυτή θεωρείται ήδη το σημαντικότερο πεδίο στρατηγικών προστριβών και εντάσεων στο άμεσο μέλλον.
Διπλωματικές εντάσεις οι οποίες έχουν ήδη αρχίσει να εκδηλώνονται, προς το παρόν συγκρατημένες και μόνο μεταξύ των χωρών που περιβάλλουν τις αρκτικές θάλασσες (Ρωσία, Νορβηγία, Καναδάς, Δανία και ΗΠΑ).
*Μόλις στις αρχές του μήνα η Νορβηγία πραγματοποίησε ναυτική άσκηση στην περιοχή με σενάριο μια «σύρραξη για την πρόσβαση στις αρκτικές περιοχές με ορυκτό πλούτο», γεγονός που προκάλεσε τις έντονες επικρίσεις του ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, και την απάντηση του νορβηγού ομολόγου του Γιόνας Στορ ότι «άλλοι είναι οι υπεύθυνοι για την ένταση της στρατιωτικής δραστηριότητας στην περιοχή».
*Λίγο νωρίτερα, ο καναδός πρωθυπουργός Στίβεν Χάρπερ είχε εκφράσει φόβους ότι η Ρωσία «θα κινηθεί εκτός των ορίων της διεθνούς νομιμότητας προκειμένου να εξασφαλίσει τα συμφέροντά της στην Αρκτική».
Δήλωση η οποία υπενθύμισε ότι η Ρωσία ήταν αυτή που πρώτη προχώρησε το 2007 στην οικειοποίηση μέρους της αρκτικής θάλασσας, στήνοντας στην υφαλοκρηπίδα της υποθαλάσσιας «Ράχης Λομονόσοφ» μια ρωσική σημαία από τιτάνιο.
*Στα σενάρια της έντασης εμπλέκεται και το ΝΑΤΟ, που με κάθε ευκαιρία εκφράζει το ενδιαφέρον του για την αυξανόμενη ναυσιπλοΐα στην Αρκτική, επικαλούμενο περιβαλλοντικούς λόγους. Πάντως, τόσο το ΝΑΤΟ όσο και η Ρωσία διαβεβαιώνουν ότι το αγκάθι της Αρκτικής δεν θα πληγώσει στο μέλλον τις διαβουλεύσεις των δύο πλευρών.
*Αν κάποιος πληγώνεται, όμως, αυτός είναι οι ΗΠΑ, που βλέπουν να μένουν έξω από το παιχνίδι της διεκδίκησης αρκτικών εδαφών και πυθμένων, πληρώνοντας για ένα παλαιότερο σφάλμα τους: να μην προσχωρήσουν στη Σύνοδο του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Αυτή η διεθνής συνθήκη βάζει τους όρους ιδιοκτησίας των υποθαλάσσιων ενεργειακών αποθεμάτων και αναγνωρίζει μόνο στις τέσσερεις χώρες που βρέχονται από την αρκτική θάλασσα (Ρωσία, Νορβηγία, Καναδάς, Δανία) το δικαίωμα να επεκτείνουν την υφαλοκρηπίδα τους.
Ετσι, η Ουάσιγκτον αναπτύσσουν διπλωματικό παρασκήνιο ώστε να προωθηθεί η ιδέα της δημιουργίας αρκτικού πάρκου, που λειτουργεί εκτός της Συνθήκης και είναι ελεύθερο για τη ναυσιπλοΐα και τις πετρελαϊκές εταιρείες -όπως έγινε ήδη στην Ανταρκτική. Θυμίζοντας παράλληλα ότι κάτι παρόμοιο είχε υποστηρίξει και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το 1987 μιλώντας τότε για «Αρκτική Ζώνη Ειρήνης».
Οι ΗΠΑ δεν κρύβουν την αγωνία τους για την ανάπτυξη της ρωσικής αρκτικής μεραρχίας. Μια αγωνία που θα παγώνει τα χαμόγελα της αμερικανορωσικής συνεργασίας, όσο ξεπαγώνουν οι πάγοι της Αρκτικής.
Ελευθεροτυπία επιμελήθηκε su92
Οι χώρες αυτές προσπαθούν να δημιουργήσουν μια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη για να εκμεταλλευθούν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του Αρκτικού Ωκεανού, αλλά η Ελλάδα κοιμάται και αρνείται να δημιουργήσει μια παρόμοια ζώνη στο Αιγαίο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜου αρέσει πολύ αυτή η «δημοσιογραφική λογική» όταν αναλαμβάνει να εκλαϊκεύσει την επιστήμη. Είναι πράγματι απορίας άξιο πόσο αγράμματος πρέπει να είναι κάποιος για να δημοσιολογεί σε επιστημονικά θέματα. Πόσο αστοιχείωτος και πόσο επιρρεπείς σε ιδεολογήματα. Κατ’ αρχήν λοιπόν ας σταθούμε σε κάποια γεγονότα γεωγραφικά. Η Αρκτική θα μείνει εκεί που είναι τουλάχιστον για το ορατό μέλλον και δεν πρόκειται να κατηφορίσει για την Μεσόγειο είτε έρθει είτε δεν έρθει το περίφημο «θερμοκήπιο». Η Αρκτική λοιπόν αν την μελετήσουμε είναι μια τεράστια θαλάσσια έκταση που παγώνει περιστασιακά ή και σε ορισμένα σημεία μόνιμα ανάλογα με τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Οι θερμοκρασίες που επικρατούν στην Αρκτική κατά την διάρκεια του χειμώνα είναι της τάξεως των –50 βαθμών Κελσίου με αρκτικούς ανέμους, θύελλες και γενικά πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες με μόνιμο σκοτάδι τεσσάρων - πέντε μηνών σε ορισμένα σημεία. Ακόμα και αν αύριο το πρωί κάποιος επιστήμονας ισχυριζόταν ότι θα επέλθει η περίφημη κλιματική αλλαγή και σύμφωνα με τα πιο απαισιόδοξα σενάρια αυτό σημαίνει μια αύξηση στις μέσες τιμές της θερμοκρασίας της τάξεως των 5 με 10 βαθμών στην Αρκτική. Αν συνέβαινε αυτό υπάρχει κάποιος που να νομίζει ότι ανεβάζοντας την θερμοκρασία από –50 στους –40 θα καταφέρει να ξεπαγώσει ένα νησί πάγου στο μέγεθος μιας ηπείρου στο ορατό μέλλον του ενός ή δύο αιώνων; Πόσο ανόητος μπορεί να είναι κανείς για να το ισχυριστεί αυτό; Ας πάρουμε την Γροιλανδία. Στο τεράστιο αυτό νησί που βρίσκεται αρκετά νοτιότερα υπάρχει παγοκάλυμμα όλο το διάστημα του χρόνου που στο κέντρο του φτάνει το πάχος των 2000 μέτρων. Γνωρίζει κανείς ποιες είναι οι ποσότητες πάγου που υπάρχουν και ποια ποσότητα θερμότητας απαιτείται για να λιώσουν και σε πόσα χρόνια ίσως και αιώνες; Αλλά η ευκολότερη λύση από το να βάλεις το μυαλό σου να δουλέψει είναι να αναμασάς θεωρίες που σου σερβίρονται από άλλους έτσι δεν είναι κύριοι δημοσιογράφοι;
ΑπάντησηΔιαγραφήΛοιπόν είναι γνωστό από το μάθημα της Γεωγραφίας του Δημοτικού Σχολείου ότι το 70% της επιφάνειας του πλανήτη είναι θάλασσα. Μέχρι την δεκαετία του ’70 οι τεχνικές μας ικανότητες άντλησης πρώτων υλών από τις θάλασσες περιοριζόταν σε θάλασσες ρηχότερες από 100 μέτρα. Με τα σημερινά δεδομένα έχουμε αυξήσει αυτό το βάθος ας πούμε στα 500 – 600 μέτρα με ακραίες και ταυτόχρονα ακριβές τεχνικές λύσεις και μόνο σε πολύ περιορισμένα είδη πρώτων υλών (ρευστά). Άραγε αν έλιωνε το παγοκάλλυμα της Αρκτικής πόσες θαλάσσιες εκτάσεις ρηχότερες από αυτό το βάθος θα αποκαλυπτόταν; Αν υποθέσουμε ότι οι μεταλλευτικοί πόροι του πλανήτη κατανέμονται ομοιόμορφα στην επιφάνειά του αυτό σημαίνει ότι στις θάλασσές μας βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος αυτών των πόρων εντελώς ανεκμετάλλευτοι. Αν είχαμε διαθέσιμα τεχνικά μέσα ώστε με όρους οικονομικούς να μπορούσαμε να κάνουμε απόληψη αυτών των πόρων σήμερα λέτε να περιμέναμε να λιώσουν οι πάγοι της Αρκτικής την στιγμή που δεν μας λείπει θάλασσα αλλά τεχνικά μέσα; Κι αν υποθέσουμε ότι εξαλείφεται ο πάγος αύριο με ένα μαγικό τρόπο οι θάλασσες του ακραίου βορρά θα γίνουν αυτόματα και μαγικά φιλόξενες; Ποιο φιλόξενες απ’ τις παράκτιες εκτάσεις του τεράστιου Ειρηνικού, παραδείγματος χάριν; Και αν υποθέσουμε ότι σαν τεχνικός έχω την τεχνολογική δυνατότητα να σχεδιάσω εξορυκτικό μηχάνημα που θα έχει τις εξής προδιαγραφές χονδρικά: Θα κάνει εξόρυξη σε θαλάσσιο περιβάλλον βάθους τουλάχιστον 500 μέτρων, θα βρίσκεται τουλάχιστον 50 μίλια απ’ την κοντινότερη ακτή, θα αντιμετωπίζει με επιτυχία για έξι μήνες θύελλες της τάξεως των 12 μποφόρ, θα μπορεί να αντιμετωπίζει κύματα της τάξεως πολλών μέτρων, θα έχει την δυνατότητα να λειτουργεί υπό συνεχές σκοτάδι μηνών και θα μπορεί να λειτουργεί υπό θερμοκρασίες που πολλές φορές θα είναι πολύ χαμηλότερες των –30 βαθμών Κελσίου… Αν είχα τεχνολογικά αυτές τις δυνατότητες λέτε να με εμπόδιζαν μερικά μέτρα πάγου τον οποίο πολλές φορές καταφέρνουν και κρατούν ανοιχτό οι φώκιες και οι φάλαινες; Ας σοβαρευτούμε λίγο!!!
Φτάνει ποια με τις ανοησίες που παίρνουν ένα ένδυμα δήθεν οικολογικό. Στην αρκτική συνεχίζεται ένα παιχνίδι εθνικής κυριαρχίας που είχε εγκαταλειφθεί από την Ρωσία εδώ και μια δεκαετία λόγο των τότε προβλημάτων. Ας το καταλάβουν οι ντόπιοι ημιάγριοι ιθαγενής που εκστασιάζονται μπροστά στα οικολογικά φληναφήματα και στους άλλους που εκστασιάζονται στην ιδέα μιας υπερεθνικής κυβέρνησης που θα ελέγχει τους πόρους του πλανήτη. Το εθνικό κράτος είναι εδώ δυνατό και ακμαίο. Η ιδέα που γεννήθηκε με την Γαλλική επανάσταση δεν πέθανε γιατί είναι ανάγκη του ανθρώπου να ζει μέσα σ’ αυτό. Και στους αμόρφωτους που προωθούν μέσα απ΄ την άγνοιά τους με πλάγιους τρόπους υπερεθνικά ιδεολογήματα ας το ξανασκεφτούν γιατί προβάλουν έναν κακό εφιάλτη σαν το όνειρο για το μέλλον της ανθρωπότητας. Ο όποιος υπερεθνικός σχεδιασμός υπάρχει πρέπει να τίθεται στην κρίση των ανθρώπων με λογικά επιχειρήματα στα πλαίσια του δημοκρατικού διαλόγου και όχι κάτω από το κράτος του φόβου του Αστερίξ «μην πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μας». Δεν υπάρχει τίποτα στον ουρανό που μπορεί να πέσει.-
Ελευθέριος Β.