Μείζον θέμα το μεταναστευτικό και για την Κύπρο

Χρόνια τώρα η Κύπρος, κλεισμένη στο καβούκι της απομόνωσης και της εντύπωσης ότι είναι «ο ομφαλός της γης», δεν μπορούσε να φανταστεί ότι μια μέρα χιλιάδες μετανάστες θα κατέφευγαν στο νησί μας για να βρουν μια ζεστή φωλιά ασύλου και εργασίας. Και τώρα που τα πράγματα έχουν φθάσει στα άκρα, με τις εκατοντάδες χιλιάδες των παράνομων και νόμιμων μεταναστών να κατακλύζουν το νησί, σπεύδουμε να βάλουμε τα πράγματα στη σωστή τους βάση, με ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική και με ευαισθητοποίηση σε ζητήματα ρατσισμού και ξενοφοβίας.

Σ’ ένα από τα μεγαλύτερα, σοβαρότερα και κρίσιμα ζητήματα της κυπριακής κοινωνίας και οικονομίας εξελίσσεται το θέμα των μεταναστών. Ένα πρόβλημα που αναπόφευκτα οξύνει μέρα με τη μέρα τα κοινωνικά προβλήματα, τη βία και την εγκληματικότητα, το ρατσισμό και την ξενοφοβία, και που αναμένεται να οδηγήσει σε δυσάρεστα αποτελέσματα για όλους μας σε σύντομο χρονικό διάστημα, εάν δεν καταφέρουμε να κάνουμε τομές.
Δυστυχώς, η έλλειψη σχεδιασμού και προγραμματισμού σε σχέση με τα θέματα της μεταναστευτικής πολιτικής, η απρονοησία ότι η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα αύξανε την κάθοδο μεταναστών στο νησί μας, οδηγούν τώρα και καθυστερημένα σε πολιτικές αποφάσεις που στοχεύουν να δώσουν λύσεις και να υλοποιήσουν μια Ενιαία Μεταναστευτική Πολιτική. Μια πολιτική που θα αντιμετωπίζει τις αυξανόμενες προκλήσεις αλλά και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται. Η Κύπρος δέχεται τις μεγαλύτερες πιέσεις από μεταναστευτικές ροές από χώρες, όπως είναι η Ασία και η Αφρική. Οι ξένοι μετανάστες που καταφεύγουν στο νησί μας αλλάζουν τα δημογραφικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δεδομένα. Eγείρουν, επίσης, θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια και την εγκληματικότητα, τα δικαιώματά τους ως μετανάστες ακόμη και την πιθανότητα να είναι οι ίδιοι θύματα εκμετάλλευσης. Οι μετανάστες που καταφεύγουν στο νησί μας φέρνουν επίσης στην επιφάνεια ζητήματα που συνδέονται άμεσα με το ρατσισμό και την ξενοφοβία των Κυπρίων.

Παραμελημένα ζητήματα
Η Κύπρος τα τελευταία χρόνια μετατράπηκε με πολύ γρήγορους ρυθμούς από χώρα προέλευσης σε χώρα υποδοχής μεταναστών, χωρίς να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει πλήρως και με τα κατάλληλα μέσα τις εξελίξεις. Και αυτό επειδή τα ζητήματα της μετανάστευσης παρέμειναν παραμελημένα για πολλά χρόνια, χωρίς ολοκληρωμένη πολιτική. Ο κύριος λόγος ήταν ότι οι μετανάστες, κυρίως ξένοι εργάτες, θα παρέμειναν στη χώρα μας προσωρινά -με ημερομηνία λήξης- και μόνο για σκοπούς απασχόλησης. Αυτό δημιούργησε μιαν αντίληψη ότι δεν ήταν απαραίτητο οι μετανάστες να ενταχθούν στην κυπριακή κοινωνία. Έτσι ξαφνικά, αναπάντεχα και απρόβλεπτα, η Κύπρος βρέθηκε αντιμέτωπη με μια πολύ μεγάλη μεταναστευτική ροή, μια ροή που εντάθηκε και αυξήθηκε κατακόρυφα μετά την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ενώπιον διλημμάτων
Έτσι η Κυβέρνηση βρέθηκε ενώπιον διλημμάτων και σοβαρών άμεσων αποφάσεων για λήψη επειγόντων μέτρων. Ο στόχος των προσπαθειών, μια επίπονη και συνεχής εργασία που αναλαμβάνεται κυρίως από το Υπουργείο Εσωτερικών, είναι να τεθούν πάνω σε μια νέα βάση και να ρυθμιστούν όλα τα επιμέρους θέματα της μετανάστευσης, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη μια σειρά από άλλες πολιτικές όπως είναι η οικονομική και αναπτυξιακή πολιτική, η πολιτική απασχόλησης, οι εξωτερικές σχέσεις και η κοινωνική πολιτική.
Για παράδειγμα, εγείρονται ζητήματα που αφορούν τη μετανάστευση για απασχόληση, τους τομείς απασχόλησης που έχει πραγματική ανάγκη η αγορά εργασίας και η οικονομία, τη διάρκεια και το καθεστώς παραμονής του εργατικού δυναμικού, τους όρους απασχόλησής τους, τα εργασιακά και συνδικαλιστικά δικαιώματά τους. Επίσης, συζητούνται άλλα θέματα που αφορούν την παράνομη μετανάστευση και τα μέτρα αντιμετώπισής της.

Διακρίσεις και ρατσισμός
Μέσα σε όλο αυτό το πλέγμα των προβλημάτων και ζητημάτων υψίστης σημασίας υποβάλλονται συχνά καταγγελίες από μετανάστες για διακρίσεις και ρατσισμό. Καταγγελίες που φθάνουν όλο και συχνότερα στις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και στο Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως. Μάλιστα, οι μετανάστες δηλώνουν ότι είναι θύματα θεσμικού ρατσισμού, στιγματισμού και αποτελούν τους «αποδιοπομπαίους τράγους» για προβλήματα όπως είναι η ανεργία, η εγκληματικότητα, η διάλυση οικογενειών. Δεν είναι λίγες οι φορές που προβάλλουν το επιχείρημα ότι οι συνθήκες εργασίας και οι μισθοί τους είναι χαμηλότεροι σε σχέση με αυτούς των Κυπρίων.

Εγκλήματα από ξένους
ΩΣΤΟΣΟ, παρόλα αυτά και την ανεκτικότητα που καλούμαστε να επιδείξουμε μπροστά σε όλα αυτά τα ζητήματα, δεν πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής ότι σε πρόσφατη συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα υποβλήθηκαν καταγγελίες ότι μεγάλος αριθμός σοβαρών εγκλημάτων που διαπράττονται στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας διαπράττονται από αλλοδαπούς. Τα στοιχεία αυτά είναι πολύ σημαντικά, επειδή υποβλήθηκαν από την ηγεσία της Αστυνομίας, τον Βοηθό Αρχηγό Αστυνομίας. Επίσης, ένας μεγάλος αριθμός αλλοδαπών εμπλέκονται σε σοβαρά τροχαία δυστυχήματα.
Ο ίδιος ο Υπουργός Εσωτερικών Νεοκλής Συλικιώτης επανειλημμένα δήλωσε ότι «η αναγνώριση των δικαιωμάτων των νόμιμων μεταναστών και η ένταξή τους στην κυπριακή κοινωνία δεν αφαιρεί δικαιώματα από τους Κύπριους πολίτες. Αντίθετα, εάν δεν διασφαλίσουμε τα ανθρώπινα, τα εργασιακά και τα κοινωνικά δικαιώματα των μεταναστών, αυτοί θα οδηγούνται ολοένα και περισσότερο στην εκμετάλλευση, στον αποκλεισμό και στην περιθωριοποίηση».

Την πρώτη θέση σε αιτήσεις ασύλου
ΕΝΑΣ από τους κύριους λόγους της ροής μεταναστών είναι η γεωγραφική θέση της Κύπρου, κοντά στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, σε μια ασταθή πολιτικά περιοχή. Πολλοί από τους μετανάστες και τους αιτητές ασύλου -που επιλέγουν όλο και συχνότερα το νησί μας- εισέρχονται παράνομα, αφού η Κύπρος δεν μπορεί να τους απορροφήσει πλήρως. Τα προβλήματα οξύνονται, αφού λόγω της τουρκικής κατοχής, η Κυπριακή Δημοκρατία παρουσιάζεται αδύναμη να ελέγξει τα θαλάσσια σύνορά της στο βορρά. Έτσι έχουμε αυξημένες ροές λαθρομεταναστών, που έρχονται στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές, μέσω των κατεχόμενων και της Γραμμής Κατάπαυσης του Πυρός. Οι περισσότεροι μετανάστες προέρχονται από τη Συρία, το Ιράν, την Μπαγκλαντές, το Ιράκ και το Πακιστάν. Η μεγάλη πλειοψηφία των παράνομων μεταναστών υποβάλλουν αίτηση ασύλου μόνο όταν εισέλθουν στις ελεύθερες περιοχές. Σύμφωνα με την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κύπρος κατέχει την πρώτη θέση σε αιτήσεις ασύλου, σε σύγκριση με τον πληθυσμό της χώρας παρόλο που ο αριθμός αυτός παρουσιάζεται να έχει μειωθεί περίπου στις 2.000 άτομα, μετά από σειρά μέτρων που έχουν ληφθεί.

Υποχρέωση έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΣΟΥΜΕ ότι η Κυπριακή Δημοκρατία ανέλαβε και επίσημα την υποχρέωση να δέχεται και να εξετάζει αιτήματα για άσυλο από την 1η Ιανουαρίου 2002. Η ανάγκη ανάληψης της εξέτασης των αιτημάτων για άσυλο αποτελεί μια δέσμευση της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσα στα πλαίσια της εναρμόνισης της κυπριακής νομοθεσίας με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει εναρμονιστεί με το ευρωπαϊκό κεκτημένο στον τομέα του ασύλου, και έχει προχωρήσει στην ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα ασύλου.
Με την ψήφιση και εφαρμογή της περί Προσφύγων Νομοθεσίας προωθείται και διευκολύνεται η ορθή εφαρμογή των προνοιών της Σύμβασης της Γενεύης του 1951 και του Πρωτοκόλλου της Νέας Υόρκης του 1967 και του κεκτημένου σε σχέση με τον καθορισμό του καθεστώτος του πρόσφυγα, όπως και άλλων μορφών διεθνούς προστασίας. Παράλληλα, καθορίζονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των ατόμων που αιτούνται άσυλο και των ατόμων στους οποίους χορηγείται διεθνής προστασία, οι συνθήκες υποδοχής, η διαδικασία εξέτασης αιτημάτων ασύλου.

Ρήγματα στην κοινωνική συνοχή
ΣΤΟ μεταξύ, η Αρχή κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων, κάτω από την ομπρέλα του Γραφείου του Επιτρόπου Διοικήσεως, καταβάλλει προσπάθειες «για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο της μισαλλοδοξίας και τις ετεροφοβίες ως ρήγματα στην κοινωνική συνοχή και να μεταφέρει στον πολίτη την αντίληψη ότι η μέριμνα για την εξάλειψη του κάθε κοινωνικού αποκλεισμού αφορά τον ίδιο και ότι οποιαδήποτε παραβίαση αδιαπραγμάτευτων ανθρώπινων δικαιωμάτων προσβάλλει στην ουσία το δικαίωμα του καθενός και όχι μόνο το ατομικό δικαίωμα». Οι προσπάθειες αυτές αποκτούν περισσότερη βαρύτητα εφόσον καταβάλλονται σε περιόδους όπου το μεταναστευτικό κύμα είναι αυξημένο και οι αλλοδαποί μετανάστες έχουν κυριολεκτικά κατακλύσει το νησί μας. Μόνο για το 2008, σύμφωνα με έκθεση της Αρχής, διερευνήθηκαν 214 ατομικές καταγγελίες από τις οποίες οι 91 άγγιζαν θέματα ρατσισμού και διακρίσεων. Υποβλήθηκαν 14 εκθέσεις για συγκεκριμένες εισηγήσεις και συστάσεις γι’ αντιμετώπιση σε γενικότερο επίπεδο φαινόμενων διακρίσεων. Ανάμεσα σε άλλα, υποβλήθηκαν εκθέσεις:
Πρώτο: Για το χειρισμό από την Αστυνομία επεισοδίων στα οποία ενεπλάκησαν μέλη των σωμάτων ασφαλείας, Κύπριοι πολίτες και Πόντιοι και αστυνόμευση περιοχών όπου διαμένει μεταναστευτικός πληθυσμός.
Δεύτερο: Για την απέλαση πολίτη κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τρίτο: Για τη σύλληψη με σκοπό την απέλαση αλλοδαπού συζύγου Ευρωπαίας πολίτιδα της Ε.Ε.
Τέταρτο: Για τη χρονική ισχύ των εγγράφων διαμονής που παραχωρούνται στους συζύγους πολιτών της Ε.Ε. που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών και τη διαφοροποίησή της ανάλογα με το κατά πόσο ο γάμος έγινε στην Κύπρο ή στο εξωτερικό.
Πέμπτο: Για τις καθυστερήσεις στην εξέταση και διεκπεραίωση αιτήσεων που υποβλήθηκαν από Ευρωπαίους πολίτες, για να τους παραχωρηθεί άδεια διαμονής/βεβαίωση εγγραφής.
Έκτο: Για την παραχώρηση ασύλου σε ομοφυλόφιλο αιτητή από το Ιράν, σύντροφο Κύπριου πολίτη.
Έβδομο: Για τη μεταχείριση ομόφυλου συζύγου Κύπριου πολίτη σε ζητήματα παραμονής και εργασίας του στην Κύπρο.

Δίαυλος επικοινωνίας
ΣΕ ΑΛΛΕΣ περιπτώσεις η Αρχή πέτυχε να αποκατασταθεί η νομιμότητα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις να εγκαινιαστεί ένας δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ του καταγγέλοντος και της δημόσιας αρχής ή να αιτιολογηθεί η στάση της αρμόδιας Αρχής και η θεμελίωσή της με βάση την αρχή της νομιμότητας. Αναφέρονται χαρακτηριστικά οι πιο κάτω περιπτώσεις: α) Αριθμός Ευρωπαίων πολιτών που διαμένουν στην Κύπρο προσέφυγαν με ξεχωριστές καταγγελίες στην Αρχή αναφορικά με τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην εξέταση των αιτήσεών τους για έκδοση ή ανανέωση εγγράφων διαμονής για τους ίδιους ή τις οικογένειές τους. β) Κύπρια πολίτις υπέβαλε καταγγελία ότι οι δυο θυγατέρες της θεωρούνται και αντιμετωπίζονταν από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης ως αλλοδαπές.

Και η Ε.Ε. προσπαθεί
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ Ένωση βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο σε σχέση με τη διαχείριση φαινομένων όπως είναι η μετανάστευση. Η επεξεργασία κοινής πολιτικής μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού των όρων εισόδου και παραμονής αλλοδαπών και των τρόπων καταπολέμησης της λαθρομετανάστευσης, αποτελεί βασικό στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένας στόχος που αποβλέπει στη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Για τη δημιουργία αυτού του χώρου η συνθήκη εγκαθίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπει τη θέσπιση μέτρων στον τομέα του ασύλου, της μετανάστευσης και της διαφύλαξης των δικαιωμάτων των υπηκόων τρίτων χωρών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε συγκεκριμένες προτάσεις για καθορισμό της αντίστοιχης πολιτικής, ορισμένες από τις οποίες έχουν προωθηθεί και θεσπισθεί σε ευρωπαϊκή και κατ’ επέκταση εθνική νομοθεσία. Κύριος στόχος είναι η καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, μέσα από μια συντονισμένη προσπάθεια, αφού λαμβάνονται υπόψη τα κοινωνικοοικονομικά και δημογραφικά δεδομένα της Ε.Ε. Ωστόσο, σ’ ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν ποικίλες προσεγγίσεις, καθώς οι δυνατότητες και οι ανάγκες των διαφόρων χωρών της Ε.Ε. είναι διαφορετικές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην έχει αναπτυχθεί μέχρι σήμερα μια ενιαία πολιτική.