Η Τουρκία ταξιδεύει Ανατολικά

του Α. Ανδριανόπουλου

Ένας όχι ιδιαίτερα γνωστός Τούρκος φιλόσοφος, ο Σελάλ Γιαλινίζ, είχε γράψει γύρω στα 1950: «Η Τουρκία είναι ένα καράβι που ταξιδεύει προς την Ανατολή. Οι περισσότεροι επιβάτες όμως νομίζουν πως κατευθύνονται προς την Δύση. Ενώ το πλοίο λοιπόν κατευθύνεται ανατολικά, οι επιβάτες κινούνται δυτικά και μαζεύονται έτσι σχεδόν όλοι στην πρύμνη». Τα γραπτά του Γιαλινίζ επιβεβαιώνονται από τις τελευταίες εξελίξεις. Μετά την βίαιη αντίδραση της Τουρκίας στην κατάληψη των πλοιαρίων με την υποτιθέμενη «ανθρωπιστική» βοήθεια από κομμάντος του Ισραήλ και την ανοιχτή διπλωματική στήριξη του Ιράν από την Αγκυρα, είναι δεδομένο πλέον πως οι εξελίξεις στην Μ. Ανατολή παίρνουν διαφορετική διάσταση.

Μιλώντας παλαιότερα με Τούρκο συνάδελφό μου στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου με είχαν εντυπωσιάσει οι διαβεβαιώσεις του πως το ΑΚΡ (Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης) δεν ήταν ένα αρχεγονικό ισλαμικό κίνημα. Σύμφωνα με την ανάλυσή του το κόμμα του κ. Ερντογάν δεν ήταν παρά μια παραλλαγή ενός μεταρρυθμιστικού σοσιαλδημοκρατικού κινήματος. Επειδή μάλιστα απειλούσε τα κοινωνικά προνόμια της φιλοδυτικής τουρκικής ελίτ είχε σκόπιμα βαφτιστεί ακραίο ισλαμικό ώστε να πανικοβάλει τους δυτικούς υποστηρικτές της Τουρκίας και να κινητοποιήσει τις περισσότερο συντηρητικές και φιλοκεμαλικές τάσεις στην τουρκική κοινωνία και να το οδηγήσει έτσι εκτός εξουσίας.

Για αρκετά χρόνια η ερμηνεία αυτή έδειχνε να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Πολλοί δυτικοί υποστηρικτές της Τουρκίας με επικεφαλής αξιωματούχους των Ηνωμένων Πολιτειών δεν δέχονταν πως υπήρχαν ζητήματα σοβαρής ισλαμικής αναβίωσης. Και πίεζαν την ΕΕ να δεχθεί την Τουρκία σαν μέλος της ώστε να αποτραπεί η όποια πορεία της προς το σκληρό Ισλάμ και την Ανατολή. Μάλιστα ο Υπουργός Αμύνης Ρόμπερτ Γκεητς και σήμερα υποστηρίζει πως η Ευρώπη είναι υπεύθυνη για την στροφή της Τουρκίας προς την Ανατολή. Δικαιολογώντας τις κινήσεις αβροφροσύνης του Προέδρου Ομπάμα προς την Τουρκία (υπήρξε η πρώτη χώρα που επισκέφθηκε μετά την ανάληψη των επίσημων καθηκόντων του) παραβλέπει τις καθυστερήσεις της Τουρκίας στη συμμόρφωσή της με τους κανόνες της ΕΕ και επιχειρεί να φορτώσει στους Ευρωπαίους (Γάλλους και Γερμανούς κυρίως) το τέλμα των σχετικών ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Η αλήθεια είναι πως η νέο-οθωμανική ιδεολογία που προωθείται, σε μια περισότερο σίγουρη εσωτερικά Αγκυρα, βλέπει στην εκμετάλλευση του Ισλάμ ένα μέσο γρήγορης καταξίωσης της Τουρκίας στον μουσουλμανικό κόσμο. Αυτό δεν έχει σχέση με την προοπτική της Ευρώπης που, για τους σχεδιαστές των γεωστρατηγικών θεωρήσεων της Τουρκίας, δεν συνιστά παρά μία μικρή μόνο παράμετρο των γενικότερων οραματισμών τους.

Αποκαλύπτεται πλέον πως η ευρωπαική προοπτική δεν ήταν για το νέο Τούρκικο κατεστημένο παρά μια κίνηση συσκότισης των πραγματικών ευρύτερων Παντουρανικών και Πανισλαμικών περιφερειακών του στοχεύσεων.

andrianopoulos.gr