Νέο άνοιγμα ΗΠΑ προς το Ιράν

Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ομπάμα επανέφερε στην επικαιρότητα το θέμα των διαπραγματεύσεων με το Ιράν, σε μια ασυνήθιστη συνάντηση με δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο. Το μήνυμά του ήταν ότι ενόσω οι κυρώσεις του ΟΗΕ πιέζουν την Τεχεράνη, υπάρχει ανοικτό «μονοπάτι» για την ειρηνική διευθέτηση του πυρηνικού ζητήματος.

«Είναι πολύ σημαντικό να παρουσιάσουμε στους Ιρανούς μία σαφή σειρά βημάτων, τα οποία θα θεωρούσαμε ικανοποιητική ένδειξη ότι δεν επιδιώκουν την απόκτηση πυρηνικών όπλων», είπε ο Ομπάμα. «Πρέπει να ξέρουν σε τι μπορούν να συμφωνήσουν». Οπως και στο παρελθόν, ο Αμερικανός πρόεδρος άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο να αποδεχθούν οι ΗΠΑ μια συμφωνία με βάση την οποία το Ιράν θα διατηρεί το πρόγραμμα παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, αν εφαρμόσει «μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης» που θα δείξουν ότι δεν κατασκευάζει πυρηνική βόμβα.

Το νέο άνοιγμα προς το Ιράν περιελάμβανε πρόταση για συνομιλίες στο θέμα του Αφγανιστάν. Ο Ομπάμα δήλωσε ότι προτιμά μία «ξεχωριστή διαπραγματευτική προσπάθεια» για αυτό το θέμα, στο οποίο οι δύο πλευρές έχουν «αμοιβαίο συμφέρον» να καταπολεμήσουν τους Ταλιμπάν. Τόνισε επίσης ότι το Ιράν πρέπει να περιληφθεί στις περιφερειακές συνομιλίες για τη σταθερότητα, που εντάσσονται στην προσπάθεια του Αφγανού προέδρου Καρζάι να «επανενσωματώσει» τους Ταλιμπάν. «Το Ιράν πρέπει να γίνει μέρος αυτής της προσπάθειας και θα ήταν εποικοδομητική η συμμετοχή του», είπε.

Γιατί μιλάει ο Ομπάμα για συνομιλίες με το Ιράν τη στιγμή που πολλοί αναλυτές συζητούν για τους εντεινόμενους κινδύνους μιας στρατιωτικής αναμέτρησης; Κυβερνητικοί αξιωματούχοι αναφέρουν τρεις παράγοντες. Πρώτον, οι κυρώσεις εναντίον του Ιράν έχουν αρχίσει να «δαγκώνουν», εντείνοντας δυνητικά το ενδιαφέρον της Τεχεράνης για διάλογο. Και δεύτερον, πληροφορίες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών αναφέρουν ότι οι Ιρανοί αντιμετωπίζουν τεχνικά προβλήματα στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου - κάτι που δίνει περισσότερο χρόνο στη διπλωματία.

Ο Λευκός Οίκος επέλεξε έναν ασυνήθιστο τρόπο για να στείλει τα μηνύματά του στην Τεχεράνη. Κάλεσε μια μικρή ομάδα δημοσιογράφων σε «ενημέρωση» από «ανώτατο αξιωματούχο». Τελικά την ενημέρωση την έκανε ο ίδιος ο Ομπάμα. Ο πρόεδρος σχεδιάζει να πραγματοποιήσει και άλλες τέτοιες ανεπίσημες συναντήσεις.

Ο Ομπάμα έχει προσπαθήσει και στο παρελθόν να συζητήσει με το Ιράν, αλλά δεν έχει πετύχει πολλά. Πέρυσι έστειλε δύο μυστικές επιστολές με τις οποίες πρότεινε διάλογο στον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Αυτό βοήθησε να οδηγηθούν οι Ιρανοί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη για να συζητήσουν το σχέδιο εμπλουτισμού ουρανίου έξω από τα σύνορά τους. Ομως ο Χαμενεΐ δεν δέχθηκε, αν και ο πρόεδρος Αχμεντινετζάντ αρχικά είχε υποστηρίξει τη συμφωνία.

Ο Ομπάμα είπε ότι δεν έχει έρθει σε απευθείας επαφή με τον Χαμενεϊ ή τον Αχμεντινετζάντ για την ανανέωση των συνομιλιών, αλλά ότι Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει πρόθυμοι να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις της Γενεύης με την ομάδα των 5+1, πιθανόν τον Σεπτέμβριο.

Την αίσθηση του Ομπάμα ότι έχει έρθει η ώρα για τη διπλωματία επηρεάζουν οι πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες οι κυρώσεις έχουν μεγαλύτερη επίδραση από το αναμενόμενο. Επίσης, μέσω διαφορετικών διαύλων, οι Ιρανοί δείχνουν προσφάτως αυξημένη προθυμία να διαπραγματευθούν.

Ανώτατος αξιωματούχος που συνέχισε την ενημέρωση είπε ότι οι κυρώσεις είναι πιο επιτυχημένες γιατί υπάρχουν «καλύτερα εργαλεία» εφαρμογής τους, «περισσότερη συνεργασία» από τους συμμάχους των ΗΠΑ και γιατί οι Ιρανοί είναι «πιο ευάλωτοι». Αλλος αξιωματούχος τόνισε ότι οι κυρώσεις δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά στοχεύουν να επηρεάσουν την ανάλυση κόστους-οφέλους που πραγματοποιούν οι Ιρανοί.

Το μήνυμα της αισιόδοξης παρουσίασης του Ομπάμα ήταν ότι παρά τα όσα λέει η Τεχεράνη, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν το πάνω χέρι.

Ενα από τα στοιχεία που εντείνουν την αμερικανική αυτοπεποίθηση είναι ότι το Ιράν εμφανίζεται να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στη διαδικασία εμπλουτισμού - λόγω κακού σχεδιασμού, κακής τύχης ή δολιοφθοράς. Μόνο 3.800 συσκευές φυγοκέντρησης λειτουργούν στη Νατάνζ, μόλις στο 60% του δυναμικού τους, ενώ 4.000 βρίσκονται σε εφεδρεία για τις περιπτώσεις βλαβών.

Αμερικανοί αξιωματούχοι εμφανίζονται όλο και πιο βέβαιοι ότι εξαιτίας των προβλημάτων του Ιράν και της επιθετικής παρακολούθησης από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες θα είναι δύσκολο μέσα στα επόμενα ένα-δύο χρόνια να ανακοινώσει η Τεχεράνη ότι έχει αποκτήσει πυρηνική βόμβα, ή να την αποκτήσει χωρίς να το ανακοινώσει.

Οι ικανότητες του Ομπάμα ήταν εμφανείς στην παρουσίαση, καθώς προχωρούσε σε στρατηγική ανάλυση με γνώση των λεπτομερειών. Οι αμφισβητίες στο Ισραήλ και αλλού θα ρωτήσουν αν πράγματι οι Ιρανοί αναλύουν το κόστος και τα οφέλη του πυρηνικού τους προγράμματος. Ομως ο Ομπάμα, ενώ δεν είναι ούτε και ο ίδιος βέβαιος γι’ αυτό, προτείνει έναν τρόπο να το δοκιμάσουμε.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ