Σε ρόλο-κλειδί η Ελλάδα για το Μεσανατολικό

Ο έλληνας πρωθυπουργός έχει την ευκαιρία να παίξει τον ρόλο του μεσολαβητή στις συνομιλίες για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, ρόλο που είχε επιδιώξει για τον εαυτό του ο Ταγίπ Ερντογάν.
Του Αλέξανδρου Μασσαβέτα

Ο έλληνας πρωθυπουργός έχει την ευκαιρία και, καθώς φαίνεται, τη θέληση να παίξει τον ρόλο του μεσολαβητή στις συνομιλίες για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, ρόλο που με μεγάλη επιμονή αλλά χωρίς τη στήριξη της ισραηλινής πλευράς είχε επιδιώξει για τον εαυτό του ο Ταγίπ Ερντογάν. Αυτή η διπλωματική αναβάθμιση της Ελλάδας, παρά την παρούσα δεινή οικονομική της κατάσταση, φαίνεται πως κρύβεται πίσω από τη διήμερη επίσημη επίσκεψη του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου.

Ο Νετανιάχου υπήρξε ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ που επισκέφθηκε την Ελλάδα, μοναδική χώρα της Ευρώπης που αρνείτο να συνάψει πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ ως το 1990. Λόγος της άρνησης η άνευ όρων συστράτευση μέχρι τότε της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με τις αραβικές θέσεις στο Μεσανατολικό, συστράτευση που υπαγορευόταν περισσότερο από συναισθηματικούς παράγοντες παρά από κριτήρια συμφέροντος (οι καλές σχέσεις της Ελλάδας με τους Άραβες βοήθησε, πάντως, να μην αναγνωριστεί το κατοχικό καθεστώς στον Βορρά της Κύπρου από κανένα μουσουλμανικό κράτος, παρά τις συνεχείς σχετικές απειλές του Αζερμπαϊτζάν και του Πακιστάν). Η επίσκεψη, τόσο κατά τον ισραηλινό όσο και κατά τον τουρκικό Τύπο, σηματοδοτεί μια νέα σύσφιξη στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας - Ισραήλ, σύσφιξη που επιθυμούν διακαώς και οι δύο πλευρές.

Η μεν Ελλάδα επιθυμεί να αναλάβει σημαντικό διπλωματικό ρόλο στη Μέση Ανατολή, επιφυλάσσοντας για τον εαυτό της τον ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ Ισραήλ και Αράβων που διεκδικούσε η κυβέρνηση Ερντογάν. Αυτές είναι οι σαφείς πληροφορίες που η “ΜτΚ” έχει από επαφές με στελέχη της κυβέρνησης και από κύκλους που γνωρίζουν τις προτεραιότητες της εξωτερικής της πολιτικής. Το Ισραήλ, από την άλλη, αναζητεί νέο εταίρο στην ευρύτερη περιοχή, μετά τη διάλυση του τουρκοϊσραηλινού άξονα. Στα σημεία αυτά συμφωνούν και οι αναλύσεις του Τύπου σε Τουρκία και Ισραήλ.

Παρότι τόσο ο Γιώργος Παπανδρέου όσο και ο Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσαν στην Αθήνα πως η όποια στρατηγική συστράτευση Ελλάδας και Ισραήλ δεν στρέφεται κατά της Τουρκίας, αποκαλυπτικότερες υπήρξαν οι δηλώσεις του Νετανιάχου στο ισραηλινό ραδιόφωνο κατά την επιστροφή του στο Ισραήλ. Σύμφωνα με τον ισραηλινό Τύπο, ο πρωθυπουργός δήλωσε στους δημοσιογράφους που τον συνόδευαν πως η κρίση ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ “ενέτεινε τα αμοιβαία συμφέροντα” ανάμεσα στο τελευταίο και την Ελλάδα. Εμμέσως πλην σαφώς, ο Νετανιάχου κατέστησε σαφή σε δηλώσεις του στην εφημερίδα “Ισραέλ Αγιόμ” την εκτίμησή του πως δεν βλέπει στον ορίζοντα βελτίωση των τεταμένων σχέσεων της χώρας του με την Τουρκία.
“Είμαι ο μόνος Ισραηλινός που δεν έχει επισκεφθεί ποτέ την Τουρκία, και δεν νομίζω να το κάνω σύντομα” είπε. Μιλώντας στο ισραηλινό ραδιόφωνο δήλωσε την ικανοποίησή του για τη βελτίωση των σχέσεων με την Ελλάδα. “Ανοίγουμε ένα νέο κεφάλαιο” είπε, ενώ πρόσθεσε πως η επίσκεψη αποτέλεσε ανταπόδοση για την προηγούμενη επίσκεψη του έλληνα ομολόγου του στην Ιερουσαλήμ. Η επίσκεψη ήλθε να κλείσει “μία ανωμαλία 62 ετών” είπε (η ανεξαρτησία του Ισραήλ αναγνωρίστηκε επισήμως το 1948, οπότε και το νέο κράτος αποτέλεσε μέλος του ΟΗΕ). Οι δύο χώρες έχουν συμφέρον να συνεργαστούν στον τομέα της ασφάλειας και του τουρισμού, τόνισε.

Από την πλευρά του Ισραήλ, αποτελεί πάγια αρχή της εξωτερικής πολιτικής του κράτους η οικοδόμηση συμμαχιών με κράτη της περιφέρειας που δεν έχουν αραβική πλειοψηφία, ως αντίβαρο στην “πολιορκία των Αράβων”. Πρόκειται για το δόγμα της “Συμμαχίας της Περιφέρειας” που ανέπτυξε ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, και βάσει του οποίου το Ισραήλ οικοδόμησε εξαρχής την προσέγγισή του με το Ιράν του σάχη, την Τουρκία και την Ινδία (αλλά και “κρυφές” συμμαχίες με τους χριστιανούς του Λιβάνου). Πηγές της “ΜτΚ” δήλωσαν πως το παρόν δεν είναι το πρώτο άνοιγμα της ισραηλινής ηγεσίας προς την Ελλάδα.
Οι ισραηλινές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές προσπάθησαν και κατά τη δεκαετία του 1990, μετά τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων σε πρεσβευτικό επίπεδο, να προωθήσουν τη σύναψη συμφωνιών συνεργασίας στον στρατιωτικό τομέα και τον τομέα της ανταλλαγής πληροφοριών ασφαλείας με την ελληνική πλευρά. Η τότε ελληνική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση, “προκειμένου να μη δυσαρεστηθεί ο αραβικός παράγων”.

Κάποιοι κύκλοι στην Τουρκία και στη Δύση ισχυρίζονται πως το “ελληνικό άνοιγμα” και οι δηλώσεις Νετανιάχου στοχεύουν πρωτίστως στο να “συνετίσουν” την Τουρκία, ώστε να επιστρέψει στην άλλοτε πολιτική συμπόρευσης με το Ισραήλ. Ωστόσο, η επίσκεψη και τα ανοίγματα του Νετανιάχου στην Ελλάδα είναι περισσότερο πιθανό να προσβάλουν τα εθνικιστικά αντανακλαστικά στην Τουρκία και να επιδεινώσουν την αποξένωση, σημειώνουν αναλυτές στην Τουρκία και το Ισραήλ. Η εκτίμηση των περισσότερων ισραηλινών αναλυτών είναι πως η βελτίωση στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις δεν είναι ορατή για όσο διάστημα στην πρωθυπουργία της χώρας βρίσκεται ο Ταγίπ Ερντογάν, ενώ δέχονται πως η απομάκρυνσή του από την εξουσία είναι προς το παρόν απίθανη, δεδομένων των προγνωστικών για το συνταγματικό δημοψήφισμα της 12ης Σεπτεμβρίου και τις επόμενες εκλογές.

Μετά τη σκληρή επίθεση στο Νταβός το 2008, ο τούρκος πρωθυπουργός και τα κυβερνητικά στελέχη καταφέρονται με τα σκληρότερα λόγια κατά του Ισραήλ, ενώ η ατμόσφαιρα στον δημόσιο διάλογο και η στάση της κοινής γνώμης στην Τουρκία έναντι του Ισραήλ έχουν αλλάξει ριζικά προς το χειρότερο. Πολλοί Ισραηλινοί πιστεύουν και γράφουν πως δεν χωρεί μεταστροφή τους προς ένα θετικότερο για το Ισραήλ κλίμα στον τουρκικό Τύπο και την τουρκική κοινή γνώμη. Η πεποίθηση αυτή, αλλά και η αίσθηση της απειλής από την ενδεχόμενη στήριξη που θα παρείχαν οι τούρκοι ακτιβιστές προς τη Χαμάς, είναι που οδήγησε στη φονική επίθεση κατά του τουρκικού πλοίου “Mavi Marmara”, που μετέφερε βοήθεια προς τη Γάζα.

Από τις προσβολές του Νταβός στις αβρότητες της Αθήνας
Αξίζει να ερευνηθεί τι βρίσκεται πίσω από την πρωτοφανή έκρηξη προσβολών και ηθικολογίας του Ερντογάν κατά του Ισραήλ στο Νταβός. Καλά πληροφορημένες διπλωματικές πηγές στην Τουρκία κατήγγειλαν στον Τύπο πως πίσω από το ξέσπασμα του Νταβός και τις επόμενες φραστικές επιθέσεις του Ερντογάν κρυβόταν η δυσαρέσκειά του για τη ματαίωση των σχεδίων του να αποτελέσει τον μεσολαβητή στις ειρηνευτικές συνομιλίες του Μεσανατολικού, αν και λίγες μέρες πριν την έναρξη του βομβαρδισμού της Γάζας ο Ερντογάν είχε κατορθώσει να πείσει τον σύρο πρόεδρο Μπασάρ Άσαντ και τον Εχούντ Ολμέρτ να υπογράψουν αρχικό κείμενο για έναρξη απευθείας συνομιλιών Συρίας - Ισραήλ.

Ωστόσο ο Ολμέρτ απέκρυψε την επικείμενη επίθεση, με την οποία κατέρρευσε η προοπτική απευθείας συνομιλιών και εξετέθη ο Ερντογάν. Ο τελευταίος έκτοτε “το φυσά και δεν κρυώνει”, ενώ τόσο ο ίδιος όσο και ο υπουργός Εξωτερικών Νταβούτογλου έχουν επανειλημμένα δηλώσει πως “η αποδοχή της Τουρκίας στον ρόλο του μεσολαβητή” αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αποκατάσταση καλών διμερών σχέσεων με το Ισραήλ.

Η πολιτική και στρατιωτική ελίτ του Ισραήλ, ωστόσο, εξαρχής έβλεπε με μεγάλη καχυποψία την πιθανότητα να ανατεθεί ο ρόλος του μεσολαβητή σε έναν ισλαμιστή πολιτικό, που διατηρεί “αγαστές σχέσεις” με τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ.

Αντίθετα, η προοπτική να ανατεθεί μεσολαβητικός ρόλος στην ελληνική κυβέρνηση αρχίζει να συζητείται στο Ισραήλ. Σύμφωνα με πηγές της “ΜτΚ”, στους διπλωματικούς κύκλους της χώρας η Ελλάδα συζητείται ως μία χώρα που γνωρίζει την περιοχή και μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες καλής θελήσεως στις αντιμαχόμενες πλευρές του Μεσανατολικού, χωρίς να ταυτίζεται με κάποια από αυτές. Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται πως βλέπει την ευκαιρία να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στο Μεσανατολικό, στη θέση της Τουρκίας, η οποία έχει αναβαθμίσει θεαματικά τη βαρύτητά της στη διεθνή διπλωματία.

Μεγάλο εμπόδιο, ωστόσο, σε μια τέτοια προσπάθεια θα είναι η αντίθεση σημαντικού τμήματος της κοινής γνώμης στη στενή συνεργασία με το Ισραήλ, καθώς τα αντιισραηλινά (και πολλές φορές καθαρά αντισημιτικά) αισθήματα στην Ελλάδα γνωρίζουν την ίδια έξαρση όπως στην Τουρκία. Παράλληλα, στην εξωτερική πολιτική δεν είναι αρκούντως καλλιεργημένη η έννοια του “συμφέροντος”. Ίσως όμως στο τελευταίο αυτό μέτωπο κάτι να αλλάζει.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-Makthes.gr