Μπορούμε να διδαχθούμε από την αμερικανική μεταναστευτική πολιτική;

Με την ιδιότητά της ως πανεπιστημιακού, αλλά και ως νομικού με ειδικότητα στα θέματα της μετανάστευσης βρέθηκε στην Ελλάδα για σειρά διαλέξεων σε ελληνικά πανεπιστήμια, η Allison Brownel Tirres.Με σπουδές στο Princeton, το Harvard και όχι μόνον η κ. Tirres επισκέφθηκε την Αθήνα, την Πάτρα, τη Θεσσαλονίκη και την Κομοτηνή, μαζί με άλλους συναδέλφους της για να μιλήσει για θέματα μετανάστευσης, για τη διαφορετικότητα και την ανεκτικότητα.Οι ομιλίες της είχαν να κάνουν με τον τρόπο με το οποίο η πατρίδα της αντιμετωπίζει τους μετανάστες και γενικότερα με τη μεταναστευτική κινητικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.


Η ίδια δηλώνει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ότι ενδιαφέρεται ιδιαίτερα και για τα μεταναστευτικά θέματα, που αφορούν την Ελλάδα και αξιολογεί την επίσκεψή της ως ευκαιρία να ενημερωθεί από τους συναδέλφους της, επισημαίνοντας ότι απ' ότι αντιλήφθηκε «η Ελλάδα αντιμετωπίζει προβλήματα από τον μεγάλο αριθμό μεταναστών, που δέχεται τα τελευταία χρόνια και από την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στη χώρα, πολιτική που ενισχύει τις δυσκολίες της αντιμετώπισής τους».

Αναφερόμενη στα μεταναστευτικά προβλήματα, που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ, έθεσε σαν πρώτη προτεραιότητα την ύπαρξη «μεταναστών χωρίς χαρτιά», για τους οποίους διευκρίνισε ότι είναι 10-12 εκατομμύρια, οι μισοί μεξικανικής υπηκοότητας.

Ο συνηθέστερος τρόπος, όπως εξηγεί, να βρεθεί κάποιος χωρίς χαρτιά είναι να λήξει η 3μηνη βίζα, που αρχικά είχε πάρει στη χώρα του για να ταξιδέψει στις ΗΠΑ. 'Αλλες περιπτώσεις είναι εκείνοι που περνούν τα σύνορα χωρίς βίζα, και άλλες οι άλλοι που έχουν πλαστή βίζα. Όταν, πάντως, κάποιος βρεθεί σε κάποιον επίσημο έλεγχο χωρίς χαρτιά ξεκινάει η διαδικασία επαναπροώθησης του στη χώρα του. Αυτό είναι απλό για κάποιον που πιάνεται κοντά στα σύνορα και στον οποίο δίνεται η δυνατότητα εθελοντικού επαναπατρισμού. Σε αυτή την περίπτωση η κυβέρνηση δεν πληρώνει και για τον ίδιο τον μετανάστη είναι προτιμότερο γιατί μπορεί στη χώρα του να καταθέσει αίτηση για βίζα, κάτι που στερείται αν η επαναπροώθηση είναι έπειτα από διοικητική πράξη. Σε αρκετές βέβαια περιπτώσεις μπορεί ο μετανάστης χωρίς χαρτιά να προτιμήσει τη διοικητική διαδικασία, που γίνεται ενώπιον δικαστή, προκειμένου να καταθέσει το αίτημά του για χορήγηση ασύλου. Αλλά και στην περίπτωση αυτή η νομοθεσία έχει γίνει πιο περιοριστική, εφόσον δίνει τη δυνατότητα κατάθεσης αιτήματος για άσυλο μέσα σε έναν χρόνο από την είσοδο του ατόμου στο έδαφος των ΗΠΑ, αλλιώς δεν γίνεται αποδεκτό.

Στην περίπτωση, που κάποιος απελαύνεται λόγω διάπραξης αδικήματος, τότε τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Το άτομο τελεί υπό κράτηση, αν και πάλι του δίνεται η δυνατότητα επίσημης ακρόασης πριν την απέλαση και οι υποθέσεις φθάνουν για εκδίκαση μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο. Κάποιος φυλακίζεται, όχι επειδή δεν διαθέτει χαρτιά, αλλά επειδή έχει διαπράξει κάποιο έγκλημα και έχει γίνει δίκη, σύμφωνα με όλες τις νόμιμες προϋποθέσεις, που θέτει το Σύνταγμα. Πάντως, έγκλημα θεωρείται και το πλαστό έγγραφο. Αυτό καθαυτό το να μη διαθέτει κάποιος χαρτιά δεν αντιμετωπίζεται σαν έγκλημα. Θεωρείται κοινωνικό ζήτημα, που αντιμετωπίζεται με διοικητικά μέτρα και όχι ποινικά, προκειμένου κιόλας η Πολιτεία να μπορέσει με σύντομες διαδικασίες να επαναπροωθήσει κάποιον στην πατρίδα του.

Εξάλλου, οι διάφορες κατηγορίες μεταναστών ακολουθούν και διαφορετικούς δρόμους. Αυτοί που φθάνουν σε αεροδρόμια των ΗΠΑ έχουν όλοι έγγραφα, είτε νόμιμα, είτε πλαστά. Αυτοί που δεν έχουν, στην πλειονότητά τους επιχειρούν να περάσουν από τα σύνορα ΗΠΑ - Μεξικού. Μετανάστες περνούν και από τα σύνορα με τον Καναδά, αλλά οι περισσότεροι έχουν κάποιο έγγραφο. Υπάρχουν και οι εποχιακοί μετανάστες -κυρίως άνδρες- που καταφθάνουν με ή χωρίς χαρτιά για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και απασχολούνται σε συγκεκριμένες δουλειές. Από τα σύνορα με το Μεξικό περνούν και πολλοί νοτιοαμερικανοί μετανάστες, οι οποίοι συχνά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης, ακόμη και δολοφονίας από ντόπια κυκλώματα δουλεμπόρων. «Ο φόβος της κυβέρνησης και ορισμένων γερουσιαστών είναι ότι από τα σύνορα με το Μεξικό μπορούν να μπουν στις ΗΠΑ και τρομοκράτες», τονίζει η κ. Tirres.

Προβλήματα με την αναγκαστική επαναπροώθηση προκύπτουν όταν υπάρχουν παιδιά που έχουν γεννηθεί στις ΗΠΑ, αναφέρει η Allison Tirres και εξηγεί ότι «όποιο παιδί γεννιέται στις ΗΠΑ με το πιστοποιητικό γέννησής του παίρνει και την αμερικανική υπηκοότητα (δίκαιο του εδάφους). Ζήτημα δημιουργείται όταν οι γονείς πρόκειται να επαναπροωθηθούν. Σε μερικές, εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να εξαιρεθούν αν αποδείξουν π.χ. ότι το παιδί έχει ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, σε άλλη περίπτωση είναι εξαιρετικά δύσκολο. Υπάρχουν, επίσης, οικογενειακά κέντρα κράτησης, που έχουν υποστεί μεγάλη κριτική. Αυτό πάντως που πιο συχνά συμβαίνει είναι κάποιος να πιάνεται χωρίς χαρτιά ατομικά. Είναι πολύ δύσκολο για τη Διοίκηση να διεξάγει έρευνες για να ανακαλύψει αν έχει μαζί του και άλλα μέλη της οικογένειας του. Υπάρχει, δε, μία άτυπη μορφή αμνηστίας εκ μέρους και των αστυνομικών οργάνων, όταν οι δικοί του έρχονται να τον επισκεφθούν στο κέντρο κράτησης».

Στον τομέα της εκπαίδευσης υπάρχει απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, σύμφωνα με την οποία και τα παιδιά χωρίς χαρτιά έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση, αν και υπάρχουν Πολιτείες που προσπαθούν να παραβιάσουν αυτή την απόφαση, χωρίς ωστόσο επιτυχία τις περισσότερες φορές. Με δεδομένο ότι τα δημόσια σχολεία στις ΗΠΑ ανήκουν στην αρμοδιότητα των τοπικών κυβερνήσεων, σε κάθε περίπτωση προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την ύπαρξη παιδιών μεταναστών στα σχολεία με όποιο σύστημα θεωρούν πιο δόκιμο. Έτσι, σε ορισμένα σχολεία τα αγγλικά αποτελούν τη δεύτερη γλώσσα. Υπάρχουν ακόμα σχολεία σταδιακής συγχώνευσης, όπου τα μαθήματα γίνονται σε δύο γλώσσες -σαν αυτό, στο οποίο στέλνει η ίδια τα παιδιά της- αγγλικά και ισπανικά, όπου η διδασκαλία τα πρώτα χρόνια φοίτησης γίνεται και στις δύο γλώσσες και σταδιακά η διδασκαλία στα αγγλικά ενισχύεται και γίνεται από κάποιο έτος και μετά αποκλειστικά στα αγγλικά. Αυτό το σύστημα, κατά την ίδια, είναι πολύ χρήσιμο, γιατί «τα παιδιά των μεταναστών διατηρούν τη μητρική τους γλώσσα και τα υπόλοιπα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να μάθουν μία επιπλέον γλώσσα».

Η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ, πάντως, έχει επηρεάσει όπως φαίνεται και τις μεταναστευτικές ροές, καθώς όπως λέει η Αμερικανίδα καθηγήτρια «έχει μειωθεί δραστικά ο αριθμός των μεταναστών χωρίς χαρτιά. Γενικά, πολλοί μετανάστες έχουν φύγει, καθώς δεν υπάρχουν δυνατότητες γι αυτούς να βρουν δουλειά με τις νέες οικονομικές συνθήκες».

Σαφής, εξάλλου, είναι η διαφοροποίηση σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία ανάμεσα σε αυτούς που έχουν δικαίωμα ασύλου και στους πρόσφυγες. 'Ασυλο δίνεται, σύμφωνα με τις προβλέψεις των Ηνωμένων Εθνών, σε αυτούς που μπορούν σε ατομική βάση να αποδείξουν ότι διώκονται στην πατρίδα τους ή ότι ενδέχεται να διατρέξουν κίνδυνο στο μέλλον αν επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Αυτή η διαδικασία είναι τελείως διαφορετική από εκείνη που ακολουθείται για τους πρόσφυγες. Εκεί εξαρτάται από το τι βιώνει ολόκληρη η χώρα και κάποιος δεν χρειάζεται να περάσει από ατομική ακρόαση. Ανήκει στην αρμοδιότητα του Προέδρου των ΗΠΑ κάθε χρόνο να ορίσει ποιών χώρων οι υπήκοοι εντάσσονται στην κατηγορία του πρόσφυγα και τι αριθμό μπορούν να δεχτούν οι ΗΠΑ από τη συγκεκριμένη χώρα. Όπως δε, διευκρινίζει, μετανάστες από τη Σομαλία εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία, όχι όμως από το Αφγανιστάν. Και για τους πρόσφυγες πάντως, όπως η ίδια προσθέτει «δεν παίρνουν αυτόματα την πράσινη κάρτα. Υπάρχει το Γραφείο για την επανεγκατάσταση των προσφύγων από το οποίο πρέπει να περάσουν και να ακολουθηθούν οι προβλεπόμενες από τον νόμο διαδικασίες. Κι αυτοί μπορεί να απελαθούν αν δεν ακολουθήσουν τις διαδικασίες. Εξάλλου, το Γραφείο Προσφύγων θα τους βοηθήσει και στην εγκατάσταση τους και στη γενικότερη ενσωμάτωσή τους στις τοπικές κοινωνίες».

Το θέμα του ρατσισμού απασχολεί, όπως είναι φυσικό, και τις ΗΠΑ, καθώς «υπάρχουν ρατσιστικές ομάδες που διαπράττουν εγκλήματα μίσους. Δεν είναι τακτικά, αλλά υπάρχουν. Συχνά ο ρατσισμός εμφανίζεται με πιο καλυμμένους τρόπους, όπως για παράδειγμα στη συζήτηση για τους πρόσφυγες χωρίς χαρτιά συναντά κανείς υποθέσεις και στερεότυπα που προέρχονται από ρατσιστικές αντιλήψεις. Πάντως, η νομοθεσία των ΗΠΑ δεν τιμωρεί τον ρατσισμό σε επίπεδο ρατσιστικού λόγου, εκτός αν μία ομιλία θεωρηθεί ότι αποτελεί τη βάση για να διαπραχθεί έγκλημα εναντίον ενός συγκεκριμένου ατόμου. Για να προσφύγει, δε, κάποιος για ρατσιστική διάκριση νομικά θα πρέπει να δείξει την πρόθεση, αλλά και τη βλάβη που ο ίδιος υπέστη, όπως στην περίπτωση διάκρισης στον χώρο εργασίας. Υπάρχουν, παράλληλα, προβλέψεις στη μεταναστευτική μας νομοθεσία για τιμωρία εργοδοτών, που απασχολούν μετανάστες χωρίς χαρτιά, αλλά και προβλέψεις ότι σε περίπτωση που κάποιος έχει απασχολήσει κάποιον χωρίς χαρτιά, οφείλει να του πληρώσει τα δεδουλευμένα».

Διευκρινίζει, δε, ότι «υπάρχει ένα στερεότυπο σύμφωνα με το οποίο ο ρατσισμός βασιλεύει στον Νότο, όταν μπορεί να συναντήσει κανείς ρατσιστικές συμπεριφορές σε όλη τη χώρα. Για παράδειγμα στις δυτικές πολιτείες υπάρχει μακρά ιστορία ρατσισμού κατά των ασιατοαμερικανών. Οι βόρειες πολιτείες είναι περισσότερο διαχωρισμένες από τις νότιες, για παράδειγμα το Σικάγο είναι η πόλη με τα περισσότερα γκέτο».

Όπως, τέλος, πληροφορεί η κ. Tirres στο υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας πρόσφατα δημιουργήθηκε γραφείο, στελεχωμένο με άτομα που ταξιδεύουν σε διάφορες χώρες από τις οποίες φεύγουν μετανάστες για τις ΗΠΑ, προκειμένου να κάνουν εκτίμηση της κατάστασης στην ίδια τη χώρα και να εξετάσουν μεμονωμένα αιτήματα, είτε για βίζα, είτε για άσυλο επί τόπου.http://www.express.gr