To δημόσιο έθιμο της προστασίας από απολύσεις εργαζομένων

 (ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΝΟΜΙΜΩΣ ΠΡΟΣΕΛΗΦΘΗΣΑΝ Η ΟΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ  ΚΑΙ ΜΠΟΡΟΥΝ) 

του Νέστορα Νικηφορίδη
Υπάρχει στην κορυφή επικίνδυνη έλλειψη αισθήσεως δικαίου. Γενιές νομικών, βέβαια, γαλουχούνται με την διδασκαλία ότι άλλο είναι το "θετικό" δίκαιο (που θέτει ο νομοθέτης) και άλλο το "δίκιο", γνωστό και ως κοινωνική ηθική. Επίσης, στις νομικές σχολές εμπεδώνεται σχολαστικώς η γερμανοτραφής αντίληψη ότι το έθιμο (παγιωμένη συνήθεια με αίσθηση υποχρεωτικότητας) απλώς συμπληρώνει τον νόμο και δεν τον αποκλείει. Επομένως,φαίνεται ότι ισχύει ό,τι θέλει και αποφασίζει η Κυβέρνηση.
Εξ αιτίας της εξωτερικώς δουλοπρεπούς συμπεριφοράς των "από κάτω", οφειλόμενης στην εμπειρία της τουρκοκρατίας (για τους εκκοσμικευμένους), αλλά και στην ορθόδοξη αίσθηση σεβασμού των ανωτέρων (για τους πιο συνειδητούς ορθοδόξους χριστιανούς), οι "από πάνω" νομίζουν  ότι μπορούν να κάνουν σχεδόν ό,τι θέλουν. Άλλωστε από αυτούς έχει διορισθεί η ηγεσία της δικαιοσύνης και κάθε άλλη κατώτερη ηγεσία στην χώρα.
Στον λαό μας όμως, κατά το κοινό περί δικαίου αίσθημά του, αλλά ακόμη και κατά το περί δικαίου αίσθημα των νομικών, μια άλλη αντίληψη κυριαρχεί: Ναι μεν θετικό δίκαιο υπάρχει, είναι αυτό που αποφασίζεται από την πολιτική εξουσία και εφαρμόζεται (όπως εφαρμόζεται...) από την Διοίκηση και τα Δικαστήρια, αλλά:  Υπάρχει και το δίκαιο που δεν ομολογείται εύκολα, είναι κάπως "άρρητο". Είναι το κατά τις δικές μας αντιλήψεις εθιμικό δίκαιο το οποίο α) συνδέει το "θετικό δίκαιο" με την κοινωνική ηθική ή "δίκιο" και β) σε περίπτωση συγκρούσεως μεταξύ "θετικού δικαίου" και "δίκιου", επικρατεί εν τέλει  επί του θετικού δικαίου.Το τελευταίο μάλιστα αντλεί εν τέλει νομιμοποίηση από τον σεβασμό που δείχνει ή δεν δείχνει προς αυτό το εθιμικό δίκαιο!
Ποιό όμως εθιμικό δίκαιο; Για να το δούμε πιό προσεκτικά: Για τους Γερμανούς (που έκαναν την θεωρητική επεξεργασία περί εθίμου κατά τον 19ο αιώνα, η οποία θεωρία τους μεταφέρθηκε στις νομικές σχολές μας), υπάρχει έθιμο όταν ο Γερμανός έχει συνδέσει την  συνήθεια στην λίγο ή πολύ στρατιωτικοποιημένη κοινωνία του, με την δική του αίσθηση νομικής-κοινωνικής υποχρεωτικότητας ("opinio juris" ). Αίσθηση σκληρή, ατομοκεντρική, χαρακτηριστική ενός ατομικού-ηθικιστικού τρόπου να βλέπει κανείς τον κοινωνικό του περίγυρο, αίσθηση που αγγίζει την αίσθηση στρατιωτικής πειθαρχίας. Αν δεν συμμορφωθεί, η κοινωνία θα τον αποκηρύξει...Πράγματα πλέον σπανιώτατα στον σημερινό κόσμο, περίπου ανύπαρκτα –με εξαίρεση κυρίως τα συναλλλακτικά ήθη του εμπορίου (και αυτά πλέον πιό εξαγριωμένα από ό,τι στο παρελθόν)
Τελείως διαφορετικά, σε μάς τους Έλληνες, έθιμο υπάρχει όταν υπάρχει α) σταθερή συνήθεια, και β) μία εντελώς διαφορετική "αίσθηση" , που δεν είναι αίσθηση δικαίου ("opinio juris") αλλά αίσθηση ΑΡΜΟΖΟΝΤΟΣ. Αυτή η αίσθηση πηγαίνει πίσω στην αρχαιότητα, στην "έν-νοια" της αρμονίας, του "οσίου και δικαίου". Διαρρέεται δε από την Ορθοδοξία και είναι γεμάτη επιείκεια.
 Ὀταν όμως δεν υπάρχει πραγματικά ορθόδοξη χριστιανική ζωή  (πνευματικός αγώνας κατά των παθών κλπ.), τότε, αυτή η αίσθηση του αρμόζοντος  λόγω των παθών μετατρέπεται σε ιδιοτέλεια, σε συνδικαλιστική ή εργοδοτική ακρότητα, σε κομματικό ολοκληρωτισμό με αποκλεισμό των ' άλλων",  σε απορρύθμιση του κοινωνικού κανονιστικού παραδείγματος που προωθείται από την ατομική ή συλλογική συμπεριφορά. Και εμφανίζεται ο τραγέλαφος της αναξιοκρατίας της Διοικήσεως, η αναποτελεσματική κομματοκρατία κ.ο.κ.
Το έθιμο όμως ως ΑΡΜΟΖΟΝ, κυριαρχεί εν τέλει επί του λεγομένου θετικού δικαίου, ακόμη και όταν αυτό, τό έθιμο ή ΑΡΜΟΖΟΝ, προσλαμβάνει χαρακτηριστικά εμπάθειας. Διότι κελεύεται (κυριαρχείται μαλακά) από την ορθόδοξη χριστιανική επιείκεια, ούτως ώστε, παραδείγματος χάριν,  όλη η κοινωνία να αισθάνεται ότι το έθιμο ως ΑΡΜΟΖΟΝ, επιβάλλει την προστασία των εργαζομένων που δεν φταίνε σε τίποτα και χάνουν τη δουλειά τους. Ακόμη και όταν προσλήφθηκαν με το μέχρι πρό τινος κοινωνικο-ηθικώς μη επιλήψιμο "κομματικό μέσον".
Είναι ανόητο να νομίζει κανείς ότι αυτή η αίσθηση του αρμόζοντος που συνιστά έθιμο σε μας –έθιμο, που συγκροτεί την κοινωνία μας και αποτελεί το πνευματικό θεμέλιο (επί εμπαθείας,  το ψυχολογικό έστω θεμέλιο) για οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική συνοχή, και δυναμισμό του Ελληνισμού - είναι τάχα η αιτία για τον μη "εκσυγχρονισμό μας" ή για το ότι μένουμε σε συνήθειες ανατολίτικες, ή για το ότι δεν εμπιστευόμαστε τις ιδιωτικές επενδύσεις ξένων, ή για την  αναποτελεσματικότητα της διοικητικής δράσεως, κ.ο.κ.  Η αιτία για τα όποια πραγματικά δεινά, είναι η έλλειψη πραγματικής ορθόδοξης ζωής που επιτρέπει στις εμπάθειες να παίρνουν το προβάδισμα και να καθορίζουν εσφαλμένα το έθιμο.
Και αν προσπαθήσει κανείς, όπως σήμερα, να πλήξει αυτό το έθιμο που επιτάσσει π.χ. την προστασία όλων των εργαζομένων και των δυναμένων να εργασθούν, ή που επιτάσσει την  δημόσια ασφαλιστική κάλυψη κατά το ανθρωπίνως δυνατόν όλων, ή που επιτάσσει την εξασφάλιση της παιδείας ως δημοσίου αγαθού κ.ο.κ., ως τάχα αποτέλεσμα αριστερής ιδεολογίας (έτσι το βλέπουν σίγουρα οι του ΔΝΤ και οι της ΕΕ, από τον γυάλινο κόσμο από τον οποίο μας έρχονται), τότε αποδομεί  όλο το δικαιϊκό οικοδόμημα του Έλληνα. Το αποδομεί και στο σκέλος του περί "θετικού δικαίου", αφού αυτό είναι υποταγμένο στο ΔΗΜΟΣΙΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ που είναι μακρυγιαννικό, είναι 'τζιβαερικό", είναι διαχρονικό, είναι πρωτογενώς και υπερσυνταγματικώς Πολιτειο-συγκροτητικό.
Δεν πρόκειται για αριστερή ή δεξιά ιδεολογία, αλλά πρόκειται για την φύση των πραγμάτων. Την ψάχνουν και δεν την βρίσκουν στην Δύση, και εμείς που την έχουμε, την βιώνουμε, και την εκτιμάμε, θα αφίσουμε τον εν τέλει οποιονδήποτε τροϊκανό να μας διαλύσει;
Και κάτι καίριο που βρίσκεται στον Θεόδωρο Βαλσαμώνα, εξαίρετον λόγιο και νομομαθή της Ρωμανίας (γνωστής και ως "Βυζάντιο"). Λέγει ο Θεόδωρος Βαλσαμών, ότι σχετικά με το έθιμο και τον νόμο, οι Ρωμαίοι νομομαθείς είχαν διατυπώσει δύο αντίθετες γνώμες. Σύμφωνα με την μία, ο νεώτερος νόμος υπερισχύει του εθίμου. Σύμφωνα με την  άλλη, το έθιμο υπερισχύει του νόμου. "Εγώ δε", λέγει ο Βαλσαμών, για την περίπτωση που συγκρούεται το περιεχόμενο του νόμου με αυτό του εθίμου, "νομίζω ότι υπερισχύει ΤΟ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΤΕΡΟΝ".
Εάν ζούσε σήμερα, θα έλεγε νομίζω, ότι πρέπει να γίνουν με φιλανθρωπία ακόμη και οι δικαιολογημένες απολύσεις παρανόμως προσληφθέντων (με εξαίρεση των δολίως και με πλαστά πιστοποιητικά προσληφθέντων, που δικαιολογημένα πρέπει να υποστούν σχετική τιμωρία). Όχι να συζητάμε για απολύσεις και σπρώξιμο στην ανεργία και στην φτώχεια, ανθρώπων που θέλουν  και μπορούν να εργασθούν.
Αφού νομίμως, ή επί πολύ μακρόν ήδη, έχουν προσληφθεί στο Δημόσιο και σε ν.π.δ.δ. ή ΟΤΑ, αν  το Δημόσιο δεν αντέχει να τους επιδοτεί ως ανέργους μέχρις ότου βρούν δουλειά, όπως συνταγματικώς υποχρεούται (στο θέμα αυτό θα επανέλθουμε, και φυσικά θα επανέλθουν και τα Δικαστήρια, ό,τι και να πουν οι όποιες πιλοτικές και πιλάτειες δίκες), γιατί να μην τους χρησιμοποιήσει αποσπώντας τους κατά το δυνατόν κοντά στον τόπο των βιωτικών αναγκών τους, σε εργασίες στον ιδιωτικό τομέα με εξαιρετικά μικρή συμμετοχή του ιδιώτη εργοδότη, ούτως ώστε να αυξηθεί η παραγωγή αγαθών ή να βελτιωθούν οι έμμεσα παραγωγικές υπηρεσίες της περιοχής;
Το διοικητικό πρόβλημα της Ελλάδας δεν λύνεται ύστερα από ιδεολογικά και κομματικά προκατειλημμένες αναλύσεις, ρηχές αναλύσεις, ούτε με αψυχολόγητες και αυθαίρετες  ρυθμίσεις, oύτε με τις ... "συμβουλές" της τρόϊκας για απολύσεις. Άλλωστε, ύστερα από δύο χρόνια θα βγεί η τρόϊκα, ή ό,τι θα έχει περισσέψει από αυτήν, ή το ΔΝΤ, ή η Ε.Ε., και θα πούν ότι ";hταν λάθος οι απολύσεις... μπερδέψαμε την Ελλάδα με τον Τιτανικό... we are so sorry... ".