Η γνώμη ενός αναλογιστή για το ασφαλιστικό

Από το σύστημα στους πολίτες

Του Μίνου Μωυσή
Σε εκδήλωση του Ελληνο-Αμερικανικού Συνεδρίου για την Ασφάλιση στις αρχές Νοεμβρίου 2014, βασικός ομιλητής ήταν ο κ. Ροβέρτος Σπυρόπουλος. Από το βιογραφικό του διαβάζω ότι από το 1974, δηλαδή τα τελευταία 40 χρόνια, έχει διατελέσει εξέχον συνδικαλιστικό στέλεχος, βουλευτής, Υφυπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Γενικός Γραμματέας στο ίδιο Υπουργείο και από το 2010 Διοικητής του ΙΚΑ. Είναι κατά συνέπεια όχι μόνο βαθύς γνώστης των θεμάτων της Ασφάλισης αλλά συμμετείχε και απολύτως ενεργά στην ιστορική διαδρομή του Ασφαλιστικού Συστήματος από θέσεις καίριας πολιτικής και διοικητικής ευθύνης για πάρα πολλά χρόνια.
Λογικά επομένως μια ομιλία του για το Ασφαλιστικό έχει ιδιαίτερη βαρύτητα:

Λέει λοιπόν ο κ. Σπυρόπουλος: «Σήμερα όλοι κατανοούμε και ως ένα βαθμό αποδεχόμαστε, ότι οι γενεσιουργές αιτίες αυτής της κρίσης κυρίως πρέπει να αναζητηθούν στο μεταρρυθμιστικό έλλειμμα που  εντοπίζεται στη χώρα μας και συνακόλουθα στην ίδια την αδυναμία του πολιτικού μας συστήματος να παράξει βιώσιμες και συναινετικές πολιτικές μεταρρυθμιστικών αλλαγών».
Το 2003 ως Υφυπουργός έλεγε σε συνέντευξή του στον 9,84: «Το ασφαλιστικό είναι ένα μείζον θέμα, εμείς θέλουμε να διαμορφώσουμε ένα ασφαλιστικό σύστημα οικονομικά βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο. Στην κατεύθυνση αυτή ανατρέπουμε το νόμο 2084/92, διαμορφώνουμε συγκεκριμένες ρυθμίσεις που οικοδομούν ένα αποδεκτό ασφαλιστικό σύστημα για τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Για παράδειγμα σας λέω ότι οι κατώτερες συντάξεις που είχαν θεσμοθετηθεί με τον 2084 που ήταν 70.000, γίνονται 130.000 συν το ΕΚΑΣ».
Και συνεχίζει: «Βιώσιμο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης είναι μόνο αυτό που μπορεί  να διασφαλίσει επαρκείς παροχές σύνταξης και υγείας, και αντίστροφα, για να υπάρξουν επαρκείς παροχές σύνταξης και υγείας πρέπει να μπορεί να υπάρχει ένα βιώσιμο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης».

Και παραδέχεται ότι: «Σήμερα, έχουμε αγγίξει τα όρια της στοιχειώδους επάρκειας των συντάξεων και των παροχών στο Δημόσιο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης».

Με βάση δε το σημερινό του ρόλο αλλά και την μακροχρόνια ενασχόλησή του με το Ασφαλιστικό, λέει: «Νοιώθω το χρέος να θέσω σε ανοικτή διαβούλευση καίρια και ουσιώδη ερωτήματα, που όλοι οι συντελεστές μπορούν να τα κρίνουν, να τα διορθώσουν, να τα συμπληρώσουν και κυρίως να επιχειρήσουν τη σαφή διαμόρφωση προτάσεων και απαντήσεων, προκειμένου για πρώτη ίσως φορά, να δοκιμάσουμε τις δυνατότητές μας να διαμορφώσουμε έναν οδικό χάρτη μετεξέλιξης του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης σε βιώσιμο και επαρκές».

Στη συνέχεια θέτει αυτά τα 9 καίρια (κατά την άποψή του) ερωτήματα που είναι τα περισσότερα διοικητικής και τεχνικής φύσεως και μόνο ένα, αυτό του καθορισμού των κανόνων αναδιανομής των πόρων του συστήματος μπορεί να χαρακτηριστεί στρατηγικό θέμα.

Τελειώνει δε με την δήλωση ότι: «Δεν κρίνεται σκόπιμο σήμερα να επιχειρηθεί η συγκεκριμενοποίηση και μια ενδεχόμενη απάντηση στα προαναφερθέντα θεματικά ερωτήματα !».
Σημειωτέον ότι σε ολόκληρη την ομιλία του, δεν υπάρχει ούτε ένα νούμερο, ούτε μια λέξη αναφορικά με τα οικονομικά και άλλα δεδομένα του Συστήματος Ασφάλισης.

Διαβάζοντας την ομιλία του κ. Σπυρόπουλου, είχα μια ευκαιρία να ανατρέξω στην κακοδαιμονία που κυνηγάει το Ασφαλιστικό Σύστημα και το μείζον θέμα των συντάξεων από τη μεταπολίτευση και μετά και ιδίως από το 1992 όταν με πρώτο το Νόμο 2084 επιχειρήθηκαν σημαντικές αλλαγές και τομές στο Σύστημα. Συγκεκριμένα:

1. Απουσία μακροχρόνιου σχεδιασμού σε ανανεούμενο βάθος τουλάχιστον 30 ετών, ώστε να μην υπάρχουν εκπλήξεις στους ασφαλισμένους και να ενσωματώνονται οι εξελίξεις των δημογραφικών και οικονομικών μεγεθών

2. Λήψη αποφάσεων, από την πλευρά των κυβερνήσεων, συνήθως αγνοώντας τις βασικές προϋποθέσεις αναλογιστικής ισορροπίας μεταξύ εσόδων και κόστους. Αυτό άλλαξε τα τελευταία μόνο χρόνια λόγω των εντολών και του ελέγχου από την Τρόϊκα με τα γνωστά αποτελέσματα απότομης μείωσης των συντάξεων και αλλαγών των προϋποθέσεων και όρων συνταξιοδότησης

3. Εξάρτηση των αποφάσεων από πάσης φύσεως πιέσεις κυρίως από προνομιούχες επαγγελματικές ομάδες, συνδικαλιστές και βουλευτές. Όλες τους είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό : Διαμόρφωναν παροχές χωρίς να εξετάζουν το κόστος χρηματοδότησής τους με το επιχείρημα ότι η Κοινωνική Ασφάλιση είναι υποχρέωση του Κράτους!

4. Συνεχής παραγωγή νόμων που ο καινούργιος καταργούσε τις διατάξεις του παλιού γιατί απλά είχε ψηφιστεί από άλλη κυβέρνηση. Κάθε δε φορά η αλλαγή των νόμων συνοδευόταν από πανηγυρισμούς για μεταρρύθμιση και εξασφάλιση της βιωσιμότητας. Έτσι φτάσαμε στη διαπίστωση ότι το σύστημα έχει φτάσει στα όρια της στοιχειώδους επάρκειας των συντάξεων

5. Αέναος διάλογος των Κοινωνικών φορέων που δεν κατέληγε ποτέ σε συμβιβασμούς και αμοιβαίες υποχωρήσεις με αποτέλεσμα ό,τι νομοθετείτο να ψηφιζόταν μόνο από την εκάστοτε συμπολίτευση με την αντιπολίτευση να υπόσχεται την κατάργησή του. Τα κυβερνητικά γραφεία και η οδός Σταδίου ήταν τα θέατρα μόνιμων μονολόγων. Οι μεν σχεδίαζαν οι δε διαμαρτύρονταν

6. Έλλειψη στρατηγικής με αντικείμενο την εξασφάλιση επαρκών παροχών για τους πολίτες από διάφορες πηγές, Κρατικές, Επαγγελματικές, Ιδιωτικές. Οποιαδήποτε συζήτηση για μια συνεργασία Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα με σκοπό να υπάρξουν επαρκείς συνολικά παροχές και μικρότερος κίνδυνος από τις δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις, θεωρείτο ταμπού και κατέληγε στα καλάθι των αχρήστων, σε πλήρη αντίθεση με αυτό που συνέβαινε από την δεκαετία του ’80 σε όλη την Ευρώπη

7. Αγνόηση ή υποβάθμιση πορισμάτων και μελετών από έγκριτους επιστήμονες της Ασφάλισης που προειδοποιούν για τη «βόμβα» εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ας θυμηθούμε μόνο τις μελέτες του Καθηγητή Σπράου και το τολμηρό εγχείρημα του Υπουργού Γιαννίτση που αγνοήθηκαν ενόψει των εκλογών του 2000. Κυρίαρχη άποψη ήταν πάντα στην Ελλάδα ότι το Ασφαλιστικό είναι εξόχως πολιτικό θέμα, αντί της σωστής άποψης ότι το Ασφαλιστικό είναι εξόχως τεχνικο-οικονομικό θέμα που χρήζει θαρραλέας πολιτικής αντιμετώπισης
Και σήμερα φτάσαμε εδώ που φτάσαμε και αναζητούνται και πάλι απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με το Ασφαλιστικό. Ερωτήματα όμως που είναι εξαιρετικά ρηχά σε σχέση με τον ρόλο που παίζει ένα Σύστημα Ασφάλισης σε μια χώρα. Και μάλιστα διατυπωμένα από τα χείλη ενός ανθρώπου που έχει συνδέσει άρρηκτα την πορεία του με αυτό.

Θεωρώ ότι ο πολίτης δεν ενδιαφέρεται πια για το ποιος παίρνει τις αποφάσεις αλλά για το αν είναι σωστές και βιώσιμες. Βαρέθηκε να ακούει ότι «σώθηκε το Ασφαλιστικό» και να διαπιστώνει ότι η σωτηρία αυτή διαρκεί μέχρι την επόμενη σωτηρία που συνήθως συνοδεύεται από μείωση των συντάξεων ή από δυσμενή μεταβολή των όρων.

Τα δημογραφικά δεδομένα για το Σύστημα Ασφάλισης είναι και γνωστά και εξαιρετικά κρίσιμα. Όπως και τα οικονομικά δεδομένα. Η προβολή τους στο μέλλον με την βοήθεια τεχνικών μοντελοποίησης και ευαισθησίας των παραμέτρων, είναι επίσης απλή υπόθεση με την υποστήριξη της τεχνολογίας. Οποιαδήποτε περαιτέρω αύξηση του κόστους χρηματοδότησης θα στραγγαλίσει την οικονομία και θα πλήξει τα δημόσια οικονομικά σε βαθμό που δεν αντέχουν. Με δεδομένο επίσης ότι οι παροχές δεν αντέχουν σε επιπλέον περιορισμούς (εκτός κάποιων ειδικών περιπτώσεων όπως π.χ. οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις που ακόμα σκανδαλωδώς επιτρέπονται), η λύση θα βρεθεί αν το ενδιαφέρον μετατοπιστεί από την βιωσιμότητα του Κοινωνικού Συστήματος στην αρμονική συνύπαρξη όλων των πηγών που θα εξασφαλίζουν επαρκείς παροχές στη συνταξιοδότηση.

Αυτό είναι το ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ερώτημα που πρέπει να τεθεί και να απαντηθεί γιατί είναι το μόνο που κοιτάει τους πολίτες στα μάτια και αντιμετωπίζει το πρόβλημα που αυτοί βιώνουν. Με άλλα λόγια ήρθε η ώρα να ενδιαφερθούν οι ηγεσίες για τους ΠΟΛΙΤΕΣ και όχι για το ΣΥΣΤΗΜΑ. Η διαφορά στην προσέγγιση είναι τεράστια και τα περιθώρια του χρόνου δεν είναι μεγάλα. Οι γενιές των σημερινών 45-άρηδων και κάτω αυτό καταλαβαίνουν και αυτό πρέπει να διεκδικήσουν.

* Ο κ. Μίνος Μωυσής είναι Αναλογιστής

Capital