Ο Ερντογάν θα έχει την τύχη του Σάνταμ ή του Καντάφι και η Τουρκία θα παραμείνει στο μαντρί

Σάββας Ιακωβίδης

Γιατί ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, χαίρεται και αγάλλεται; Διότι οι Πρόεδροι δύο κρατών-μελών του ΝΑΤΟ συγκρούονται και επιτίθενται ο ένας εναντίον του άλλου είτε με κυρώσεις είτε με ύβρεις. Η αντιπαράθεση του Αμερικανού Προέδρου, Τραμπ, με τον Τούρκο ομόλογο και στρατηγικό σύμμαχό του, Ερντογάν, δεν αφορά την απελευθέρωση ενός πάστορα. Αυτός είναι η αφορμή. Τα βαθύτερα αίτια είναι ότι ο σουλτάνος έχει ξεπεράσει τα όρια έναντι των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και συμμάχων του. Στην άσκηση πολιτικής και ειδικά στις διεθνείς σχέσεις, κάθε ηγέτης καλείται να γνωρίζει τα όρια, τις δυνατότητες και τις δυνάμεις του. Ο Τούρκος δικτάτορας έχει προ πολλού ξεπεράσει τα όρια κρατικής και συμμαχικής συμπεριφοράς και πολιτικής ευπρέπειας. Ξεπέρασε ακόμα και τα όρια της ύβρεως. Η περίπτωση του αλαζόνα Ερντογάν ενθυμίζει εκείνην του αλήστου μνήμης δικτάτορα του Ιράκ, Σάνταμ Χουσέιν. Μετά τον οκταετή πόλεμο με το Ιράν, ο αιμοσταγής εκείνος δολοφόνος αποφάσισε να εισβάλει και να κατακτήσει το Κουβέιτ. Όπως και ο Ερντογάν, είχε κτίσει μιαν απίστευτα ισχυρή πολεμική μηχανή. Η επίθεση του Χουσέιν στο Κουβέιτ προκάλεσε τις ΗΠΑ επειδή εισέβαλε σε χώρα που ανήκει στη σφαίρα επιρροής και συμφερόντων τους. Μετά την «Καταιγίδα της ερήμου» (Ιανουάριος 1991), ακολούθησε ο δεύτερος πόλεμος στον Κόλπο, το 2003 και το βίαιο τέλος του Χουσέιν.

 

Τις τελευταίες ημέρες, η κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας έφτασε στο χειρότερο σημείο της. Ο Πρόεδρος Τραμπ απαιτεί απελευθέρωση του πάστορα Μπράνσον και ο Ερντογάν ζητά την παράδοση του ιμάμη Γκιουλέν, άλλοτε μέντορα και σήμερα άσπονδου εχθρού του. Οι Αμερικανοί για χρόνια θεωρούσαν την Τουρκία ως χώρα-υπόδειγμα light, δήθεν, ισλαμικής δημοκρατίας, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες μουσουλμανικές χώρες. Εμφανώς δεν μελέτησαν και δεν ανέλυσαν ούτε το ισλαμιστικό παρελθόν ούτε έλαβαν υπόψη τις προθέσεις του Ερντογάν να επανιδρύσει την πάλαι ποτέ Οθωμανική Αυτοκρατορία. 

 

Δεν είναι τυχαίο: Ο Πούτιν επιδιώκει ανασύσταση της τσαρικής Ρωσίας αλλά νέας κοπής. Ο Χαμενέι στο Ιράν ονειρεύεται επανίδρυση της δυναστείας των Αχαιμενιδών. Όμως, ο σουλτάνος,  όπως και κάθε αυταρχικός ηγέτης, παραγνωρίζει ένα σημαντικό δεδομένο: Ιστορικά, η μοίρα όλων των δικτατόρων είναι προδιαγεγραμμένη: Βίαιος θάνατος. Τέτοιο θάνατο είχε και το ίνδαλμα του Ερντογάν, ο Ατνάν Μεντερές, ο οποίος απαγχονίστηκε από τους στρατιωτικούς στις 17 Σεπτεμβρίου 1961 στο νησί Ιμραλί, στη θάλασσα του Μαρμαρά, μετά τα «Σεπτεμβριανά» και τους διωγμούς εναντίον των Ελλήνων της Πόλης. 

 

Η τουρκική οικονομία διέρχεται σοβαρότατη κρίση. Αυτό οφείλεται όχι μόνο στον δανεισμό σε ξένα νομίσματα και ειδικά στο δολάριο αλλά και στις φαραωνικές φιλοδοξίες του σουλτάνου. Η τουρκική λίρα έγινε χώμα. Ο πληθωρισμός και η ανεργία καλπάζουν. Το δημόσιο χρέος εκτινάχθηκε στα ύψη. Μέχρι τη δεκαετία του ’90, οι Αμερικανοί διοργάνωναν πραξικοπήματα εναντίον όσων δεν υποτάσσονταν στον «θείο Σαμ». Μετά επιδόθηκαν στη χρηματοδότηση των λεγόμενων «πορτοκαλί επαναστάσεων» όπως στην Ουκρανία, στη Γεωργία και στην Αρμενία. Σήμερα ένα τιτίβισμα του πλανητάρχη ήταν αρκετό για να πληγεί καίρια η τουρκική οικονομία. 

 

Η Τουρκία είναι εξαιρετικά πολύτιμος στρατηγικός σύμμαχος για τις ΗΠΑ και τη Δύση. Τα τελευταία χρόνια ξένοι ακαδημαϊκοί, ιστορικοί, πολιτικοί αναλυτές και δημοσιογράφοι εισηγούνται όπως η Τουρκία εκδιωχθεί κλοτσηδόν από το ΝΑΤΟ και να μη ενταχθεί ποτέ στην Ε.Ε. επειδή είναι η πλέον αναξιόπιστη σύμμαχος. Κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Πρώτον, διότι στρατηγικά και γεωπολιτικά η χώρα του Αττίλα είναι άκρως χρήσιμη για τις ΗΠΑ και τη Δύση επειδή κατέχει μια μοναδική, αξίας και σημασίας, θέση στην πιο εύφλεκτη και ασταθή περιοχή του κόσμου. Δεύτερον, η παρούσα συμμαχία Τουρκίας-Ρωσίας είναι μια εποχική λυκοφιλία ευκαιριακής εξυπηρέτησης συμφερόντων. Τρίτον, οι ΗΠΑ δεν θα επιτρέψουν η Τουρκία να ριφθεί στις αγκάλες του Πούτιν. Τέταρτον, απώλεια της Τουρκίας σημαίνει ότι, όλο το υποσύστημα κατανομής ισχύος στην περιοχή θα ανατραπεί με καταλυτικές επιπτώσεις στην ασφάλεια, σταθερότητα, οικονομία, ενέργεια και συμφέροντα.

 

Τι αναμένεται να συμβεί; Οι ΗΠΑ καθώς και η Ευρώπη δεν θα αφήσουν την Τουρκία να καταρρεύσει. Ήδη έσπευσαν η Γερμανία και, αυτονόητα, το Κατάρ. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν θα επιτρέψει διάχυση της τουρκικής κρίσης. Ξανά η απόφανση του Θουκυδίδη: Στις διακρατικές και διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν αιώνιοι εχθροί. Μόνο τα συμφέροντα είναι αιώνια. Μετά τις εκατέρωθεν βολές, κυρώσεις και ύβρεις, Ουάσιγκτον και Άγκυρα θα καταλήξουν σε συμφωνία αμοιβαίως επωφελή.

 

Να ελπίζουμε τη νύφη να μη την πληρώσει και πάλι η Κύπρος. Και ο Ερντογάν; Θα έχει την τύχη του ινδάλματός του, Μεντερές ή του Σάνταμ Χουσέιν. Για τις ΗΠΑ, ήδη ο σουλτάνος αποτελεί παρελθόν. 

Σημερινή