Η αμερικανική απειλή για την Δημοκρατία

Του Leonid Bershidsky

Για δεκαετίες, η ελευθερία και η δημοκρατία ήταν αξίες που χαρακτήριζαν το brand των ΗΠΑ. Αυτό δεν φαίνεται να ισχύει πλέον, τουλάχιστον όχι στις καθιερωμένες δημοκρατίες.

Μελέτη που πραγματοποίησε μια ομάδα που σύστησε ο Anders Rasmussen, πρώην πρωθυπουργός της Δανίας και γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, έδειξε ότι σε πολλά δυτικά κράτη η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ καθώς και δύο πυλώνες της παγκόσμιας εξουσίας τους -ο χρηματοπιστωτικός και τεχνολογικός κλάδος- θεωρούνται απειλές για τη δημοκρατία.

Η ομάδα, το Ίδρυμα "Συμμαχία των Δημοκρατιών" και η Dalia Research με έδρα το Βερολίνο, ρώτησαν 177.870 άτομα σε 54 χώρες σχετικά με τις αντιλήψεις τους για τη δημοκρατία ως έννοια, την κατάσταση στα κράτη τους και γενικότερα για τον κόσμο.

Αυτές οι ερωτήσεις είναι αρκετά επίκαιρες: Διάφοροι στοχαστές με επιρροή, όπως ο καθηγητής του πανεπιστημίου Johns Hopkins Yascha Mounk και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Cambridge David Runciman, μιλούν για κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Σε πολλές χώρες, οι άνθρωποι είναι βαθιά δυσαρεστημένοι με την πολιτική τάξη. Η νέα τεχνολογία, η κλιματική αλλαγή και οι ανισότητες απειλούν τα καθιερωμένα πολιτικά συστήματα.

Ο Δείκτης Αντίληψης για τη Δημοκρατία, όπως ονόμασαν η Συμμαχία των Δημοκρατιών και η Dalia το ερευνητικό τους έργο, δείχνει ότι οι άνθρωποι δεν έχουν χάσει την πίστη τους στη δημοκρατική διακυβέρνηση -αντιθέτως, θέλουν περισσότερη από αυτή. Ένα επιβλητικό ποσοστό 79% δήλωσαν ότι η δημοκρατία είναι σημαντική στη χώρα τους, ενώ το 41% δήλωσαν ότι δεν υπάρχει αρκετή.

Ωστόσο, η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν αποκλίνουσες αντιλήψεις για το τι είναι η Δημοκρατία και ποιος την προάγει. Για τους ανθρώπους σε 21 από τις 54 χώρες, οι ΗΠΑ έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη δημοκρατία σε όλο τον κόσμο. Ενώ οι χώρες αυτές περιλαμβάνουν τη Ρωσία, την Κίνα και την Τουρκία, όπου ο κόσμος ήταν αναμενόμενο να αντιταχθεί στον παγκόσμιο ρόλο της Αμερικής, οι περισσότερες από τις 21 είναι εδραιωμένες δημοκρατίες και 14 από αυτές έχουν υψηλότερες βαθμολογίες από τις ΗΠΑ από τo Freedom House - το think tank, τα δεδομένα του οποίου χρησιμοποιούνται ως δείκτης για το πόσο ελεύθερες είναι οι κοινωνίες.

Καμία φωτεινή πόλη

Ο "καθαρός" αντίκτυπος* των ΗΠΑ στις ανά τον κόσμο δημοκρατίες

*Οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν: "Συνολικά, θεωρείτε πως οι ΗΠΑ έχουν θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο στη Δημοκρατία σε όλο τον κόσμο;". Έπειτα, το ποσοστό των αρνητικών απαντήσεων αφαιρέθηκε από το ποσοστό των θετικών απαντήσεων.

Ο Rasmussen λέει ότι θα ήθελε η μελέτη "να χτυπήσει καμπανάκι στις ΗΠΑ ότι ο προστατευτισμός και ο απομονωτισμός απομακρύνουν τη βασισμένη στους κανόνες, δημοκρατική τάξη που έχει φέρει την ευημερία και την ειρήνη στον σύγχρονο κόσμο μας".

Πρόκειται για ένα ξεκάθαρο πλήγμα για τη διχαστική κυβέρνηση του Donald Trump. Αλλά τα δεδομένα από την έρευνα δεν συμβαδίζουν με την εύκολη εξήγηση ότι οι πολιτικές του προέδρου είναι ο λόγος που τόσο πολλοί άνθρωποι δεν θεωρούν πλέον τις ΗΠΑ μια "φωτεινή πόλη στο λόφο", όπως έλεγε ο Ronald Reagan.

Οι αρνητικές αντιλήψεις για τον αντίκτυπο των ΗΠΑ συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με την πεποίθηση ότι η χρηματοπιστωτική βιομηχανία, όπου οι ΗΠΑ είναι ο κυρίαρχος παράγοντας, βλάπτει τη δημοκρατία. Στην Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία και σε ορισμένες μικρότερες ευρωπαϊκές χώρες, ο τομέας αυτός έχει μεγάλο αρνητικό αντίκτυπο. Φυσικά, η συσχέτιση μπορεί να σημαίνει ότι ένας αυξανόμενος αριθμός Ευρωπαίων βλέπει τις ΗΠΑ ως ανταγωνιστές στην Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι ως συμμάχους. Αλλά είναι πιο πιθανό η δυσπιστία που προκάλεσε η χρηματοπιστωτική βιομηχανία στην κρίση του 2008 να διατηρείται ακόμα "ζωντανή”. Δεδομένων των ισχυρών δεσμών της βιομηχανίας με τις ΗΠΑ, αυτό θα παραμείνει ένα πρόβλημα πολύ αφότου ο Trump εγκαταλείψει τον Λευκό Οίκο.

Υπάρχει μια παρόμοια υψηλή συσχέτιση - κοντά στο 0,7 - μεταξύ εκείνων που βλέπουν τις ΗΠΑ ως απειλή για τη δημοκρατία και εκείνων που βλέπουν τα κοινωνικά δίκτυα ως απειλή. Στις περισσότερες χώρες, δίκτυα όπως το Facebook και το Twitter -και τα δύο ανήκουν σε εταιρείες των ΗΠΑ- εξακολουθούν να θεωρούνται θετικές επιρροές, αλλά όλο και μεγαλύτερες μειονότητες ανησυχούν για τον πολιτικό αντίκτυπο αυτών των εταιρειών.

Η απειλή του Facebook

Το ποσοστό των ανθρώπων που λένε ότι οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων όπως το Facebook, το Twitter και άλλα έχουν αρνητικό αντίκτυπο για τη δημοκρατία στη χώρα τους

Ούτε από αυτό θα μείνει ανεπηρέαστος ο Trump. Η συσχέτιση στο μυαλό των ανθρώπων μεταξύ των ΗΠΑ και της μέχρι στιγμής αχαλίνωτης επιθετικότητας της βιομηχανίας τεχνολογίας είναι προφανής. Μπορεί να διαρραγεί μόνο από μια επιτυχημένη ρυθμιστική προσπάθεια για την χαλιναγώγηση ή τη διάσπαση των μεγάλων πλατφορμών κοινωνικών μέσων.

Οι ΗΠΑ δεν έχουν απλώς ένα πρόβλημα "Trump”. Σε ένα μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου - και όχι μόνο στον Καναδά και σε ισχυρούς συμμάχους όπως η Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο - οι άνθρωποι φαίνεται να βλέπουν μια θεμελιώδη αποσύνδεση μεταξύ της μονομερούς ηγεσίας των ΗΠΑ και της δημοκρατίας. Αυτό ίσως είναι η καλύτερη ένδειξη ότι η Pax Americana μπορεί πράγματι να έρχεται στο τέλος της.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ακόμη μεγάλα κομμάτια του κόσμου όπου οι Η.Π.Α. θεωρούνται ως φάρος της δημοκρατίας. Σε 34 από τις 55 χώρες του Δείκτη αντίληψης για τη δημοκρατία, οι περισσότερες από αυτές αναπτυσσόμενες χώρες, ο αντιληπτός καθαρός αντίκτυπος των ΗΠΑ είναι θετικός ή ουδέτερος.

Οι υποστηρικτές των προσπαθειών των Ηνωμένων Πολιτειών να προωθήσουν τη δημοκρατία στο εξωτερικό θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους αυτό το μέρος των δεδομένων. Παρόλο που οι χώρες με δικά τους ισχυρά αντιπροσωπευτικά συστήματα έχουν αρχίσει να επικρίνουν σε μεγάλο βαθμό την αμερικανική δημοκρατία, μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου εξακολουθεί να είναι ενθουσιασμένο με αυτή. Εκεί, εξακολουθούν να υπάρχουν ευγνώμονες αποδέκτες των αμερικανικών συμβουλών και των προσπαθειών υπέρ της δημοκρατίας.

Αν η τάση αυτή διατηρηθεί στην εποχή μετά τον Trump, θα μπορούσε να είναι ένας καλός λόγος για τις ΗΠΑ να αναζητήσουν στενότερες συμμαχίες με τις χώρες αυτές παρά να προσκολληθούν στους παραδοσιακούς αλλά λιγότερο ευγνώμονες συμμάχους τους.

Πηγή: Bloomberg View