Της Ελίνας Γαληνού
«Ενας άνθρωπος με όπλα βέβαια και μέσα του καιρού του, ποτισμένος όλος από την αρχαία πνευματική παράδοση, ο Γεμιστός, υψώνεται ολομόναχος για να χαράξει στο παρακμασμένο Βυζάντιο, ένα νέο δρόμο….» Αγγελος Σικελιανός
Η ζωή του Γεωργίου Γεμιστού (Πλήθωνα) συνέπεσε με τον τελευταίο αιώνα ζωής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στα μέσα του 14ου αιώνα μ.Χ. που γεννήθηκε ο ίδιος, ο εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο και τον Ιωάννη Κατακουζηνό, είχε λήξει προς όφελος του πρώτου, αλλά το κράτος ήταν πολύ εξασθενημένο οικονομικά και πολιτικά. Η αυτοκρατορία είχε χάσει τη ναυτική της δύναμη, ορισμένα νησιά ήταν υπό ξένη κατοχή (από την εποχή της Φραγκοκρατίας), ενώ η βυζαντινή επιρροή στην ξηρά, είχε ουσιαστικά περιοριστεί ανάμεσα στη Θράκη , τα νησιά του Β. Αιγαίου, τη Θεσσαλονίκη και την Πελοπόννησο. Οι Τούρκοι είχαν καταλάβει τη Μακεδονία και συνεχώς έδειχναν τις κατακτητικές τους διαθέσεις προς το Βυζάντιο... Η παραγωγικότητα ήταν πολύ υποβαθμισμένη, ενώ η βαριά φορολογία επέτεινε την όξυνση της κοινωνικής αδικίας. Τα ετήσια έξοδα υπερφαλάγγιζαν τα έσοδα κατά δραματικό τρόπο και η κυβέρνηση αναγκαζόταν συνεχώς να προβαίνει σε εξωτερικούς δανεισμούς ή να περιμένει τις αρωγές των προνομιούχων. Εκτός αυτών, το εξασθενημένο κράτος είχε να αντιμετωπίσει τις επεκτατικές διαθέσεις των γειτόνων του-κυρίως προερχομένων εξ΄ Ανατολής. Γενικά η παρουσία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ήταν πολύ αδύνατη…
Ο Πλήθων, γόνος ευκατάστατης οικογενείας, δεν περιορίστηκε στην τυπική βυζαντινή παιδεία αλλά φρόντισε να διευρύνει τις γνώσεις του εντρυφώντας σε ιστορικές και φιλοσοφικές μελέτες-κυρίως νεοπλατωνικών φιλοσόφων, βυζαντινών λογίων και κλασσικών συγγραφέων. Διδάσκαλός του υπήρξε ο Δημήτριος Κυδώνης, εις βάθος πλατωνικός και γνώστης της σχολαστικής φιλοσοφίας, ο οποίος του εμφύσησε την αγάπη προς τον Πλάτωνα. Ο Κυδώνης που ήταν και σύμβουλος του αυτοκράτορα, τον ενημέρωνε για τα πολιτικά πράγματα των καιρών καθώς και για την αδύναμη θέση του Βυζαντίου. Ήταν η εποχή εκείνη όπου η Αυτοκρατορία συμπιεσμένη ανάμεσα στις διεκδικήσεις της Δύσης και Ανατολής, καταρρακωνόταν βαθμιαία από τις εσωτερικές διαμάχες και τις εκκλησιαστικές έριδες. Ο Πλήθων προβληματίζεται σοβαρά πάνω σ΄ αυτά και αναζητεί διέξοδα. Δεν του αρέσει η ιδέα υποταγής μας στη Δύση ούτε η προσχώρηση του Κλήρου στον Καθολικισμό, όμως τον ανησυχεί και ο συναγερμός των λαών της Ανατολής. Πιστεύει ότι αυτό που χρειάζεται είναι η κοινωνικοπολιτική ανασύνταξη που θα στηρίζεται στις δυνάμεις του κράτους προκειμένου η «κακοπολιτεία» να εξαλειφθεί. Οι ελπίδες του επικεντρώνονται στη φιλοσοφία και μέσω αυτής επιχειρεί να δημιουργήσει υγιείς θρησκευτικές και κοινωνικές αρχές για τον λαό…
Κατά την άποψή του, η απουσία αρετών είναι υπαίτια της αθλιότητας και της μεγάλης παρακμής, ενώ θεωρεί ότι οι άνθρωποι υποφέρουν γιατί έχουν γίνει κακοί. Διαπιστώνει ότι το κλίμα στη Βασιλεύουσα δεν ευνοεί καθόλου την πνευματική του δράση και μεταβαίνει στο Μυστρά. Εκεί ένας κύκλος λογίων επιχειρούσε να δημιουργήσει κλίμα πνευματικής αναγέννησης ενώ η λοιπή Πελοπόννησος βίωνε μεγάλη ηθική και οικονομική παρακμή. Ο κόσμος ήταν παραδομένος σε ληστείες, συνωμοσίες και συγκρούσεις έχοντας μείνει εντελώς απαίδευτος, και ο Πλήθων καταγράφει την κατάσταση προβλέποντας τον αρνητικό της αντίκτυπο για την επιβίωση της Αυτοκρατορίας. Οργανώνει σχολή φιλοσοφίας στον Μυστρά και διορίζεται σύμβουλος του Δεσπότη του Μωρέως, ένα αξίωμα που ταυτιζόταν με το ρόλο του γνωμοδότη στη διοίκηση. Στο έργο του «Περί Πελοποννησιακών Πραγμάτων» καταδεικνύεται η άγρυπνη προσπάθειά του για την αναγέννηση της Αυτοκρατορίας, ενώ στα «Οικονομικά Μελετήματα» διατυπώνονται οι οικονομικές και πολιτικές του θεωρίες που πιστεύει ότι θα οδηγήσουν σε μια ορθολογικά δομημένη πολιτεία.
Θεωρεί ότι η επίτευξη της πραγματικής ευδαιμονίας και η εξάλειψη της κακοπολιτείας, στηρίζονται σε 3 παράγοντες. Α) στην αίσθηση της αυτονομίας β) στην ικανότητα του ανθρώπου να επικοινωνεί με τα θεία γ) στην επικοινωνία με τους συνανθρώπους μας μέσα από τη δομή και τη λειτουργία της πολιτείας. Γιατί ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό και πολιτικό όν.
Το κοινωνικο-οικονομικό του πρόγραμμα στηριζόταν στη γενική ανασύνταξη των δυνάμεων του τόπου προκειμένου να αξιοποιηθούν οι γεωργικές εκτάσεις, να αυξηθούν οι οικονομικοί πόροι και να επέλθει έτσι μια εθνική αναδημιουργία Είναι υπέρ του εγχώριου στρατού και κατά των ξένων μισθοφόρων. Ο καταμερισμός της εργασίας πρέπει να γίνεται ανάλογα με τις φυσικές προδιαγραφές και κλίσεις του καθενός. Κατατάσσει τους πολίτες σε τρία γένη ανάλογα με το είδος της εργασίας τους. Το Αρχικό-διοίκηση και στρατός, το Διακονικό-κατασκευές και εμπόριο και το Αυτουργικό-νομείς και γεωργοί. Ως ενδεδειγμένο σύστημα φορολογίας, προτείνει τον ενιαίο φόρο που θα καταβάλλεται σε είδος στους αυτουργούς. Το Αρχικό γένος εφ΄ όσον δεν έχει εισοδήματα και εργάζεται για το κράτος, απαλλάσσεται από τους φόρους. Καταδικάζει το θεσμό της «αγγαρείας» ως άδικο και με δουλικό χαρακτήρα, καθώς δεν υπολογίζει τις φυσικές και πνευματικές ικανότητες του φορολογουμένου. Ο προσδιορισμός φόρων, πιστεύει ότι πρέπει να γίνεται νομοθετικά και όχι αυθαίρετα. Προτείνει την επιβολή περιορισμού στον μοναχισμό, ο οποίος είχε επεκταθεί υπερβολικά εκείνη την εποχή απορροφώντας πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό σε μη παραγωγικές εργασίες. Το βασικό του ενδιαφέρον γενικά επικεντρώνεται στην δημιουργία της Αρίστης Πολιτείας, μέσω της οποίας οι άνθρωποι μπορεί να επιτύχουν την Ευδαιμονία.
Οι ρηξικέλευθες αυτές θεωρίες του Γεμιστού, έχουν σαν πηγή έμπνευσης την Πολιτεία του Πλάτωνα, ενώ κάποιες από τις αρχές της Οικονομικής του θεωρίας, συγκλίνουν με τις εισηγήσεις του μεταγενέστερου Ανταμ Σμίθ όπως περιγράφονται στον «Πλούτο των Εθνών». Η διδασκαλία του και οι αρχές του, αν και συνάντησαν έντονες αντιδράσεις από την πλευρά του Κλήρου, υπήρξαν ευρύτατης αποδοχής από πολλούς λογίους. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Μυστρά, διδάσκοντας και προτείνοντας λύσεις που ήλπιζε ότι θα αποτρέψουν την οριστική κατάρρευση… Ωστόσο, οι δυσοίωνες προβλέψεις του για την τύχη της Αυτοκρατορίας, επαληθεύτηκαν ένα χρόνο μετά τον θάνατό του, στις 29 Μαίου 1453 μ.Χ. όταν «η Πόλις Εάλω»…
«Η διδασκαλία του και οι αρχές του, αν και συνάντησαν έντονες αντιδράσεις από την πλευρά του Κλήρου, υπήρξαν ευρύτατης αποδοχής από πολλούς λογίους.»
ΑπάντησηΔιαγραφήΠοία η διαφορά του τότε Κλήρου από τον σημερινό?
Ο Κλήρος τότε αντιδρούσε. Σήμερα όμως ο Κλήρος συμβάλλει τα μέγιστα στην αποδόμιση του ελληνικού έθνους παγκόσμια. Ταυτίζεται με το τέλεια σαθρό πολιτικο σύστημα και το βοηθά με τον τέλειο ατομικισμό που διδάσκουν οι Αβρααμικές παραδόσεις, ο οποίος ατομικισμός οδηγεί σε ανομία και χάος.
Εγώ σαν άτομο δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Εμείς όμως, σαν κοινωνία των πολιτών, μπορούμε να ενταχθούμε σε δήμο και έτσι να κάνουμε κάτι. Είθε!
Είθε, είθε και μακάρι!
ΑπάντησηΔιαγραφήΌπως και ο Πλήθωνας, έτσι και εγώ νομίζω είναι χρήσιμη η ικανότητα του ανθρώπου να επικοινωνεί με τα θεία. Τους άθεους λοιπόν δεν τους πάω με τίποτα.
Νομίζουν, π.χ., πως ο θεός τους είναι ο μόνος αληθινός θεός. Γι’αυτό δεν τους πάω τους άθεους. Είναι νομίζω σχεδόν όσο κακοί γιά την Ελλάδα όσο και οι χριστιανίζοντες Αβρααμιστές.
Πολύ ενδιαφέρον θέμα και αξιόλογο άρθρο. Ευχάριστη αλλαγή από τη κ. Γαληνού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Πλήθωνας Γεμιστός είναι πράγματι μια μεγάλη προσωπικότητα της ελληνικής μεσαιωνικής εποχής. Ήταν από εκείνους που διακήρυσσαν την ελληνικότητα του Βυζαντίου: "Έλληνες εσμέν..." κλπ. Τα φιλοσοφικά του πονήματα περί διοικήσεως και οικονομίας του Κράτους προορίζονταν ή είχε την φιλοδοξία να υιοθετηθούν από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο, όπως και ο Πλάτωνας είχε θελήσει να εφαρμόσει τις αρχές της Πολιτείας του στις Συρρακούσες αλλά αυτό δεν έγινε ποτέ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Γεννάδιος Σχολάριος, που υπήρξε ο πρώτος Πατριάρχης μετά την Άλωση, ήταν πολέμιος του Πλήθωνα, όχι όμως για τις διοικητικές και οικονομικές του προτάσεις για την ανάταξη του Βυζαντινού Κράτους, αλλά για τις παγανιστικές θρησκευτικές του αντιλήψεις. Όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Π. Κανελόπουλος στο βιβλίο του "Γεννήθηκα στα 1401", ο Πλήθωνας και οι μεταρρυθμιστικές ιδέες του θα είχαν τεράστια απήχηση στο σύνολο των βυζαντινών λογίων και κληρικών, αν περιόριζε τον λόγο του μόνο σε αυτές και δεν αναφερόταν στο δωδεκάθεο και στην αναβίωση των ειδωλολατρικών αντιλήψεων του παρελθόντος. Είναι αλήθεια ότι ήταν εναντίον της Ένωσης με την καθολική Δύση, όπως ήταν άλλωστε και ο έτερος των σπουδαίων μαθητών του ο επίσκοπος Εφέσου ο Μάρκος ο Ευγενικός, σε αντίθεση με τον Βησσαρίονα που τελικά έγινε και καρδινάλιος.
Προς Appeli. Ο Σχολάριος όμως του έκαψε το βιβλίο "Περί Νόμων Συγγραφή..." στο οποίο αναλύεται η θρησκευτική πρόταση του Πλήθωνα. Από το βιβλίο σώθηκε ένα μόνο μέρος το οποίο μεταφέρθηκε στην Ιταλία από τον μαθητή του Πλήθωνα, τον Βησσαρίωνα (και θεμελιωτή της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης). Υπάρχει και σε ελληνική μετάφραση και το έχω διαβάσει. Απ΄ότι εκτίμησα και συζήτησα, οι θρησκευτικές του απόψεις δεν χαρακτηρίζονται από παγανιστικά στοιχεία. Προτείνει το Δωδεκάθεο σαν ένα σύστημα τάξης όπου συντονιστής είναι ο Ζεύς.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην καύση του βιβλίου αυτού από τον Σχολάριο, αναφέρεται ο Κωστής Παλαμάς στον "Δωδεκάλογο του Γύφτου" στο κομμάτι "Γύρω από μια φωτιά". Ο Πλήθων είναι από τα πολύ ενδιαφέροντα κεφάλαια της βυζαντινής ιστορίας. Ελίνα
Προς Appeli. Ναι στη Φεράρα δεν υπέγραψε, όπως δεν υπέγραψε και ο Μάρκος Ευγενικός. Ο Πλήθων όμως είχε εντελώς διαφορετική άποψη από τον Ευγενικό, διότι πίστευε πρώτα απ΄όλα ότι το Γένος πρέπει να στηριχτεί στις αρχέγονες ρίζες του. Ο Ευγενικός υπεραμύνθηκε των θέσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας και συγκρούστηκε με τον Βησσαρίωνα ισχυριζόμενος ότι η διαφορά των 2 αυτών Εκκλησιών είναι κατ΄ουσίαν και όχι κατ΄επίφαση. Ελίνα
ΑπάντησηΔιαγραφήΜπράβο Ελίνα !
ΑπάντησηΔιαγραφήΠολυ οραιο το αρθρο της Ελινας
ΑπάντησηΔιαγραφήμπραβο
Γ Σεριατος
Μπράβο Ελίνα,
ΑπάντησηΔιαγραφήΛες πως «...το Γένος πρέπει να στηριχτεί στις αρχέγονες ρίζες του». Γιατί όμως?
Μήπως διότι οι αρχέγονες ρίζες μας είναι τα διδακταία αξιακά συστήματα που χάνονται με τους χριστιανίζοντες Αβρααμιστές?
Μήπως διότι ο ατομικισμός τους οδηγεί σε ανομία και χάος? Αυτό δηλαδή που θέλει η πολυαρχία των έξι τραπεζικών οίκων που γονάτισαν την Ελλάδα?
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12336&subid=2&pubid=25685145
ΜοΣ
Αγαπητή κυρία, δε θα διαφωνήσω μαζί σας στα κύρια σημεία. Ούτε,βέβαια, για τον θαυμασμό που δείχνεται προς το πρόσωπο του Πλήθωνα, τον οποίο άλλωστε και εγώ μοιράζομαι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌπως γράφετε:
"Ο Σχολάριος όμως του έκαψε το βιβλίο "Περί Νόμων Συγγραφή..." στο οποίο αναλύεται η θρησκευτική πρόταση του Πλήθωνα", επιβεβαιώνεται εκείνο που σας έλεγα. Ότι οι λόγοι της αντιπαλότητας των δύο επιφανών ανδρών της εποχής εκείνης, ήταν όχι οι νόμοι του Πλήθωνα, υπό τη διοικητική-φιλοσοφική έννοια του όρου, αλλά η θρησκευτική του διαφοροποίηση σε σχέση με την κατεστημένη από χιλιετίας στο Βυζάντιο Ορθοδοξίας. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Πλήθωνας έχαιρε της εκτίμησης ακόμη και των αντιπάλων του και ουδείς από τους σύγχρονους του αμφισβήτησε την αξία του. Ο Σχολάριος ήταν επίσης λόγιος και εξαιρετικά μορφωμένος και θα μπορούσαν να είναι φίλοι με τον Πλήθωνα, αν όπως λέτε παρακάτω δεν είχε: "Προτείνει το Δωδεκάθεο σαν ένα σύστημα τάξης όπου συντονιστής είναι ο Ζεύς".
Ο Σχολάριος ήταν κληρικός θα ήταν παράξενο, λοιπόν, να αποδεχόταν ως χριστιανός μια τόσο ξεκάθαρη πρόταση κατάργησης στην ουσία του χριστιανισμού. Βεβαίως, πρόκειται για μια στροφή του Πλήθωνα προς τον αρχαίο παγανισμό. Διότι ο παγανισμός είναι το ευρύτερο θρησκευτικό πλαίσιο-αντίληψη μέσα στο οποίο εντάσσεται μεταξύ άλλων και το σύστημα του δωδεκάθεου. Και είναι σίγουρα αρχαιότερος του μονοθεϊσμού στον οποίον εντάσσεται ο χριστιανισμός και οι δύο άλλες θρησκείες.
Προσωπικά, πιστεύω ότι στον Πλήθωνα θα ταίριαζε περισσότερο ο χαρακτηρισμός του "αιρετικού", αφού το άνοιγμά του προς τον αρχαίο κόσμο, δεν πέρασε τελικά πέρα από τα όρια του νεοπλατωνισμού.
Ο Πλήθωνας ήταν μέσα στο πνεύμα της πρώϊμης αναγέννησης, όπου η ανακάλυψη του αρχαίου κόσμου από τους δυτικούς, επέφερε μια μανιώδη επιθυμία αναβίωσης του στις τέχνες και στα γράμματα. Περίπου στα ίδια χρόνια ζωγράφιζε ο Μποτιτσέλλι την "Γέννηση της Αφροδίτης". Το γιατί έγιναν όλα αυτά, εξηγείται ποικιλοτρόπως. Ίσως σε μια άλλη περίσταση. Πάντως, η ιστορία γράφεται σίγουρα από τους νικητές και αυτό ισχύει τόσο στην περίπτωση της αποσιώπησης της Ελληνικής Αναγέννησης (Παλαιολόγεια Αναγέννηση 12ος-14ος αι.), όσο και στην υπερεκτίμηση της ιταλικής Αναγέννησης. Η οποία σημειωτέον βρήκε σοβαρές και σθεναρές αντιστάσεις στις ιταλικές πόλεις κράτη, με αποκορύφωμα την Φλωρεντία, όπου και η 7ετής εγκαθίδρυση θεοκρατικής Δημοκρατίας υπό τον χαρισματικό και μεταρρυθμιστή μοναχό Σαβοναρόλα. Φυσικά, ο Σαβοναρόλα που εναντιώθηκε στην τυραννική οικογένεια των Μεδίκων και στον διεφθαρμένο πάπα, κάηκε τελικά στην πυρά το 1497. Αυτόν η ιστορία τον "παράγραψε", όμως οι τύραννοι τραπεζίτες Μέδικοι που απέκτησαν τα πρώτα τους κεφάλαια από τα βυζαντικά λάφυρα που κατέκλυσαν την Ευρώπη μετά την άλωση της Κων/λης το 1204, έμειναν στην ιστορία, ως μαικήνες προστάτες των τεχνών και των γραμμάτων. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ο ίδιος ο Μιιχαήλ Άγγελος ήταν σφοδρός πολέμιος των Μεδίκων και οπαδός του Σαβοναρόλα όπως και ο Μποτιτσέλλι.
Στην πραγματικότητα δεν ήταν η σύνοδος της Φεράρα όπου υπογράφηκε η Ένωση, αλλά η σύνοδος της Φλωρεντίας 1438-40.
Τέλος, το κλίμα της ιταλικής αναγέννησης πήγαινε καλύτερα στον Βησσαρίωνα. Πράγματι, ο Μάρκος ο Ευγενικός είχε δίκιο. Η διαφορά των δύο εκκλησιών μεταξύ τους είναι κατ΄ουσίαν. Το ίδιο συμβαίνει και με την διαφορά της αρχαίας ελληνικής τέχνης έναντι της κλασικίζουσας αναγεννησιακής. Τέχνη επί της ουσίας η μία και τέχνη επί της επίφασης η άλλη.
Ρε Έλληνες που όλο σχόλια είστε. Το ελληνικό ερωτηματικό δεν μπορείτε να το χρησιμοποιείτε; Θα μου πείτε και τι έγινε. Όλοι τι λατινικό χρησιμοποιούν. Ε, και τι έγινε. Ας μιλήσουμε όλοι Αγγλικά. Όλοι αυτά χρησιμοποιούν. Αν έρχονταν οι παλιοί και σπουδαίοι τι θα λέγανε; Έλα τώρα; Με το ερωτηματικό που χάνεται θα ασχοληθούμε; Η ΕΕ και το ΔΝΤ είναι το θέμα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠρος k. Appeli. Ευχαριστώ για το ενδιαφέρον-χαίρομαι κιόλας που μας κεντρίζει το ίδιο θέμα. Συμφωνώ με αυτά που λέτε για την στάση του Σχολάριου-άλλωστε γενόμενος αργότερα Πατριάρχης΄(μετά την Αλωση) κάπως προστάτεψε το υπόδουλο Γένος. Η καύση του βιβλίου του Πλήθωνα από κείνον όμως δεν δικαιολογείται μόνο επειδή ήταν ο ίδιος κληρικός και άρα, αντιστρατευόταν κάθε τι έξω από τον περίβολο της Ορθοδοξίας. Ο δάσκαλος Πλήθων, είχε στους κύκλους του μαθητές κληρικούς όπως τον Βησσαρίωνα ο οποίος ήταν ήδη μοναχός. Εϊχε και άλλους μοναχούς μαθητές διότι δεν φοβόταν τον διάλογο Είχε μεγάλη φιλία και με την Κλεόπα Μαλατέστα που για χάρη του συζύγου της δεσπότη Θεόδωρου Παλαιολόγου, από καθολική ασπάστηκε την Ορθοδοξία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ καύση ενός βιβλίου είναι μια πράξη εξοργιστική όσον αφορά την διακίνηση ιδεών. Ομως ο Σχολάριος ίσως το έπραξε προς ικανοποίηση του Κλήρου που είχε αρχίσει να φοβάται την επιρροή του Πλήθωνα.
Οσο για την Ενωση των 2 Εκκλησιών, η σχετική Σύνοδος έγινε στη Φεράρα το 1438 και λίγους μήνες μετά, λόγω της επιδημίας πανώλης, μεταφέρθηκε στη Φλωρεντία. Αλλά κατ΄ουσίαν δεν είχε κοινή βάση η Ενωση αυτή-οι Βυζαντινοί δεν πέτυχαν τίποτα. Ευχαριστώ για την προσοχή σας. Ελίνα
Αγαπητή κυρία, είναι σαφές πως μοιραζόμαστε την ίδια αγάπη για τα ιστορικά αυτά θέματα. Η καύση βιβλίων των αντίπαλων ιδεών, είναι όντως ένα ζήτημα που ευτυχώς ή δυστυχώς δεν το ανακάλυψε πρώτος ο Σχολάριος, ούτε οι χριστιανοί βυζαντινοί.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣας παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από μια παλαιότερη μελέτη μου με τον τίτλο "Τα φυσικά πρότυπα στην Τέχνη και την Θρησκεία" σχετική με το θέμα μας στην αρχαία Αθήνα της Δημοκρατίας και του "ελεύθερου λόγου":
"...Ο 5ος αι. π.Χ., θα μπορούσε από κάθε άποψη, λοιπόν, να χαρακτηρισθεί, ως ο αιώνας του μέτρου. Είναι η εποχή που μετριάστηκε η μυθική κρίση και που η φιλοσοφία και η επιστήμη έδωσαν τα ηνία στο νου. Η θεϊκότητα των παραδοσιακών φυσικών πρότυπων, που αποτελούσαν για χιλιετίες αντικείμενα λατρείας, αμφισβητήθηκε και στη θέση τους εμφανίστηκε ένα νέο φυσικό πρότυπο, ο άνθρωπος. Από πολλές απόψεις το όλο ζήτημα ισοδυναμούσε με «ύβρι» απέναντι στην κατεστημένη τάξη. Επαναστατικές ιδέες, όπως αυτή του Αναξαγόρα, που ισχυριζόταν πως ο ήλιος και η σελήνη ήταν πύρινα σώματα που ακολουθούσαν μια ουράνια τροχιά και όχι οι γνωστοί θεοί, ήταν άκρως επικίνδυνες, ιδιαίτερα στις κρίσιμες εποχές. Έπρεπε να απαλλαγούν από τον ενοχλητικό αυτό άνθρωπο, έτσι τον εξοστράκισαν. Ο Πρωταγόρας πάλι, που έβαλε τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου και τον έκανε μέτρο όλων των πραγμάτων, ασέβησε και περιφρόνησε τους θεούς. Έτσι έκαψαν τα βιβλία του και τον κατηγόρησαν για αθεϊα και ασέβεια και το 415 π.Χ τον ανάγκασαν να φύγει από την Αθήνα. Όμως, το μυθολογικό σκηνικό είχε σχιστεί ανεπανόρθωτα και από πίσω του δεν υπήρχε τίποτα άλλο από την ανθρώπινη φαντασία".
Ο Σαβοναρόλα είχε κάνει το ίδιο στη μεγάλη πυρά του 1497 στην piazza dei Priori στην Φλωρεντία, όπου χιλιάδες άνθρωποι, μάζεψαν σε μια πυραμίδα αντικείμενα και έργα τέχνης, που ο ίδιος τα ονόμαζε «ματαιότητες», και τα έκαψαν σε δημόσιο χώρο. Καταστράφηκαν έτσι έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, καθώς και περούκες, ψιμύθια, καθρέφτες, κοσμήματα, έπιπλα και κεντήματα. Ανάμεσα σε αυτούς που τροφοδότησαν την πυρά, ήταν και ο Μιχαήλ Άγγελος, που έριξε ορισμένα από τα πρώτα έργα του, θεωρούμενα ως ειδωλολατρικά, ενώ και ο Μποττιτσέλι και άλλοι καλλιτέχνες υπήρξαν οπαδοί του Σαβοναρόλα.
Οι πιο πρόσφατες καύσεις βιβλίων και έργων της "εκφυλισμένης" τέχνης, ήταν στο Μόναχο από τους Ναζί στη γνωστή και ως "Νύχτα των Κρυστάλλων" και βεβαίως στην πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ, όπου δεν κάηκαν στην πυρά, αλλά κυνηγήθηκαν ανηλεώς ως αντιδραστικοί χιλιάδες καλλιτέχνες και διανοούμενοι.
Το συμπέρασμα όλων αυτών, είναι, πως ανεξαρτήτως εποχής, καθεστώτος και επικρατούσας ιδεολογίας, οι αντίπαλες ιδέες πάντα πολεμώνται, ενίοτε βίαια, από εκείνες που συγκυριακά τυχαίνει να βρίσκονται σε θέση ισχύος.
Θα ήθελα κάποια στιγμή να ανοίξει και ένα θέμα για το "μύθο" της ιταλικής Αναγέννησης σε σχέση με την Ελληνική τέχνη, αλλά και με την Παλαιολόγεια Αναγέννηση. Έχει πολύ βάθος και μάλιστα επίκαιρο, καθώς φτάνει να αγγίζει το κίνημα της Μεταρρύθμισης του Λούθηρου αλλά και το ορθολογιστικό κίνημα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού-απότοκο της Αναγέννησης. Ένα κίνημα που "φώτισε" τόσο πολύ, ώστε κατέληξε να αλλοιώσει την εσωτερική όραση των ανθρώπων. Κάτι που μόνο το Κίνημα του Ρομαντισμού το αντιλήφθηκε νωρίς, ώστε να προβάλλει το συναίσθημα και την ενστικτώση διαίσθηση ενάντια στο ratio, ως εναλλακτική πηγή γνώσης της αλήθειας.
Σας χαιρετώ και σας ευχαριστώ για το πνευματικό ερέθισμα.
Και εγώ ευχαριστώ. Εχω τις ίδιες απόψεις για τα περί καύσης βιβλίων. Ο Πλήθων έλεγε "η φιλοσοφία δείχνει τον δρόμο της ελεύθερης σκέψης, αλλ΄αυτό δεν συμφέρει τους αφέντες που θέλουν την υποταγή μας..." Και ο Παλαμάς στην αναφορά του στον Δωδεκάλογο του Γύφτου, λέει χαρακτηριστικά "από τις στάχτες της φωτιάς σου, της ιδέας ο Χρυσαετός ανοίγει τις φτερούγες πιό πλατιές, προς τα ύψη, προς το φώς..." Με την ευκαιρία παραπέμπω σε 2 ενδιαφέροντα βιβλία σχετικά με τα θέματα που αναφέρετε στο τελευταίο σας σχόλιο. α) "ΔΙΑΦΩΝΕΙ;ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΥΡΑ" β) ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ -KENNETH SETTON.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστώ για την προσοχή σας. Ελινα