Το παρασκήνιο της κρίσης στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ

Υπάρχει ένας ακήρυκτος πόλεμος που έχει ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης και μια ομάδας που αντιστέκεται στην μετατόπιση του κεφαλαίου που επιχειρείται στην Τουρκία. Γνωρίζουμε ότι στον πόλεμο αυτό το Ισραήλ δεν θα λάβει το μέρος της κυβέρνησης.

Του Μπιρόλ Ερτάν*
Βλέπουμε ότι στο θέμα της ένοπλης επέμβασης του Ισραήλ στο πλοίο Μαβί Μαρμαρά, επεισόδιο που κατέλαβε την επικαιρότητα στην Τουρκία, κινητοποίησε τις λαϊκές μάζες και προκάλεσε διαδηλώσεις στους δρόμους, γράφονται και ακούγονται διάφορες απόψεις. Η θέλησή μου να προσεγγίσω το θέμα αυτό από μια άλλη οπτική γωνία, με οδήγησε στη συγγραφή του παρόντος άρθρου.
Μπροστά στην πλειάδα των ρηχών άρθρων και σχολίων που έχουν δημοσιευτεί για το θέμα, θα προσπαθήσω να προσεγγίσω και να αποκαλύψω το παρασκήνιο της ένοπλης επίθεση του Ισραήλ στο πλοίο που μετέφερε την ανθρωπιστική βοήθεια, και να πω αλήθειες που δεν τόλμησε να πει κανείς, μένοντας μακριά από θεωρίες συνωμοσίας.
Πρώτα απ' όλα θα πρέπει να πούμε ότι η διεξαγωγή μιας αιματηρής επιχείρησης με όπλα και χειροβομβίδες εναντίον άοπλων ανθρώπων, είναι αντίθετη με τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο. Αν το προχωρούσαμε ακόμα περισσότερο, είναι αντίθετη ακόμα και με το δίκαιο του πολέμου. Πιστεύω δε ότι το Ισραήλ διακινδύνευσε να πραγματοποιήσει αυτήν την επιχείρηση, γνωρίζοντας τις αντιδράσεις και τις επιπτώσεις που θα προκαλούσε. Ως άτομο είμαι ένας από εκείνους που πιστεύουν ότι το να προσπαθήσει να δικαιολογήσει κανείς την επιχείρηση αυτή, είναι σαν να γίνεται συμμέτοχος και συνένοχος σε αυτό το έγκλημα. Για το λόγο αυτό καταδικάζω της συγκεκριμένη επιχείρηση.
Όσον αφορά την καταδίκη της επιχείρησης, είμαι στο ίδιο στρατόπεδο με την πλειοψηφία των σχολιαστών και των αναλυτών που έγραψαν άρθρα για την υπόθεση. Θεωρώ όμως ότι θα πρέπει να προσεγγίσω αλλιώς το θέμα, για να δούμε το παρασκήνιο αυτής της υπόθεσης.
Όσοι πιστεύουν ότι η ψυχρότητα στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις ξεκίνησε με το επεισόδιο του "One Minute" στο Νταβός, κάνουν λάθος. Πριν από τη εκείνη την κρίση υπήρχε η ανησυχία του Ισραήλ για «τη μετατόπιση κεφαλαίου στην Τουρκία σε άλλα χέρια» και τη «διολίσθηση της Τουρκίας σε άλλον άξονα», καταστάσεις που προκάλεσαν σοβαρές επιφυλάξεις και φόβους στο Ισραήλ. Και δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για ανοικτές ή μυστικές επιχειρήσεις που διεξήγαγε το Ισραήλ, ως αποτέλεσμα αυτών των ανησυχιών, στο εσωτερικό της Τουρκίας αλλά και στο εξωτερικό.
Η περίοδος της μετατόπισης του κεφαλαίου σε άλλα χέρια μπορούμε να πούμε ότι άρχισε με τις προσπάθειες που κατέβαλε το ΑΚΡ μόλις κατέλαβε την εξουσία για τη δημιουργία του «μουσουλμανικού ή πράσινου* κεφαλαίου». Η μετατόπιση κεφαλαίου σε άλλα χέρια άρχισε να γίνεται ορατή με γυμνό μάτι με την ανάθεση μεγάλων έργων από δήμους σε συγκεκριμένους κατασκευαστές, όπως και η συμμετοχή τους σε διαγωνισμούς μεγάλων δημοσίων έργων στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και των κατασκευών. Οι επιχειρηματίες και οι εταιρείες που έπαιρναν παραδοσιακά τις δουλειές αυτές στο παρελθόν, τώρα δεν μπορούσαν καν να περάσουν έξω από τους φορείς που ανέθεταν ή δημοπρατούσαν αυτά τα έργα. Η αλλαγή και η μετατόπιση του κεφαλαίου σε άλλα χέρια, δεν ήταν μια υπόθεση τόσο απλή, που θα μπορούσε να περιοριστεί στο γεγονός ότι ο νέος τύπος των εργολάβων δημοσίων έργων ήταν με το κλασσικό μουσουλμανικό μούσι, των οποίων οι σύζυγοι φορούν μουσουλμανική μαντήλα.
Τα τελευταία χρόνια άρχισε να δημιουργείται μια ομάδα κεφαλαιούχων-κεφαλαιοκρατών που στηρίζουν άνευ όρων την κυβέρνηση του ΑΚΡ, στην οποία στηρίζουν και την ύπαρξή τους. Από τη στιγμή που συνέβαινε αυτό, ήταν αδύνατον οι παλαιοί παραδοσιακοί κεφαλαιοκράτες να μην αναζητήσουν νέες συμμαχίες και να μην προσπαθήσουν να ασκήσουν πίεση στην κυβέρνηση. Το γεγονός δε ότι η κυβέρνηση έκλεισε όλες τις πόρτες και τους διαύλους επικοινωνίας στους παλαιούς κεφαλαιοκράτες, συνέτεινε στο να ανοίξει η πόρτα ενός οικονομικού πολέμου. Αυτός ο οικονομικός πόλεμος είχε επιδράσεις που υπερακοντίζουν και ξεπερνούν την τουρκική επικράτεια, επηρεάζοντας και ενοχλώντας πρώτα-πρώτα το ίδιο το Ισραήλ.
Αν βάλουμε σε μια κατάσταση τις επιχειρήσεις που παίρνουν τους μεγάλους δημόσιους διαγωνισμούς σήμερα και τις συγκρίνουμε με τις επιχειρήσεις που έπαιρναν αυτές τις δουλειές πριν από δέκα χρόνια, με την πρώτη ματιά θα διαπιστώσουμε ότι το κεφάλαιο έχει αλλάξει σχεδόν εξ ολοκλήρου χέρια.
Όταν δε αναφερόμαστε στο θέμα της «διολίσθησης της Τουρκίας σε άλλον άξονα», είναι αδύνατον να μην αναφερθούμε και στον Γρκάχαμ Φούλερ, πρώην υπεύθυνο του τμήματος Τουρκίας-Μέσης Ανατολής της CIA. Με βάση ανάλυση του δημοσιογράφου της Ταράφ, Τζεμίλ Ερντέμ (http://www.taraf.com.tr/cemil-ertem/makale-yeni-turkiye-cumhuriyeti.htm), ο Φούλερ, στο βιβλίο του 'Η Νέα Τουρκική Δημοκρατία', είχε προβλέψει από το 2007 την αλλαγή προσανατολισμού της Τουρκίας, μια αλλαγή που οριστικοποιήθηκε με την αλλαγή προσανατολισμού που αναγκάστηκαν να κάνουν οι ΗΠΑ μετά την οικονομική κρίση του 2008 και την άνοδο στην εξουσία του Ομπάμα, αλλαγή που έχει τις επιπτώσεις της στην Τουρκία και τη Μέση Ανατολή. Φυσικά αυτό δεν μας ξαφνιάζει, αφού οι ΗΠΑ προετοιμαζόταν από καιρού για μια τέτοια αλλαγή.
Ο Τζεμίλ Ερντέμ προβαίνει σε μια πολύ σημαντική διαπίστωση: «Τα αποτελέσματα που δεν ήταν σαφή στη μελέτη του Φούλερ, έγιναν πλέον πολύ σαφή. Η περιοχή της Μέσης Ανατολής θα χρηματοδοτηθούν με ταχείς ρυθμούς μέσω και δια της Τουρκίας με σκοπό την οικονομική ενσωμάτωσή τους στις αγορές της Δύσης. Το σχέδιο μετατροπής της Κωνσταντινούπολης σε οικονομικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, είναι σημαντικό στοιχείο αυτού του ευρύτερου σχεδίου. Τα ενεργειακά πεδία της Ρωσίας και του Καυκάσου θα διασυνδεθούν και αυτά με τα δίκτυα της Ε.Ε. μέσω Τουρκίας, δημιουργώντας μια νέα ενεργειακή αγορά... Αυτοί οι 'στρατηγικοί δεσμοί' ταυτίζονται με τη μελέτη του 'στρατηγικού βάθους' του Νταβούτογλου, ενώ ο Φούλερ θεωρεί ότι σε περίπτωση που η Τουρκία καταφέρει να κάνει πράξη και να κερδίσει αυτό το βάθος, αυτό θα επηρεάσει και θα αλλάξει σε σοβαρό βαθμό τις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ, εξέλιξη που θεωρείται ως μια μακράς διάρκειας γεωπολιτική διολίσθηση. Αισθάνθηκα την ανάγκη να αναφερθώ στην ανάλυση του Τζεμίλ Ερντέμ επειδή ο ίδιος συσχέτισε το θέμα της γεωπολιτικής διολίσθησης και της αλλαγής άξονα της Τουρκίας με τη μελέτη του Νταβούτογλου «Το Στρατηγικό Βάθος και η Γεωπολιτική Θέση της Τουρκίας».
Για να μην παρασυρθούμε και φύγουμε από το θέμα μας, στην Τουρκία είναι σε εξέλιξη ένας ακήρυκτος πόλεμος μεταξύ μιας ομάδας που αντιστέκεται στην μετατόπιση του κεφαλαίου σε άλλα χέρια και της κυβέρνησης. Το γνωρίζουμε ότι το Ισραήλ δεν πρόκειται να πάρει τη θέση της κυβέρνησης στον πόλεμο αυτό. Και αυτό γιατί πολλοί επιχειρηματίες που διατηρούν στενές σχέσεις με το Ισραήλ, το εν λόγω διάστημα αποκλείστηκαν από το οικονομικό γίγνεσθαι στην Τουρκία. Όλοι μας γνωρίζαμε ότι αυτό δεν πρόκειται να το χωνέψει εύκολα το Ισραήλ. Αυτή η σημαντική παράμετρος είναι μια από τις αιτίες της έντασης στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ.
Η δεύτερη αιτία είναι το θέμα της διολίσθησης σε άλλο άξονα και της αλλαγής προσανατολισμού της Τουρκίας, στην οποία αναφερθήκαμε. Η απομάκρυνση της Τουρκίας από το στρατόπεδο της κοσμικής Δύσης και η υιοθέτηση στρατηγικής διεκδίκησης ή ανάθεσης σε αυτήν ηγετικού ρόλου στη Μέση Ανατολή, δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι αποτελεί εξέλιξη που θα αποδεχτεί αδιαμαρτύρητα το Ισραήλ. Ενώ τα κράτη της κατατεμαχισμένης Μέσης Ανατολής και κυρίως του Αραβικού Κόσμου δεν συνιστούσαν επί δεκαετίες απειλή για το Ισραήλ, η Τουρκία ως ηγέτιδα χώρα στη Μέση Ανατολή θεωρείται απειλή για το Ισραήλ. Ιδιαίτερα μετά την προσέγγιση της Τουρκίας με το Ιράν και τη Συρία και την ενεργό ανάμειξη της Τουρκίας στο Λίβανο και την Παλαιστίνη, άρχισαν να χτυπάνε οι καμπάνες του κινδύνου για το Ισραήλ.
Για να αντιληφθούμε την εξέλιξη και το σημείο στο οποίο έχουν φθάσει οι σχέσεις Τουρκίας Ισραήλ, είναι υποχρεωτικό να συναξιολογήσουμε το θέμα της μετατόπισης σε άλλα χέρια του κεφαλαίου στην Τουρκία αλλά και το θέμα της διεκδίκησης από πλευράς της Τουρκίας ενός νέου στρατηγικού ρόλου στη Μέση Ανατολή, κίνηση που σχετίζεται με τα νέα πλανητικά σχέδια που έχουν αρχίσει να τίθενται σε εφαρμογή.
Οι σχέσεις είναι στο προσκήνιο και εξελίσσονται και δεν είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς, γίνεται αντιληπτό ότι αποτελούν μέρος ενός 'βαθέος παιχνιδιού'. Στο παιχνίδι αυτό κύριος παίκτης είναι οι ΗΠΑ, ενώ είναι σίγουρο ότι και η Τουρκία βρίσκεται ανάμεσα στους πρωταγωνιστές. Αυτό που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε είναι αν το Ισραήλ έχει τεθεί συνειδητά εκτός παιχνιδιού. Σε περίπτωση που συμβαίνει αυτό, το επόμενο διάστημα είναι πιθανό να γίνουμε μάρτυρες και άλλων εντάσεων στις σχέσεις; Τουρκίας-Ισραήλ. Αν όμως το Ισραήλ είναι ανάμεσα στους βασικούς παίκτες αυτού του παιχνιδιού, οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ δεν θα ξεφύγουν από το βασικό τους άξονα και η ένταση στις σχέσεις των δυο χωρών δεν θα ξεπεράσει τις ελεγχόμενες κρίσεις που εμφανίζονται στο πεδίο της πολιτικής.
Το να αναζητήσει κανείς τη λύση στο πρόβλημα των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ και των εντάσεων που παρατηρούνται σ' αυτές, χωρίς να λάβει υπ' όψιν του:
-το νέο στρατηγικό ρόλο που ανέθεσαν οι ΗΠΑ στην Τουρκία για τη Μέση Ανατολή, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Γκράχαμ Φούλερ,
-τη μετατόπιση σε άλλα χέρια του κεφαλαίου στην Τουρκία και
-τα νέα πλανητικά σχέδια που τίθενται σε εφαρμογή στη Μέση Ανατολή,
είναι τόσο δύσκολο, που μοιάζει σαν να ψάχνει ψύλλους στ' άχυρα.

*Ο Doc. Dr. Birol Ertan είναι πολιτικός επιστήμονας
**Πράσινο είναι το χρώμα του Ισλάμ