Ευρω-Ισλάμ ή εξισλαμισμός της Ευρώπης;

Χρήστος Ιακώβου
Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)
Σήμερα, το Ισλάμ αποτελεί μέρος του δημογραφικού και πολιτιστικού τοπίου της Ευρώπης. Οι μουσουλμάνοι της Ευρώπης δεν είναι πλέον οι εποχιακοί εργάτες που θα επιστρέψουν στις χώρες τους αλλά, το μεγαλύτερο μέρος από αυτούς, είναι ευρωπαίοι πολίτες που θα παραμείνουν ως μόνιμο τμήμα της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Αυτό το καθεστώς μονιμότητας σε συνδυασμό με την σταδιακή δημογραφική έκρηξη, που συντελείται με τη δεύτερη και τρίτη γενεά, και την κοινωνική απομόνωση, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, έχουν εγείρει πολλά ερωτήματα αναφορικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της μεταφύτευσης του Ισλάμ στην Ευρώπη.
Από πλευράς ενός πολύ μεγάλου μέρους Ευρωπαίων, η πραγματικότητα αυτή αντιμετωπίζεται ως απειλή για το μελλοντικό χαρακτήρα της Ευρώπης, τόσο τον κοινωνικό όσο και τον πολιτικό. Από την άλλη πλευρά, οι μουσουλμάνοι αντιμετωπίζουν την παρουσία τους στον Ευρωπαϊκό χώρο με ανασφάλεια και περιχαράκωση, αφού βλέπουν την πιθανότητα απώλειας της θρησκείας, της κουλτούρας και κατ’ επέκταση της διαφορετικής ταυτότητας τους.
Το κεντρικό σημείο για την κατανόηση αυτής της σχέσης είναι ότι το Ισλάμ αποτελεί πρωτίστως μία εξ αποκαλύψεως θρησκεία με ισχυρή πίστη στην παγκόσμια εγκυρότητά της και παράλληλα ένα τρόπο ζωής. Ως εκ τούτου, το Ισλάμ δεν είναι, και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται, απλά ως ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό χαρακτηριστικό μίας ομάδας ανθρώπων που προέρχονται από χώρες έξω από την Ευρώπη. Επιπλέον, η ανάλυση για τους μουσουλμάνους στην Ευρώπη πρέπει να στηρίζεται, εν πολλοίς, στον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι αυτοπροσδιορίζονται και πως αντιλαμβάνονται το Ισλάμ μέσα στο Ευρωπαϊκό περιβάλλον και όχι στο πως οι Ευρωπαίοι τους εκλαμβάνουν. Από αυτά τα ερωτήματα προκύπτει ένα ευρύ φάσμα απαντήσεων που καταδεικνύουν μία προβληματική σχέση μεταξύ των μουσουλμάνων και των ευρωπαϊκών κοινωνιών μέσα στις οποίες ζουν, με πιο ανησυχητική απάντηση την αδυναμία διαμόρφωσης κοινής αντίληψης, εκ μέρους των μουσουλμάνων, για μία σειρά ουσιαστικών θεμάτων που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα (όπως πχ τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία).
Η βασική ανάγκη που αναδύεται για τους μουσουλμάνους σήμερα είναι να αποκτήσουν την αυτοπεποίθηση ότι η ευρωπαϊκή χώρα στην οποία ζουν είναι το σπίτι τους μέσα στο οποίο θα πρέπει να οικοδομήσουν την κοινωνική τους πραγματικότητα με βάση τις στοιχειώδεις αντιλήψεις που καθορίζει η ΕΕ. Μέχρι στιγμής, η πραγματικότητα είναι πολύ απογοητευτική σε σχέση με τον πιο πάνω ευσεβοποθισμό. Η αντιδραστική περιχαράκωση και, πολλές φορές, βίαιη αντίδραση είναι ασυμβίβαστα με την προσπάθεια οικοδόμησης αμοιβαίας εμπιστοσύνης και συνεργασίας με τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο έντονο ενόσω αυξάνεται ραγδαία ο μουσουλμανικός πληθυσμός της Ευρώπης και το χάσμα αυτό δεν φαίνεται να αμβλύνεται. Εδώ είναι ένα σημείο από το οποίο προκύπτουν σοβαρές αμφιβολίες, έως αντιδράσεις, για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, αφού πιθανή ένταξή της θα αυξήσει σημαντικά τον μουσουλμανικό πληθυσμό της ΕΕ.
Η εξέλιξη αυτού του ζητήματος θα καθορίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό το κατά πόσο θα υπάρξει μία νέα κοινωνική εκδοχή του Ισλάμ στην Ευρώπη. Με άλλα λόγια, θα υπάρξει η δημιουργία του Ευρω-Ισλάμ ή θα συνεχιστεί η σημερινή προβληματική σχέση, δηλαδή, τόσο κοντά αλλά τόσο μακριά, με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αλλά και για τον ίδιο το χαρακτήρα της Ευρώπης.
Είναι επιτακτικά αναγκαίο, οι μουσουλμάνοι στην Ευρώπη να παύσουν να στηρίζονται αποκλειστικά στις ασιατικές και βορειοαφρικανικές εκδοχές της θρησκείας τους και να αναζητήσουν ένα νέο τρόπο σύζευξης θρησκείας και καθημερινής ζωής μέσα στις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες της Ευρώπης. Το Ισλάμ, σίγουρα, θα αποτελέσει μία από τις μεγάλες προκλήσεις στη διαδικασία μετασχηματισμού της Ευρώπης που θα αγγίξει το ευαίσθητο ερώτημα, τι σημαίνει να είναι κάποιος ευρωπαίος.

www.geopolitics-gr.blogspot.com