Θα μας σώσει ο φράχτης στον Εβρο;

Του Θανου Π. Ντοκου*
Το ζήτημα του φράχτη, αλλά και της παράνομης μετανάστευσης γενικότερα, έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις στις οποίες παρατηρείται σημαντική διάσταση απόψεων. Μπορούμε, ωστόσο, να συμφωνήσουμε στις ακόλουθες διαπιστώσεις: 
α) Η σημασία των πληθυσμιακών μετακινήσεων στην ανθρώπινη ιστορία ήταν ανέκαθεν πολύ μεγάλη. Σήμερα συνδέονται κυρίως με την οικονομική υπανάπτυξη και την έλλειψη ασφάλειας σε ορισμένες περιοχές, ενώ αναμένεται ότι θα αυξηθούν λόγω και των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής (με εκτιμήσεις για 200 εκατομμύρια περιβαλλοντικούς πρόσφυγες το 2050)
β) Το φαινόμενο της γήρανσης και δημογραφικής συρρίκνωσης αφορά το σύνολο των αναπτυγμένων χωρών, αλλά για την Ελλάδα το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ. Είναι σαφές ότι οι μετανάστες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και αποτελούν μια δημογραφική ανάσα για τη γηράσκουσα Ελλάδα, αλλά προφανώς υπάρχουν και αρνητικές συνέπειες. 
γ) Η Ελλάδα αντιμετωπίζει, σε βαθμό μεγαλύτερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα λόγω γεωγραφικής θέσης και αναλογίας μεταναστών με τον γηγενή πληθυσμό, ένα σοβαρότατο πρόβλημα λαθρομετανάστευσης. 
δ) Κάθε χώρα έχει μια πεπερασμένη ικανότητα απορρόφησης του διαφορετικού. 
ε) Η μοίρα των μεταναστών είναι τραγική από κάθε άποψη, αλλά αν η Ελλάδα «βουλιάξει» κοινωνικο-οικονομικά, ούτε εκείνοι ούτε εμείς θα ωφεληθούμε.
Η αποτελεσματική διαχείριση του φαινομένου της παράνομης μετανάστευσης προϋποθέτει την τεκμηριωμένη γνώση του αριθμού και της προέλευσης των μεταναστών που βρίσκονται εδώ και τις πραγματικές αντοχές της χώρας για απορρόφησή τους με βάση τις δημογραφικές και οικονομικές της ανάγκες και δυνατότητες. 
Βασικά εμπόδια μείωσης των μεταναστευτικών ροών αποτελούν η δεινή οικονομική κατάσταση, αλλά και τα προβλήματα ασφάλειας σε χώρες, όπως το Αφγανιστάν, η Σομαλία, το Πακιστάν κ.ά. και η πρακτική αδυναμία επαναπροώθησης των συλληφθέντων, η απροθυμία της Τουρκίας να περιορίσει τα κύματα μεταναστών που διασχίζουν το έδαφός της και ο Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ που εγκλωβίζει τους μετανάστες στην Ελλάδα. Η ευρωπαϊκή συνδρομή είναι περιορισμένη: η FRONTEX έχει συμβολικό ρόλο, αφού η σύλληψη σε ελληνικό έδαφος δεν έχει κανένα πρακτικό αποτέλεσμα.
Σύμφωνοι, ο φράχτης στα ελληνοτουρκικά σύνορα δεν θα λύσει το πρόβλημα. Τα μεγάλα χρηματικά οφέλη για δουλεμπόρους και η απελπισία των μεταναστών εγγυώνται ότι απλώς θα παρατηρηθεί αλλαγή διαδρομών και σημείων εισόδου. Από την άλλη πλευρά, μπορούμε να μείνουμε παθητικοί παρατηρητές; Η χρησιμότητα του φράχτη έγκειται στο μήνυμα που αποστέλλεται σε όλους τους αποδέκτες, αλλά κυρίως στους Ευρωπαίους εταίρους μας, που αρχικά αντέδρασαν με αμηχανία και υποκρισία. Προφανώς, απαιτείται ένα ευρύτερο πλέγμα μέτρων: εφαρμογή των κανονισμών περί ασύλου, άσκηση (ευρωπαϊκής) πίεσης προς την Τουρκία, εξάντληση αυστηρότητας στις ποινές των δουλεμπόρων, πιο ανθρώπινα κέντρα υποδοχής και, κυρίως, αλλαγή του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ. 
Παρεμπιπτόντως, ζούμε μεν στη Χώρα των Λωτοφάγων, αλλά μήπως θα έπρεπε να αναζητηθούν ευθύνες για όποιον υπέγραψε από ελληνικής πλευράς τον Κανονισμό Δουβλίνο ΙΙ χωρίς να κατανοήσει τις συνέπειες;

*Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ

kathimerini