Μια αναμνηστική πλάκα για το Νίκο Ζαχαριάδη στα βάθη της Σιβηρίας

Ντάρια Κέζινα, ειδικά για τη RBTH

Στη μνήμη του πασίγνωστου, εμβληματικού, αλλά και αμφιλεγόμενου Ελληνα κομμουνιστή, ο οποίος πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε μια μακρινή πόλη των βόρειων Ουραλίων, τοποθετήθηκε αναμνηστική πλάκα και δεντροφυτεύτηκε αλέα που φέρει το όνομά του.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης με την οικογένειά του. Η φωτογραφία είναι προσφορά της Διεύθυνσης Φυσικών Πόρων της Αυτόνομης Περιφέρειας Χάντι-Μανσίησκ.

«Περίμενα αυτό το γεγονός 50 χρόνια!», ανέφερε ο γιός του θρυλικού πολιτικού μετανάστη, Αλέξιος (Ιωσήφ) Ζαχαριάδης, ο οποίος επί πολλά χρόνια διατηρούσε άσβεστη την ιδέα της διαιώνισης της μνήμης του πατέρα του στην τελευταία πόλη που εκείνος διέμεινε.
Μαζί με τον Αλέξη, μετέβη στην πόλη Σουργκούτ αντιπροσωπεία αποτελούμενη από 25 άτομα. Ανάμεσα τους ήταν συγγενείς του Ν. Ζαχαριάδη, όπως εγγόνια και δισέγγονα, βετεράνοι του αντιφασιστικού κινήματος και της ένοπλης αντίστασης κατά των Αγγλοαμερικανών το διάστημα 1946-1949, ακτιβιστές της Ένωσης βετεράνων της Αντίστασης, η πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα, ο συγγραφέας, δραματουργός και δημιουργός του θεατρικού έργου για τον Νίκο Ζαχαριάδη, Ελισαίος Βαγενάς, ο δημοσιογράφος, Θανάσης Λεκάτης, ο εκδότης, Γιώργος Σορολοπίδης, ο επιχειρηματίας, Γιάννης Πολίτης.

Για τρεις ημέρες, από τις 6 ως τις 8 Σεπτεμβρίου, οι επισκέπτες είχαν ένα εκτεταμένο πρόγραμμα. Βρέθηκαν στη Διεύθυνση Δασών του Σουργκούτ, όπου ο Ζαχαριάδης είχε εργαστεί ως διευθυντής με το όνομα Νικολάι Νικολάγεφ, επισκέφθηκαν σημαντικά μέρη του Σουργκούτ, μεταξύ αυτών και το ιστορικό κέντρο «Παλαιό Σουργκούτ» όπου έχει διασωθεί το σπίτι που ζούσε αυτός, ενώ ξεναγήθηκαν και στο δάσος που περιβάλλει το Σουργκούτ, καθώς και στο εκτροφείο σπάνιων ζώων της περιοχής Γελόβοε.

Η αναμνηστική πλάκα

«Νικολάι Νικολάγεφ του Νικολάι.

27.04.1903-01.08.1973.

1931-1956: Γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδος.

1962-1964: Διευθυντής της Διεύθυνσης Δασών.

“Η τιμή δεν μπορεί να αφαιρεθεί από έναν άνθρωπο, η τιμή μπορεί μόνο να χαθεί”, Ν. Ζαχαριάδης».

Η επιγραφή αυτή χαράχτηκε στη ρωσική γλώσσα στην αναμνηστική πλάκα της Διεύθυνσης Δασών του Σουργκούτ. Αυτό δεν είναι το μοναδικό μέρος που συνδέεται με τη μνήμη του Ζαχαριάδη. Στο πάρκο Φιλίας των Λαών της πόλης Σουργκούτ οι επισκέπτες από την Ελλάδα και οι ντόπιοι δενδροφύτευσαν μια μικρή «αλέα μνήμης» από 22 πευκοειδή. Το γεγονός ότι η αλέα δημιουργήθηκε προς τιμήν του Ν.Ζαχαριάδη, υπενθυμίζει η  σχετική επιγραφή που τοποθετήθηκε εκεί. Η Διεύθυνση Ενεργειακών Πόρων της Αυτόνομης Περιφέρειας Χάντι-Μανσίησκ δημιούργησε και ένα σημείο μνήμης υπό τη μορφή ενός μεγάλου περιπτέρου με φωτογραφίες και έγγραφα του Ζαχαριάδη, τα οποία είχαν συγκεντρωθεί την περίοδο που αυτός εργαζόταν στη Διεύθυνση Δασών του Σουργκούτ.

Από τη Ρωσία με αγάπη

Η ειδικός της Διεύθυνσης Ενεργειακών Πόρων της περιφέρειας Χάντι-Μανσίησκ (Γιουγκρά), Νατάλια Καζακόβα, η οποία έκανε το μεγαλύτερο μέρος της οργανωτικής δουλειάς για τη διαιώνιση της μνήμης του Ζαχαριάδη στο Σουργκούτ, μιλώντας στη RBTH, εξήγησε ότι άκουσε για πρώτη φορά αυτό το όνομα στα μέσα Απριλίου του 2014, όταν ο γιός του Αλέξης απευθύνθηκε στις τοπικές αρχές με την παράκληση να τοποθετηθεί αναμνηστική πλάκα.

Διαβάστε περισσότερα για της σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας

«Όταν ζήτησε να διατηρηθεί η μνήμη του πατέρα του -μας ανέφερε η Καζακόβα- χρειάστηκε φυσικά να πληροφορηθούμε ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος και αρχίσαμε να αναζητούμε πληροφορίες στο Ιντερνετ, στα αρχεία, σε επιστολές. Στείλαμε αιτήματα στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών και στο υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας προκειμένου να πάρουμε την άδεια τοποθέτησης αναμνηστικής πλάκας. Τελικά λάβαμε την επίσημη άδεια. Ο γιός του Ζαχαριάδη είπε εξαρχής ότι αναλαμβάνει ο ίδιος τα έξοδα, και όταν από την πλευρά μας του προτείναμε να δημιουργηθεί και μια αλέα μνήμης, ο Αλέξης ενθουσιάστηκε».

Οργανωτές των δραστηριοτήτων μνήμης ήταν η Διεύθυνση Φυσικών Πόρων της Αυτόνομης Περιφέρειας Χάντι-Μανσίησκ, ο Δήμος Σουργκούτ, η περιφερειακή Διεύθυνση δημοσίων σχέσεων και η Τράπεζα Χάντι-Μανσίησκ. Ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Δασών του Σουργκούτ, Γιούρι Κοστράμπα, θυμάται ότι απ’ το 2012 ο Αλέξης Ζαχαριάδης είχε παρακαλέσει τον Δήμο του Σουργκούτ να δοθεί σε ένα δρόμο το όνομα του πατέρα του. Το Σουργκούτ είναι μια πόλη πετρελαιοπαραγωγών και υπάρχει εδώ ένας μακρύς κατάλογος επίτιμων πολιτών, προς τιμήν των οποίων προγραμματίζεται να ονομαστούν κάποιοι δρόμοι.

«Είμαι πολύ ευτυχής -ανέφερε στη RBTH ο Κοστράμπα- που στη Διεύθυνσή μας, της οποίας σήμερα ηγούμαι, εργάστηκε ένα τόσο σημαντικό πρόσωπο που ήταν παρόν στην κηδεία του Λένιν, γνώριζε προσωπικά τον Στάλιν και ήταν ουσιαστικά το δεξί του χέρι στη Νότια Ευρώπη. Πιστεύω ότι η διαιώνιση της μνήμης του Ζαχαριάδη θα προσδώσει φήμη στη Δασοκομική μας Διεύθυνση του Σουργκούτ».

«Παρέα» με την … ΚαΓκεΜπε

Ο Νίκος Ζαχαριάδης με την οικογένειά του. Η φωτογραφία είναι προσφορά της Διεύθυνσης Φυσικών Πόρων της Αυτόνομης Περιφέρειας Χάντι-Μανσίησκ.

Στο Σουργκούτ ο Ζαχαριάδης έμενε σε διαφορετικές περιόδους σε δύο σπίτια. Το ένα απ’ αυτά έχει κατεδαφιστεί από καιρό καθώς ήταν ετοιμόρροπο, ενώ το δεύτερο -πρώην κτίριο της δασικής βιομηχανίας- είναι ακέραιο μέχρι σήμερα και βρίσκεται στο Παλαιό Σουργκούτ κοντά στο κτίριο του Κρατικού Πανεπιστημίου. Οι παλιοί κάτοικοι θυμούνται πως, όταν ζούσε εδώ ο Ζαχαριάδης, στην αυλή απέναντι απ’ το σπίτι του υπήρχε ένα λυόμενο δωματιάκι (στο οποίο θεωρείται ότι έκαναν 24ωρη βάρδια μέλη της KGB), ενώ το ίδιο το σπίτι φωτιζόταν με έναν μεγάλο προβολέα. Οι τοπικοί αξιωματούχοι θεωρούν πως αργά ή γρήγορα και αυτό το σπίτι θα κατεδαφιστεί, μιας και το παλιό τμήμα του Σουργκούτ σκοπεύουν να το ανασυγκροτήσουν.

Η συνταξιούχος Ταμάρα Φιόντοροβα εκείνα τα μακρινά χρόνια εργαζόταν γραμματέας στη Διεύθυνση Δασών του Σουργκούτ και γνώριζε προσωπικά τον Ζαχαριάδη, όταν αυτός εστάλη στο Σουργκούτ για να αναλάβει καθήκοντα διευθυντή. Η πρώην συνάδελφός του θυμάται με ζεστά συναισθήματα τον προϊστάμενό της. Μια από τις αναμνήσεις της, είναι πως την προσκαλούσε μαζί με μια φίλη της να τον επισκεφθούν και να δοκιμάσουν την ελληνική χωριάτικη σαλάτα (όπως φαίνεται, τις ελιές και τη φέτα τους τις έστελναν ταχυδρομικώς). Επίσης, εκείνος αστειευόμενος ενδιαφερόταν αν η ανύπαντρη τότε γραμματέας πήγαινε στους χορούς.

Κανείς δεν γνώριζε ποιος πραγματικά ήταν

Ο Νίκος Ζαχαριάδης στη δουλειά. Η φωτογραφία είναι προσφορά της Διεύθυνσης Φυσικών Πόρων της Αυτόνομης Περιφέρειας Χάντι-Μανσίησκ.

Η Φιόντοροβα θυμάται πως ο Ζαχαριάδης ήταν «πολύ ωραίος και περιποιημένος», ντυνόταν με ασυνήθιστο για τους σοβιετικούς πολίτες ευρωπαϊκό στυλ. Μιλούσε τα ρωσικά με λίγο ξενική προφορά, στα γράμματά του ξέφευγαν κάποιες φορές ελληνικά γράμματα, τα οποία αυτή δεν τα καταλάβαινε πάντα. Ωστόσο, αυτό δεν εξέπληττε ιδιαίτερα τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργαζόταν. Παραμονές της άφιξης του Ζαχαριάδη οι μελλοντικοί του συνάδελφοι είχαν προειδοποιηθεί να μην του κάνουν πολλές ερωτήσεις, να μην εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την προσωπική του ζωή, να μην τον φωτογραφίζουν σε καμία περίπτωση και να επικοινωνούν μαζί του αποκλειστικά για θέματα της εργασίας.

Όπως αναφέρει η Καζακόβα, «Ο κόσμος ήταν πολύ καλός απέναντί του, ο ίδιος ήταν φιλικός, πρόθυμος, πολύ διακριτικός, αστειευόταν συχνά, ενώ ήταν και πολυμαθής γνωρίζοντας μάλιστα και τέσσερις γλώσσες. Και προσθέτει: «Έχω συνομιλήσει με ανθρώπους που εργάστηκαν μαζί του. Όπως λένε, μέχρι τα τελευταία χρόνια δεν είχαν ιδέα τι ήταν ο προϊστάμενός τους. Αλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλα αυτά ήταν τότε μυστικά. Όταν τα τελευταία χρόνια βγήκε στην επιφάνεια αυτή η ιστορία, ήταν ένα σοκ για όλους. Ζούσε πολύ ήσυχα και ποτέ δεν μιλούσε για την οικογένειά του. Το μόνο μυστήριο για τους γύρω ήταν το λυόμενο δωματιάκι απέναντι από το σπίτι του Ζαχαριάδη, απ’ όπου τον φρουρούσαν μέρα και νύχτα. Συνάντησα τον άνθρωπο που έβγαλε τη θηλιά από τον Νίκο Ζαχαριάδη. Εκείνον που τον ανακάλυψε και μετά ειδοποίησε την αστυνομία. Ο άντρας αυτός δεν είχε καταλάβει τότε τι συνέβη, ήταν για όλους κάτι το απροσδόκητο. Και μόνο μετά από μερικά χρόνια ο κόσμος κατάλαβε γιατί ο Ζαχαριάδης αυτοκτόνησε… Αιωνία η μνήμη αυτού του καταπληκτικού ανθρώπου!». 

Η Σύγχρονη Ρωσία