Γιόζεφ Μελχιόρ: «Η διάβρωση του καρτέλ εξουσίας έφερε την Ακροδεξιά»

Μαλαβάκης Σάκης 

Ο ακαδημαϊκός μιλά στο «Βήμα» με αφορμή τις εκλογές στην Αυστρία

Ο ακροδεξιός υποψήφιος πρόεδρος της Αυστρίας Νόρμπερτ Χόφερ (στο κέντρο, με το μαντίλι στο σακάκι) σε προεκλογική συγκέντρωση του Κόμματος της Ελευθερίας

«Η επιτυχία της Ακροδεξιάς στην Αυστρία πάει χέρι-χέρι με την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη και τη διάβρωση του καρτέλ εξουσίας των δύο κεντρώων κομμάτων, του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος και του κεντροαριστερού Σοσιαλδημοκρατικού, η οποία ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν ο Γεργκ Χάιντερ ανέλαβε την ηγεσία του τότε φιλοναζιστικού και τώρα ακροδεξιού Κόμματος της Ελευθερίας».Αυτά υποστήριξε μιλώντας στο «Βήμα» ο Γιόζεφ Μελχιόρ, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Βιέννης, με αφορμή την τρομακτική επιτυχία που σημείωσε το ακροδεξιό και ξενοφοβικό Κόμμα της Ελευθερίας κατά τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Αυστρία.

Συγκεντρώνοντας το 36% των ψήφων ο υποψήφιος του κόμματος Νόρμπερτ Χόφερενδέχεται να είναι ο επόμενος πρόεδρος της αυστριακής δημοκρατίας αν κερδίσει στον δεύτερο γύρο την ερχόμενη Κυριακή. Στην περίπτωση που επαληθευτεί αυτό το άκρως ανησυχητικό σενάριο, στην επόμενη κυβέρνηση της Αυστρίας δεν αποκλείεται να συμμετάσχει και ένα ακροδεξιό κόμμα, ενδεχόμενο δίχως προηγούμενο στη μεταπολεμική ιστορία της Δυτικής Ευρώπης.

Κοινωνική και οικονομική ανασφάλεια

Σύμφωνα με τον αυστριακό ακαδημαϊκό, υπάρχουν δύο πηγές δυσφορίας τις οποίες κατάφερε να εκμεταλλευτεί το Κόμμα της Ελευθερίας: «η ολοένα αυξανόμενη κοινωνική και οικονομική ανασφάλεια και το καρτέλ εξουσίας που δημιούργησαν τα δύο κεντρώα κόμματα, οι Σοσιαλδημοκράτες και το Λαϊκό Κόμμα, τα οποία κατείχαν τον έλεγχο του κράτους για περισσότερο από μια εβδομηκονταετία».

Λαμβάνοντας όμως υπόψη πως ο υποψήφιος του κυβερνώντος Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος κατέλαβε στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών την τέταρτη θέση με ποσοστό 11,2%, αποδεικνύεται επίσης πως η άνοδος της Ακροδεξιάς οφείλεται και στην αποτυχία της αυστριακής σοσιαλδημοκρατίας, γεγονός που αναγνώρισε μέσω της παραίτησής του ο πρώην καγκελάριος Βέρνερ Φάιμαν.

Πού οφείλεται όμως αυτή η σταδιακή παρακμή του αυστριακού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος; Ο κ. Μελχιόρ εντοπίζει τους εξής τρεις λόγους:

Πρώτον, η εγκατάλειψη του κεϊνσιανισμού, η ιδιωτικοποίηση μεγάλου μέρους της εθνικής βιομηχανίας από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και έπειτα και η περιορισμένη ανάπτυξη έθεσαν τους Σοσιαλδημοκράτες σε μειονεκτική θέση. «Κατάφεραν να περιορίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις του κύματος του νεοφιλελευθερισμού αλλά δεν μπόρεσαν να αναπτύξουν ένα εναλλακτικό όραμα για ένα περισσότερο δίκαιο μέλλον. Επιπροσθέτως το κόμμα δεν αντιμετώπισε αποτελεσματικά νέες προκλήσεις όπως η εργασιακή επισφάλεια, η διεύρυνση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών και το Μεταναστευτικό» εξήγησε ο κ. Μελχιόρ, επισημαίνοντας επίσης πως «οι Σοσιαλδημοκράτες εστίασαν περισσότερο στη διατήρηση των θέσεων εξουσίας που κατείχαν τα στελέχη τους στον κρατικό μηχανισμό».

«Τελευταίο προπύργιο είναι οι ηλικιωμένοι»

Δεύτερον, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και το γεγονός ότι «το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα δεν ανταποκρίθηκε κατάλληλα και στις αλλαγές που σημειώθηκαν στην κοινωνική σύνθεση του εκλογικού σώματος, χάνοντας την επαφή με τα μέλη της εργατικής τάξης αλλά και με τους νέους, τους διανοουμένους και τη διαρκώς διευρυνόμενη ομάδα των ασταθών ψηφοφόρων, με αποτέλεσμα το τελευταίο προπύργιό του να είναι οι ηλικιωμένοι».

Τρίτον, στην αποτυχία των αυστριακών Σοσιαλδημοκρατών συνέβαλε και η απουσία κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας μιας ισχυρής ηγεσίας. «Από την ανανέωση του μεγάλου συνασπισμού μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών και του αυστριακού Λαϊκού Κόμματος οι σοσιαλδημοκράτες ηγέτες έδιναν την εντύπωση ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στις διαπραγματεύσεις με τον πολιτικό τους εταίρο, θυσιάζοντας πάρα πολλές από τις σοσιαλδημοκρατικές απόψεις τους και επιδιώκοντας την αναρρίχησή τους σε θέσεις εξουσίας εις βάρος των ψηφοφόρων» επεσήμανε ο κ. Μελχιόρ. Και προσέθεσε ότι «η αλλαγή στάσης των Σοσιαλδημοκρατών σχετικά με ζητήματα όπως η χρηματοπιστωτική κρίση και η αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού ενίσχυσε την εικόνα μιας αδύναμης ηγεσίας».

Ακροδεξιό αφήγημα με απλές εξηγήσεις

Ο πρώην καγκελάριος και πρώην ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Βέρνερ Φάιμαν αποπειράθηκε να κερδίσει το χαμένο έδαφος και να περιορίσει την άνοδο του Κόμματος της Ελευθερίας αλλάζοντας άρδην την πολιτική της κυβέρνησης όσον αφορά τη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης. Αποδείχτηκε ωστόσο πως ήταν ήδη πολύ αργά για να αλλάξει την αρνητική γνώμη των Αυστριακών.

«Το Κόμμα της Ελευθερίας απέδωσε την αυξανόμενη ανασφάλεια στην ΕΕ, στα ανοιχτά σύνορα και στους ξένους, εντείνοντας έτσι τους υπαρκτούς φόβους (των Αυστριακών) και συνθέτοντας ένα αφήγημα που παρείχε μια απλή εξήγηση για τις κύριες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που σημειώθηκαν. Επικρίνοντας τη σχεδόν ηγεμονική άσκηση της εξουσίας από τα δύο κεντρώα κόμματα δημιούργησε μια αρνητική εικόνα για αυτά παρουσιάζοντάς τα ως κόμματα διεφθαρμένα τα οποία εξυπηρετούν αποκλειστικά τα δικά τους συμφέροντα και προστατεύουν τα προνόμια συγκεκριμένων ομάδων όντας ταυτόχρονα ανίκανα να προβούν στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Παρότι η άνοδος του Κόμματος της Ελευθερίας άρχισε με συχνές αναφορές στο εθνικοσοσιαλιστικό παρελθόν, η ηγεσία του αντιλήφθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ότι έπρεπε να αποστασιοποιηθεί από ακραίες θέσεις και να ανοιχτεί στην ολοένα διευρυνόμενη ομάδα των ψηφοφόρων διαμαρτυρίας. Απομακρύνθηκαν στελέχη του κόμματος που προέβαιναν σε ρατσιστικά σχόλια και υιοθετήθηκε μια ηπιότερη ρητορική, περισσότερο εθνικιστική παρά ρατσιστική, μέσω της οποίας γίνεται λόγος περισσότερο για την άμεση δημοκρατία αντί για μια τρίτη (αυταρχική) δημοκρατία και επισημαίνεται η διαφορά μεταξύ των "καλών" προσφύγων και των "κακών" (με οικονομικά κίνητρα) μεταναστών» είπε ο αυστριακός πανεπιστημιακός.

Ο παραιτηθείς καγκελάριος Φάιμαν έστρεψε - και μάλιστα απότομα - το τιμόνι προς τα δεξιά καταφέροντας έτσι το τελειωτικό χτύπημα στο κόμμα του καθώς «η υιοθέτηση ενός ακόμη πιο αυστηρού καθεστώτος για το άσυλο δεν ήταν αρκετή για να περιορίσει την άνοδο του Κόμματος της Ελευθερίας. Αυτή η στροφή 180 μοιρών δίχασε μεν τη βάση του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, ενώ απέτυχε να μεταπείσει όσους πίστευαν εξαρχής ότι η θέση του Κόμματος της Ελευθερίας ήταν σωστή».

Και η καλή εικόνα της αυστριακής οικονομίας; ρωτήσαμε τον συνομιλητή μας. «Οι σχετικά καλοί οικονομικοί δείκτες της Αυστρίας έχουν ελάχιστη σημασία την ώρα που αυξάνεται η ανεργία, οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν στάσιμοι και στην κοινωνία διαχέεται ένα κλίμα ανασφάλειας» μας απάντησε.

ΒΗΜΑ