Παθητικό σύμβολο ο σταυρός στα σχολεία Η ύπαρξή του από μόνη της δεν φτάνει στο όριο της κατήχησης

ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ

Εκτενές ενημερωτικό σημείωμα για την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) αναφορικά με την παρουσία του σταυρού στις ιταλικές αίθουσες διδασκαλίας, ετοίμασε, με δική της πρωτοβουλία, η Γενική Εισαγγελία
. Το σχετικό έγγραφο δόθηκε στη γενική διευθύντρια του υπουργείου Παιδείας με την έκκληση, «λόγω της σημασίας της εν λόγω απόφασης», όπως αναφέρει η δικηγόρος της Δημοκρατίας, Θεοδώρα Χριστοδουλίδου, να αποσταλεί στους διευθυντές ιδιωτικών σχολείων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. 

Απώτερος σκοπός να ενημερωθούν για την όλη υπόθεση, αλλά και για το σκεπτικό της τελικής απόφασης του ΕΔΑΔ να μην αποκαθηλώσει τους σταυρούς από τα σχολεία. Τι σχέση έχει με όλα αυτά η δική μας χώρα; Καταρχάς η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν μια από τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης που παρενέβησαν στη διαδικασία της έφεσης ως τρίτα παρεμβαίνοντα κράτη. Πέραν τούτου, η επίδικη απόφαση δεν περιορίζεται στα σύνορα της Ιταλίας, αλλά αφορά και στα 47 κράτη-μέλη του ΣτΕ καθώς έχει τη μορφή νομολογίας και μπορεί να εφαρμοστεί σε αυτά.

Το ΕΔΑΔ στην πρωτόδικη απόφασή του, τον Νοέμβριο του 2009, καταδίκασε την Ιταλία για παραβίαση του Άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου 1 σε συνδυασμό με το Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη βάση ότι η υποχρεωτική ανάρτηση σταυρών στις τάξεις δημοσίων σχολείων παραβιάζει το δικαίωμα των γονιών να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους σύμφωνα με τις δικές τους πεποιθήσεις και το δικαίωμα των ιδίων των παιδιών να πιστεύουν ή να μην πιστεύουν.

Η συγκεκριμένη υπόθεση απασχόλησε, τότε, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μετά από προσφυγή κατά του ιταλικού κράτους από μια μητέρα, τη Σόλιε Λάουτσι και τα δυο παιδιά της τα οποία κατά το χρόνο καταχώρησης της προσφυγής φοιτούσαν σε δημόσιο σχολείο στην Ιταλία. Στις τάξεις διδασκαλίας στις οποίες φοιτούσαν τα δυο παιδιά υπήρχε αναρτημένος σταυρός. Η μητέρα διαμαρτυρήθηκε, θέτοντας θέμα παραβίασης της ελευθερίας σκέψης και θρησκείας. Το αίτημά της για απομάκρυνση των σταυρών απορρίφθηκε τόσο από το σχολείο, όσο και από τα δικαστήρια της Ιταλίας. Η δικαίωση για την ίδια, ήρθε τελικά από το Δικαστήριο του Στρασβούργου, το οποίο καταδίκασε το ιταλικό κράτος καλώντας το μάλιστα να αποζημιώσει την Λάουτσι με χρηματικό ποσό για ηθική βλάβη.

Ωστόσο, η Ιταλία άσκησε έφεση εναντίον της πρωτόδικης απόφασης και η Κυπριακή Δημοκρατία, μαζί με άλλες χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης, παρενέβησαν στη διαδικασία της έφεσης ως τρίτα παρεμβαίνοντα κράτη. Η Κύπρος στο πλαίσιο της παρέμβασής της καταχώρησε γραπτές παρατηρήσεις επί συγκεκριμένων ερωτημάτων, τα οποία είχαν προκαθοριστεί από το Δικαστήριο ως επίδικα θέματα.

Η κυβέρνηση της Ιταλίας ανέφερε ότι η ύπαρξη σταυρών στα σχολεία συνδέεται με την ίδια την ιστορία και παράδοση της χώρας. Η Κύπρος (και τα άλλα παρεμβαίνοντα κράτη) στις παρατηρήσεις της υποστήριξε ότι το θέμα εμπίπτει μέσα στα πλαίσια της διακριτικής ευχέρειας που απολαμβάνουν τα κράτη μέλη λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές αντιλήψεις μεταξύ κρατών περί του θέματος.

>>μονο στα ιδιωτικα

Αρχική πρόθεση του υπουργείου Παιδείας ήταν να στείλει το σημείωμα της Νομικής Υπηρεσίας σε όλα τα σχολεία, δημόσια και ιδιωτικά. Στο τέλος, όμως, η αποστολή του περιορίστηκε μόνο στα ιδιωτικά, με το σκεπτικό ότι θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής καθορίζονται από το Υπουργείο και επειδή δεν τέθηκε υπό αμφισβήτηση το θέμα της ύπαρξης θρησκευτικών συμβόλων στα δημόσια σχολεία, κρίθηκε περιττό να σταλεί το σημείωμα της Εισαγγελίας.

Η εξέταση της έφεσης

ΤΟ ΤΜΗΜΑΕυρείας Συνθέσεως του ΕΔΑΔ εξέτασε κατά πόσο η ανάρτηση σταυρών στις τάξεις είναι συμβατή με το Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου 1 το οποίο προβλέπει ότι σε σχέση με την εκπαίδευση και τη διδασκαλία το κράτος πρέπει να σέβεται τις θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις των γονιών και το Άρθρο 9 της Σύμβασης το οποίο προβλέπει την ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Όπως εξηγεί η δικηγόρος της Δημοκρατίας, σε σχέση με το σχολικό πρόγραμμα το Δικαστήριο ανέφερε ότι υπάρχει αρκετή νομολογία περί τούτου και πως ο καθορισμός και σχεδιασμός του σχολικού προγράμματος εμπίπτει στα πλαίσια της αρμοδιότητας των κρατών μελών και ότι το Δικαστήριο, σαν θέμα αρχής, δεν μπορεί να αποφανθεί επί τέτοιων θεμάτων. Ειδικότερα, το Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου 1 δεν εμποδίζει τα κράτη μέλη από το να μεταδίδουν μέσω της εκπαίδευσης και διδασκαλίας πληροφορίες ή γνώση οι οποίες σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τη θρησκεία ή τη φιλοσοφία. Δεν επιτρέπει καν στους γονείς να αρνούνται την ένταξη τέτοιων μαθημάτων στο σχολικό πρόγραμμα.

Στην προκειμένη περίπτωση, σημειώνει η κ. Χριστοδουλίδου, το Δικαστήριο ανέφερε ότι η απόφαση για το αν θα υπάρχουν σταυροί στις αίθουσες διδασκαλίας των δημοσίων σχολείων, είναι μέρος των λειτουργιών που αναλαμβάνει το κράτος μέσα στα πλαίσια της εκπαίδευσης και διδασκαλίας. Και συνεχίζει: «Είναι βέβαια κατανοητό ότι η πρώτη αιτήτρια και μητέρα των παιδιών ένιωσε ότι το κράτος δε σεβάστηκε τις δικές της θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις, λόγω της ανάρτησης σταυρών στις τάξεις διδασκαλίας των παιδιών της. Όμως, δεν υπάρχει ενώπιον του Δικαστηρίου απόδειξη που να υποδηλώνει ότι η απλή ανάρτηση θρησκευτικών συμβόλων στις αίθουσες διδασκαλίας των σχολείων επηρεάζει με κάποιο τρόπο τους μαθητές. Αυτό που ένιωσε η αιτήτρια είναι απλά η δική της υποκειμενική αντίληψη, η οποία δεν είναι αρκετή από μόνη της να δημιουργήσει παραβίαση του Άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου 1».

Η απόφαση του ΕΔΑΔ Όσον αφορά στην καταληκτική απόφαση του ΕΔΑΔ που εκδόθηκε στις 18 Μαρτίου 2011, ότι δηλαδή η ανάρτηση σταυρών στις τάξεις διδασκαλίας των δημοσίων σχολείων δεν παραβίασε τα δικαιώματα των αιτητών, η Γενική Εισαγγελία επισημαίνει τα παρακάτω: «Το Δικαστήριο ανέφερε ότι σαν θέμα αρχής σέβεται τις αποφάσεις των κρατών μελών επί θεμάτων που άπτονται της εκπαίδευσης και διδασκαλίας συμπεριλαμβανομένης και της θέσης που θέλουν τα κράτη να δώσουν στη θρησκεία, νοουμένου ότι αυτές οι αποφάσεις δεν φτάνουν στο σημείο της κατήχησης.  

Συνεπώς, το Δικαστήριο συμπέρανε ότι η απόφαση για το αν θα αναρτώνται ή όχι σταυροί στις αίθουσες διδασκαλίας των σχολείων εμπίπτει μέσα στα πλαίσια της διακριτικής ευχέρειας των κρατών μελών. Επιπρόσθετα, το γεγονός ότι δεν υπάρχει καν ευρωπαϊκή συναίνεση σε σχέση με το ερώτημα της ύπαρξης θρησκευτικών συμβόλων στα σχολεία επιβεβαιώνει την ανωτέρω προσέγγιση. Η ύπαρξη διακριτικής ευχέρειας συμβαδίζει με την ευρωπαϊκή εποπτεία όπου ο μόνος ρόλος του Δικαστηρίου στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αυτός της διαπίστωσης αν τα κράτη μέλη υπερέβησαν το επιτρεπτό όριο και έφτασαν στο σημείο της κατήχησης. Η ύπαρξη σταυρών στα σχολεία από μόνη της δεν φτάνει στο όριο της κατήχησης.  

Το Δικαστήριο ανέφερε προηγούμενη νομολογία του σύμφωνα με την οποία η αναφορά στο μεγαλύτερο μέρος του σχολικού προγράμματος στον Χριστιανισμό (στη Νορβηγία) και στο Ισλάμ (στην Τουρκία) ήταν θέμα που ενέπιπτε στη διακριτική ευχέρεια του κράτους και συνεπώς δεν παραβίαζε το Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου 1. Ο δε σταυρός είναι ένα παθητικό σύμβολο και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι επιδρά στους μαθητές με τέτοιο τρόπο όπως η διδασκαλία. Επιπλέον, παρόλο που ο σταυρός αναρτάται στα σχολεία, εντούτοις δεν συνοδεύεται με υποχρεωτική διδασκαλία για τον Χριστιανισμό. Οι μαθητές δεν απαγορεύεται να φορούν την ισλαμική μαντίλα ή άλλα σύμβολα στα σχολεία. Ρυθμίζονται εναλλακτικές λύσεις που ταιριάζουν στην εκπαίδευση μαθητών που δεν εμπίπτουν στην πλειοψηφία σε σχέση με τις θρησκευτικέςτους πρακτικές».
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 08/06/2011