Το 1921, παραμονές της Μικρασιατικής Καταστροφής, ο Καθηγητής της Έδρας Κοραή στην Οξφόρδη Arnold Toynbee δημοσίευσε "Το Δυτικό Ζήτημα"_. Ο τολμηρός τίτλος προδιέθετε για το διακύβευμα, καθώς ανέστρεφε την κυρίαρχη άποψη και υπεδείκνυε ως πηγή των προβλημάτων της Ανατολής την επίδραση της Δύσης.
Ο Toynbee προέταξε ένα φαινομενικό παραλογισμό: "... οι περισσότεροι [δυτικοί] παρατηρητές εντυπωσιάζονται από το ότι οι Έλληνες και οι Τούρκοι γνωστοί τους, οι οποίοι διαφωνούν για ο,τιδήποτε άλλο, συμπίπτουν στην πεποίθηση ότι η δυτική πολιτική στρέφεται προς την Ανατολή, και ότι Άγγλοι και Γάλλοι αντιμετωπίζουν τα διεθνή ζητήματα με πυρετώδη βλέμματα εμπαθούς αγάπης ή μίσους, ανάλογα με την περίπτωση, για το ελληνικό ή για το τουρκικό έθνος". Η έκπληξη-εντυπωσιασμός προέρχεται από το ότι οι παρατηρητές αυτοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι η Δύση, ο δικός τους πολιτισμός, όχι μόνον δεν παθιάζεται, αλλά αδιαφορεί για την Ανατολή. Ο Toynbee συμπληρώνει, όμως, ότι η φαινομενικά μεγαλομανής (sic) στάση των ανατολικών λαών εξηγείται από την τεράστια επίδραση που ασκεί η Δύση επάνω τους. "Ο συνδυασμός του μεγίστου πραγματικού αποτελέσματος με την ελάχιστη συνείδηση και ενδιαφέρον έχει καταστήσει τον δυτικό παράγοντα στην .. Ανατολή μια άναρχη και καταστροφική δύναμη...".
Οι σκέψεις αυτές φωτίζουν πολλές πτυχές της ελληνικής τραγωδίας, εντάσσοντάς την σε μιαν ιστορική σειρά, με την δική της εσωτερική λογική. Οι παρατηρήσεις του Toynbee για την νοητική σχέση μεταξύ των απογόνων του Καρολομάγνου και των κληρονόμων του Βυζαντίου αποκτούν ιδιαίτερη επικαιρότητα μέσα στην ελληνική κρίση. Και σήμερα, όπως στην εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής, πολλά δεινά προέρχονται από την δομική ασυνεννοησία ανάμεσα στην Ευρώπη και την χώρα μας.
Γνωρίζοντας από απτή εμπειρία την θεμελιώδη επίδραση της Δύσης στις τύχες της Ελλάδας, ο Έλληνας πολίτης δύσκολα μπορεί να δεχθεί ότι τα δεινά του δεν προκύπτουν από ηθελημένες, συνειδητές και σχεδιασμένες επιλογές. ¨Ετι χείρον, δεν μπορεί να διανοηθεί ότι τα γεγονότα που καταλαμβάνουν τεράστιο χώρο στην δική του καθημερινή ζωτική εμπειρία είναι ασήμαντες λεπτομέρειες για τους Δυτικούς ηγέτες· ότι πολλές αποφάσεις της Δύσης που τον επηρεάζουν και τον καθορίζουν λαμβάνονται βιαστικά, παρορμητικά και πρόχειρα. Συνακόλουθα, οι Έλληνες εξεγείρονται όταν οι εξελίξεις τούς θίγουν· ενθουσιάζονται, όμως, με τον υποτιθέμενο φιλελληνισμό των ξένων ηγετών, αν δηλαδή οι δηλώσεις και οι επιλογές τούς ευνοούν.
Οι παρανοήσεις αυτές οδηγούν σε συμπεριφορές και εκδηλώσεις οι οποίες εντείνουν τις δυσαρέσκειες και τροφοδοτούν τα αρνητικά στερεότυπα. Μπορούν να παρασύρουν σε τυχοδιωκτικές κινήσεις στην εξωτερική πολιτική. Όταν κυριαρχεί η παρανοϊκή συνωμοσιολογία, δημιουργούνται πειρασμοί να αντικατασταθούν οι παλαιοί δοκιμασμένοι εταίροι και σύμμαχοι, με την ελπίδα ότι οι νέοι θα είναι φίλα διακείμενοι, εγγύτεροι και συνεννοήσιμοι: δηλαδή "φιλέλληνες". Άλλωστε, η απόκλιση στις αναπαραστάσεις υφίσταται εκατέρωθεν. Δεν έχει συνειδητοποιηθεί ούτε από την δυτική πλευρά. Οι ξένοι ηγέτες και οι opinion makers δεν γνωρίζουν τον αντίκτυπο που αποκτούν οι δηλώσεις τους στο εσωτερικό της Ελλάδας. Την απήχηση και την επίδρασή τους ούτε την υποθέτουν ούτε την αναμένουν, καθώς στις χώρες τους ανάλογες κρίσεις και σχόλια από το εξωτερικό περνούν σχετικά απαρατήρητα.
Οι παρατηρήσεις του Toynbee απεδείχθησαν προφητικές ως προς τις μεσοπολεμικές εξελίξεις. Προειδοποιούν και για την σημερινή κρίση στις σχέσεις Ελλάδας και Δύσης. Η πολιτική δεν αφορά μόνο την σύγκρουση υλικών συμφερόντων. Κινείται, επίσης, από τις γεωπολιτικές αναπαραστάσεις, από το φαντασιακό πλαίσιο που καθορίζει τις σχέσεις των λαών. Η επίδραση των αναπαραστάσεων και του υποκειμενικού παράγοντα είναι ιδιαίτερα αισθητή στα σύγχρονα δημοκρατικά καθεστώτα.
Η ελληνική εξωτερική πολιτική μπορεί να στηριχθεί στις αναλύσεις του Toynbee για να εξηγήσει στους εταίρους μας το υπόβαθρο της ασυνεννοησίας που διαβρώνει και καταστρέφει τις σχέσεις μας. Η αναφορά στον Βρεττανό ιστορικό εγγράφει την σημερινή κρίση σε ιστορικές συνέχειες και προσδίδει στην ελληνική επιχειρηματολογία αυξημένο κύρος. Το «Δυτικό Ζήτημα» συνιστά σημείο αναφοράς, άρα και ένα εξαιρετικό εργαλείο για την ελληνική public diplomacy.
1. Arnold J. Toynbee, The Western Question in Greece and Turkey. A stydy in the contact of Civilisations, Λονδίνο, 1922._
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.
- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.