Τα υδάτινα αποθέματα είναι εθνικό ζήτημα, ζωτικής σημασίας για την Κύπρο - Ρεκόρ όλων των εποχών για τα φράγματα

Υδατοφράκτης Πολεμιδιών: Υπερχείλισε τις αρχές Φεβρουαρίου

Ρεκόρ όλων των εποχών αποτελεί η φετινή εισροή νερού στα φράγματα, με σημαντικό αριθμό μεγάλων φραγμάτων να έχουν υπερχειλίσει, ενώ άλλα αναμένεται να υπερχειλίσουν τις προσεχείς ημέρες. Μεγάλη είναι και η εισροή νερού στο μεγαλύτερο φράγμα της Κύπρου, του Κούρη, όπου βρίσκονται σήμερα αποθηκευμένα 78 εκατομμύρια κυβικά μέτρα (ΕΚΜ) ή πληρότητα 68,2%.

Η χωρητικότητα του φράγματος είναι 115 ΕΚΜ. Από τα φράγματα που εξυπηρετούν τις ανάγκες του Νοτίου Αγωγού έχουν υπερχειλίσει τα φράγματα της Γερμασόγειας, των Λευκάρων και της Αρμίνου, ενώ εκτιμάται ότι το επόμενο δεκαήμερο θα  υπερχειλίσει και το φράγμα της Καλαβασού. Στην Πάφο έχουν υπερχειλίσει τα φράγματα Ασπρόκκρεμου και Μαυροκόλυμπου, ενώ στην Πόλη Χρυσοχούς της Αργάκας, του Πωμού και της Αγίας Μαρίνας. Έχουν υπερχειλίσει και τα φράγματα στην επαρχία Λευκωσίας: Βυζακιάς, Ξυλιάτου και Καλοπαναγιώτη, καθώς επίσης και τα εμπλουτιστικά έργα Ταμασού, Κλήρου – Μαλούντας και Σολέας. 

Τα αποθέματα στα φράγματα έφθασαν στο 78,6% πληρότητα με αποθηκευμένα σήμερα 228,6 εκατ. Η αντίστοιχη περσινή πληρότητα ήταν 23,4% με αποθήκευση 67,9 ΕΚΜ.Για την περίοδο Οκτωβρίου 2018 – Μαρτίου 2019 η εισροή νερού ξεπέρασε τα 200 ΕΚΜ. Η καλύτερη ετήσια εισροή, η οποία αποτελούσε το προηγούμενο ρεκόρ, ήταν το 2012 με 191,7 ΕΚΜ.

Όσον αφορά τις ροές των περασμένων δύο μηνών αποτελούν ρεκόρ. Συγκεκριμένα, η ροή του Φεβρουαρίου με 53,9 ΕΚΜ αποτελεί ρεκόρ. Ο προηγούμενος καλός Φεβρουάριος ήταν το 2015 με 44,5 ΕΚΑ. Ρεκόρ είχαμε και τον Ιανουάριο, η ροή νερού ήταν 118,1 ΕΚΜ με την προηγούμενη καλύτερη ροή για Ιανουάριο να ήταν το 2012 με 92,6 ΕΚΜ. Σημειώνεται ότι τον φετινό Ιανουάριο σημειώθηκε η μεγαλύτερη εισροή νερού στα φράγματα που είχαμε ποτέ μέσα σε έναν μήνα.

Τον επόμενο μήνα αναμένεται να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις για το υδατικό ισοζύγιο και ιδιαίτερα για την άρδευση, δεδομένου ότι δεν αναμένεται να υπάρχει ξανά πρόβλημα στην ύδρευση στα μεγάλα αστικά κέντρα και σε πολλές κοινότητες που εξυπηρετούνται από τα συμβούλια υδατοπρομήθειας.  

 

Σημειώνεται ότι το ισοζύγιο νερού αφορά στη διαφορά μεταξύ ανάγκες σε νερό και της διαθέσιμης ποσότητας νερού. Σε περιόδους ξηρασίας η ζήτηση νερού είναι μεγαλύτερη από τις διαθέσιμες ποσότητες νερού.

Δυστυχώς στην Κύπρο παρουσιάζεται το φαινόμενο συχνών και παρατεταμένων περιόδων υδρολογικής ξηρασίας κατά τις οποίες οι διαθέσιμες ποσότητες νερού είναι ασυνήθιστα χαμηλές. Όπως είναι γνωστό η υδρολογική ξηρασία είναι αποτέλεσμα μετεωρολογικής ξηρασίας, δηλαδή, βροχόπτωσης σημαντικά χαμηλότερης του μέσου όρου της.

Το έλλειμμα νερού στην Κύπρο αυξάνει την ανάγκη για συνεχή αξιολόγηση του υδατικού ισοζυγίου και βέλτιστη κατανομή των διαθέσιμων υδάτινων πόρων για όλες τις χρήσεις. Στα πλαίσια της εφαρμογής μέτρων για διαχείριση της ζήτησης ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή ικανοποίηση των αναγκών για τις διάφορες χρήσεις, ετοιμάζονται και εφαρμόζονται κάθε χρόνο τα σενάρια κατανομής νερού από τα Κυβερνητικά Υδατικά Έργα.

Με βάση την εκτίμηση των αποθεμάτων νερού στα φράγματα κατά τη λήξη της βροχερής περιόδου και λαμβάνοντας υπόψη τις διαθέσιμες ποσότητες αφαλατωμένου και ανακυκλωμένου νερού, γίνονται εκτιμήσεις σχετικά με τις ποσότητες νερού που μπορεί να διατεθούν για ύδρευση (πόσιμο νερό από τα διυλιστήρια και από τις αφαλατώσεις) και για άρδευση (ακατέργαστο νερό από τα φράγματα και ανακυκλωμένο νερό). Ακολούθως, λαμβανομένων υπόψη και των υδατικών αναγκών των διαφόρων χρήσεων, γίνεται προετοιμασία και καταρτισμός των ετήσιων σεναρίων κατανομής του νερού από τα Κυβερνητικά Υδατικά Έργα.

 

Περισσότερο νερό για αγρότες μετά την κατανομή

 

Μετά τις σημαντικές βροχοπτώσεις της περιόδου 31/10/2018 μέχρι 7/3/2019 με 636 χιλιοστόμετρα ή 145% της κανονικής βροχόπτωσης, οι συνολικές εισροές νερού σε όλα τα φράγματα της Κύπρου ήταν 201 ΕΚΜ και τα συνολικά αποθέματα νερού στα φράγματα έφθασαν στα 229 ΕΚΜ ή 78,6% της πληρότητάς τους, σε σύγκριση με 68 ΕΚΜ ή 23,4% της πληρότητας την αντίστοιχη περσινή περίοδο. 

Η κατάσταση των αποθεμάτων στα φράγματα του Ενιαίου Σχεδίου Νοτίου Αγωγού (ΕΣΝΑ) χαρακτηρίζεται πολύ σημαντική αν αναλογιστεί κανείς ότι προηγήθηκαν τρεις χρονιές εξαιρετικά ελλειμματικές. Σήμερα το συνολικό ταμιευμένο όγκο νερού ανέρχεται 134 ΕΚΜ, ποσότητα σχεδόν τριπλάσια από τον ελάχιστο δείκτη αποθεμάτων που ορίζεται στα 50 ΕΚΜ.

Σύμφωνα με την υφιστάμενη πολιτική του Υπουργείου Γεωργίας στην κατανομή νερού για τις διάφορες χρήσεις αποτελεί προτεραιότητα η διασφάλιση της ύδρευσης χωρίς περικοπές στις περιοχές του ΕΣΝΑ. Μάλιστα, για να επιτευχθεί η διασφάλιση της απρόσκοπτης παροχής πόσιμου νερού στους καταναλωτές δεν είναι φέτος αναγκαία η χρήση στο μάξιμουμ των μονάδων αφαλάτωσης που μπορούν να παράξουν 68 ΕΚΜ νερού. Σημειώνεται ότι πέρυσι για την πλήρη ικανοποίηση των υδρευτικών αναγκών στις περιοχές που υδρεύονται από τον ΕΣΝΑ ήταν 83 ΕΚΜ.

• Λευκωσία 33 ΕΚΜ
• Λεμεσός 23 ΕΚΜ 
• Λάρνακα και Αμμόχωστος 27 ΕΚΜ
• 12 ΕΚΜ ήταν οι ανάγκες της Πάφου.

Όσον αφορά τις αρδευτικές ανάγκες, με τα υδατικά αποθέματα στα φράγματα να είναι πάρα πολύ σημαντικά, αναμένεται να παραχωρηθούν από τα κυβερνητικά υδατικά έργα πολύ μεγαλύτερες ποσότητες από τα τελευταία χρόνια.

 

Νέα πολιτική για την ανομβρία

 

Αναθεωρείται η Στρατηγική Μελέτη για τη Διαχείριση των Υδάτων και την Αντιμετώπιση της Ανομβρίας, έτσι ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που έχουν σχέση με την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Εκτιμάται ότι σύντομα ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής θα καταθέσει στο Υπουργικό Συμβούλιο το πλαίσιο στρατηγικής για την υδατική πολιτική. 

  

Πρόσφατα ενημερώθηκε η Συμβουλευτική Επιτροπή Διαχείρισης Υδάτων (Σ.Ε.Δ.Υ.), για τη μεγάλη σημασία που έχει για την ασφάλεια της κοινωνίας και την αναπτυξιακή πορεία της χώρας, η διαμόρφωση στρατηγικών και η λήψη μέτρων ετοιμότητας, προσαρμογής και αντιμετώπισης της λειψυδρίας, ενόψει των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε στον τομέα των υδάτων.
Στη συνάντηση τονίστηκε ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην καλύτερη διαχείριση των υδάτινων πόρων, με συγκράτηση της ζήτησης και παράλληλα την αύξηση των διαθέσιμων ποσοτήτων νερού για κάλυψη των αναγκών, έτσι ώστε να διασφαλίζονται επαρκείς ποσότητες και καλής ποιότητας νερού, τόσο για τις επόμενες γενιές όσο και για το περιβάλλον.
Η αναθεωρημένη στρατηγική για τη διευκόλυνση της προσαρμογής στα νέα δεδομένα, περιλαμβάνει την προσθήκη νέων βραχυπρόθεσμων μέτρων για άμεση εφαρμογή εντός του 2019, μεσοπρόθεσμων μέτρων για την τριετία 2020 – 2022 και μακροπρόθεσμων μέτρων για την επταετία 2023 – 2030.

 

Όπως αναφέρεται στην υπό σχεδιασμό μελέτη, η αντιμετώπιση της λειψυδρίας και η ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων αποτελεί ζήτημα υψίστης εθνικής σημασίας, αφού αφορά την ασφάλεια της κοινωνίας και την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Γι’ αυτό, σημειώνεται, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως προτεραιότητα και να λαμβάνει υπόψη τα νέα δεδομένα, ιδιαίτερα αυτά που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή και από το γεγονός ότι φαίνεται να επιβεβαιώνονται τα αρνητικά σενάρια ως προς το πώς επηρεάζει η κλιματική αλλαγή την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Στο προσεχές μέλλον η τάση προδιαγράφει συνεχώς λιγότερες ποσότητες βροχής και παράλληλα αυξημένες ανάγκες σε νερό, με αποτέλεσμα να μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης νερού. Συνεπώς για να ισοσκελιστεί η διαφορά θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην καλύτερη διαχείριση των υδάτινων πόρων με συγκράτηση της ζήτησης και παράλληλα στην αύξηση των διαθέσιμων ποσοτήτων νερού για κάλυψη των αναγκών, έτσι ώστε να διασφαλίζονται επαρκείς ποσότητες νερού καλής ποιότητας τόσο για τις επόμενες γενιές, όσο και για το περιβάλλον.

 

Η διασφάλιση της επάρκειας νερού έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι τωρινές και οι μελλοντικές ανάγκες σε νερό και η ζήτηση να ισοσκελίζεται με τις διαθέσιμες ποσότητες νερού, προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπίας και εφαρμογή μιας νέας στρατηγικής κατεύθυνσης η οποία θα πρέπει να αναγνωρίζει την περιορισμένη διαθεσιμότητα του νερού, αντανακλά την πραγματική αξία του νερού και την ανάγκη για οικονομική βιωσιμότητα, διασφαλίζει δίκαιη πρόσβαση στους περιορισμένους υδάτινους πόρους, επικεντρώνεται στη διαχείριση της ζήτησης και σε εναλλακτικές πηγές νερού, αξιολογεί την ανάλυση κινδύνου και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και διασφαλίζει την ποιότητα των υδάτινων πόρων και του περιβάλλοντος. 

 

Η αναθεωρημένη Στρατηγική αποτελείται από τρεις στόχους, όπως και η υφιστάμενη, αλλά εμπλουτισμένους με νέες δραστηριότητες που λαμβάνουν υπόψη τις κλιματικές αλλαγές, όπως:
Στρατηγικός Στόχος 1 - Διασφάλιση της πληρέστερης δυνατής κάλυψης των αναγκών σε νερό για όλες τις χρήσεις

 

• Μείωση της εξάρτησης των μεγάλων αστικών και τουριστικών περιοχών από τη βροχόπτωση
• Ενίσχυση της διαθεσιμότητας νερού με νέα έργα υποδομής με συμβατικές και μη συμβατικές πηγές νερού
• Αύξηση της δυναμικότητας υφιστάμενων έργων υποδομής
• Αξιοπιστία ως προς την παροχή νερού
• Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
• Υλοποίηση των εν εξελίξει αναπτυξιακών υδατικών έργων
• Λειτουργία και συντήρηση υφιστάμενης υποδομής
• Στρατηγικός Στόχος 2 - Προώθηση της αποδοτικής χρήσης των υδάτινων πόρων
• Σχέδιο δράσης για την αποδοτική χρήση του νερού
• Σχέδιο δράσης για τον έλεγχο /περιορισμό των απωλειών νερού
• Αναθεώρηση της υδατικής /τιμολογιακής πολιτικής
• Ενίσχυση της αποτελεσματικής διακυβέρνησης για το νερό
• Στρατηγικός Στόχος 3 - Διασφάλιση της ποιότητας και προστασία των υδάτινων πόρων και του περιβάλλοντος
• Εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΚ
• Εφαρμογή της Οδηγίας για τις πλημμύρες 2007/60/ΕΚ
• Εφαρμογή της Οδηγίας για τα Αστικά Λύματα 91/271/ΕΟΚ

Έκτακτα μέτρα σε περιόδους ξηρασίας

 

Στη Μελέτη αναφέρεται ότι οι Στρατηγικοί Στόχοι συνάδουν πλήρως με τις Στρατηγικές Επιδιώξεις του Υπουργείου Γεωργίας Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και αναλύονται σε σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της ανομβρίας, στα κεφάλαια που ακολουθούν. Οι δραστηριότητες και ενέργειες που περιλαμβάνονται στο υφιστάμενο Στρατηγικό Σχέδιο του ΤΑΥ 2019-2021 εξακολουθούν να ισχύουν και αποτελούν μέρος της αναθεωρημένης Στρατηγικής για τα Ύδατα και Μέτρα Αντιμετώπισης της Ανομβρίας.

Σημειώνεται ότι η Μελέτη καλύπτει ακόμα και την περίπτωση ξηρασίας κατά το έτος 2019, πράγμα φυσικά που ανατράπηκε με τις σημαντικές βροχοπτώσεις και τις ροές νερού στα φράγματα, όπου προβλέπεται μια δέσμη βραχυπρόθεσμων μέτρων για αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης. Η δαπάνη υλοποίησης των έκτακτων αυτών μέτρων για το έτος 2019 ανέρχεται σε €15.350.000, εκ των οποίων τα €9.900.000 αντιστοιχούν σε αγορά νερού από πρόσθετες αφαλατώσεις, €18.250.000 για το έτος 2020 εκ των οποίων τα €10.000.000 αντιστοιχούν σε αγορά νερού και €10.950.000 για το έτος 2021 εκ των οποίων τα €10.000.000 για αγορά νερού, σε περίπτωση συνέχισης της ξηρασίας. 

Με τη λήψη των βραχυπρόθεσμων έκτακτων μέτρων αναμένεται να προστεθούν 12 εκατ. κ.μ. νερού το έτος 2019 στο υδατικό ισοζύγιο, 15,1 εκατ. κ.μ νερού το έτος 2020 και 13,2 εκατ. κ.μ. νερού το έτος 2021, αντίστοιχα.

Τονίζεται, ωστόσο, ότι η αξιολόγηση των απαραίτητων βραχυπρόθεσμων/έκτακτων μέτρων έγινε το φθινόπωρο του 2018 όταν τα δεδομένα εισροών και αποθήκευσης στα φράγματα ήταν εξαιρετικά χαμηλά μετά την τρίχρονη συνεχόμενη ανομβρία. Όμως, μετά τις πρόσφατες ικανοποιητικές εισροές του Δεκεμβρίου 2018, Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2019 και της τάσης που διαφαίνεται ότι θα συνεχιστεί, αναμένεται ότι μέχρι το τέλος της βροχερής περιόδου θα έχουμε ικανοποιητικά αποθέματα νερού στα φράγματα. Κατά συνέπεια, η υλοποίηση αρκετών από τα βραχυπρόθεσμα/έκτακτα μέτρα θα εξαρτηθεί από τα υδατικά αποθέματα στο τέλος Μαρτίου 2019.

Φιλελεύθερος