25 Μαρτίου 1821, η Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί το κορυφαίο επίτευγµα της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Είναι ο επικός εννιάχρονος ένοπλος αγώνας του ελληνικού λαού, που πέτυχε την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους επαναφέροντας την Ελλάδα και τον ελληνισµό στο προσκήνιο της Ιστορίας ύστερα από τέσσερις αιώνες σκότους και αφανισµού. Η ελληνική Επανάσταση υπήρξε µεγάλο γεγονός και για την ευρωπαϊκή Ιστορία.
Το «ελληνικό ζήτηµα» εξάλλου απασχόλησε την ευρωπαϊκή διπλωµατία επί µια δωδεκαετία, προκάλεσε το συναρπαστικό φιλελληνικό κίνηµα και κατάφερε να µεταστρέψει το πανίσχυρο status της Ιεράς Συµµαχίας προσεταιριζόµενο τις κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάµεων της εποχής, οποίες υπέγραψαν πρωτόκολλα και συνθήκες για την αίσια έκβαση της µεγάλης ελληνικής επανάστασης.

«Οι κινητήριες δυνάμεις»
Όπως είναι φυσικό, η Ελληνική Επανάσταση δεν προέκυψε δίχως προετοιµασία, ούτε δίχως σχεδιασµό. Κυρίως ήρθε ως αποτέλεσµα µακροχρόνιων ιδεολογικών, πολιτικών, κοινωνικών, οικονοµικών διεργασιών και πολεµικών συγκρούσεων. Της επαναστάσεως προηγήθηκε µια µακρόχρονη περίοδος ιδεολογικής προετοιµασίας, η οποία συνοδεύτηκε από µια σειρά µικρών συνεχών και επίµονων ένοπλων τοπικών εξεγέρσεων. Η αξιοσηµείωτη πρόοδος των Ελλήνων στη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα υπήρξε καθοριστικός παράγων καθώς το έθνος µέσα από την εξασφάλιση υλικών εφοδίων άρχισε να συγκροτεί την εθνική του αυτοπεποίθηση. Βασική πηγή έµπνευσης για την Ελληνική Επανάσταση υπήρξε η περίφηµη Γαλλική, µαζί µε τις επαναστατικές ιδέες που κυκλοφορούσαν πλέον στην Ευρώπη µέσω των διάσπαρτων και ενεργών µυστικών επαναστατικών εταιρειών.
Εδώ καλό είναι να επισηµάνουµε ότι ο ελληνικός λαός έζησε υπόδουλος επί αιώνες κάτω από ένα καθεστώς καταπιέσεων και ταπεινώσεων, συνέχων διωγµών - παρά τις εξωραϊστικές προσπάθειες νεωτεριστών ιστορικών και πατριωτικών καναλιών περί του αντιθέτου -, που δεν του άφηναν κανένα περιθώριο να αναπτύξει αξιόλογη δράση. Μέσα από συνεχείς ξεσηκωµούς ο ελληνικός λαός κατάφερε να σφυρηλατήσει και εδραιώσει και την εθνική του συνείδηση. Έτσι συσπειρώθηκε γύρω από την ορθόδοξη Εκκλησία και ανέπτυξε το κοινοτικό σύστηµα διαχείρισης των προβληµάτων του.
Μια ιδιαίτερη στιγµή για τον υπόδουλο ελληνισµό ήταν η ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εµπορίου που έδωσε στους Έλληνες πολλές και ποικίλες ευκαιρίες. Πριν από όλα οι Έλληνες αποδείχτηκαν ικανοί στη ναυσιπλοΐα, όπως επίσης και επιτήδειοι έµποροι. Ιδιαίτερα σηµαντικές υπήρξαν για τους Έλληνες οι συνθήκες που προέκυψαν µετά τους ρωσοτουρκικούς πολέµους του 1774 και των επόµενων ετών. Επίσης σηµαντικές ευκαιρίες στους δυο αυτούς τοµείς έδωσαν η Γαλλική Επανάσταση όπως επίσης και οι ναπολεόντειοι πόλεµοι. Ένας εξίσου σοβαρός καθοριστικός παράγοντας για την Ελληνική Επανάσταση υπήρξε η ανάπτυξη της Παιδείας. Τα σχολεία του υπόδουλου ελληνισµού µε την πάροδο των χρόνων πλήθαιναν ταυτόχρονα µε την αναβάθµιση των µαθησιακών προγραµµάτων και την έκδοση περισσότερων βιβλίων, πολλά εκ των οποίων είχαν επιστηµονικό περιεχόµενο. Εδώ να τονίσουµε ότι άρχισαν να πληθαίνουν οι µορφωµένοι Έλληνες και να παρατηρείται η έντονη πνευµατική δράση των περίφηµων δασκάλων του Γένους.
Όλα αυτά έκαναν τον Καποδίστρια να αισιοδοξεί τη δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνα και να µιλά «για κινητήριες δυνάµεις» έχοντας στον νου του την πρόοδο της ναυτιλίας και του εµπορίου, όπως και την άνθιση της Παιδείας. Επίσης σηµαντικό ρόλο έπαιξε και η ανάδειξη στην Ευρώπη διαπρεπών Ελλήνων, τόσο στα γράµµατα όσο και στην πολιτική. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφει ο Φιλήµων: «Πρέπει να είπωµεν … οπόσον εξ ενός µέρους οι αθάνατοι Κοραείς και οι άλλοι, όσοι διεκρίθησαν επίσης άοκνοι µορφωταί των οµογενών των, ενέπνεον εις την καρδίαν καθενός την βεβαιότητα µιας Μεταβολής· και οπόσον εκ του άλλου την επήλπιζον οι περίβλεπτοι Καποδίστριαι, νέοι Γύγαι των Ελλήνων, διά της θέσεως, µεγαλονοίας και του πατριωτισµού των». Για την επερχόµενη ώρα της εθνικής παλιγγενεσίας έκανε λόγο και ο Κοραής στις αρχές του 19ου αιώνα. «Ή είναι βέβαιον ότι ενεργείται της Ελλάδος η αναγέννησις ή τίποτε βέβαιον στον Κόσµον». Αλλά και τον Δεκέµβριο του 1814 έγραψε: «Υπάρχουν σηµεία αναντίρρητα ότι εξύπνησε τέλος πάντων η ταλαίπωρη Ελλάς· και η εξύπνησις αυτή προετοιμάζει και την μέλλουσαν ελευθερίαν».

Η διάρκεια της Επανάστασης
Η ελληνική επανάσταση ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1821 και έληξε εννιά ακριβώς χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1830. Η πρώτη φάση της επανάστασης κράτησε από τον Φεβρουάριου έως και τον Δεκέμβριο του 1821, οπότε η επανάσταση ξεκινά από τη Μολδοβλαχία και κατά τόπους στην κυρίως Ελλάδα. Αν και καταστέλλεται στην πρώτη, επικρατεί στη μεσημβρινή Ελλάδα. Η δεύτερη φάση (1822-1823) διαρκεί έναν χρόνο και η προσπάθεια των Ελλήνων επικεντρώνεται στο να σταθεροποιηθεί και να μην υποχωρήσει στις πιεστικές προσπάθειες καταστολής των Τούρκων. Την περίοδο αυτή συγκροτείται μια ενιαία διοίκηση στις επαναστατημένες περιοχές, οι οποίες δρουν πάνω σε κοινό πολιτικό σχεδιασμό. Η τρίτη φάση (1824 - 1827) είναι η περίοδος κατά την οποία η επανάσταση βρίσκεται σε σημείο οριακό. Είναι φανερά τα σημάδια κόπωσης και εξουθένωσης Την περίοδο αυτήν, αν και δεν λείπουν τα μεγάλα πολεμικά κατορθώματα των Ελλήνων, η Επανάσταση δέχεται ισχυρό πλήγμα από τους δύο εμφυλίους πολέμους και την παράλληλη έντονη πολεμική δράση των Τούρκων και των Αιγυπτίων, πράγμα που επέφερε πολλές απώλειες. Ωστόσο σε αυτήν την περίοδο έχουμε μια εντυπωσιακή εκδήλωση ενδιαφέροντος υπέρ της χώρας μας από τις τρεις Μεγάλες δυνάμεις, την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία. Κορυφαίες επεμβάσεις τους υπέρ της Επανάστασης, η Συνθήκη του Λονδίνου τον Ιούλιο του 1827 και η Ναυμαχία του Ναβαρίνου.
Η τέταρτη φάση της Επανάστασης ξεκινά από τον Ιανουάριο του 1928 για να ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 1830. Στην περίοδο αυτήν ισχυροποιείται η Επανάσταση και ολοκληρώνεται η αίσια έκβασή της. Στη διάρκεια αυτή η κυβέρνηση του Καποδίστρια ανασυντάσσει τις δυνάμεις της Επανάστασης και έπειτα από μια σειρά συστηματικών μαχών ανακαταλαμβάνεται η Στερεά. Τέλος, ύστερα από έντονη διπλωματική δραστηριότητα αλλά και τη νίκη των Ρώσων ενάντια στην Πύλη, αναγνωρίζεται με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830 η χώρα ως Ανεξάρτητο Κράτος.
Οι μήνες που ακολούθησαν από το 1830 ώς και το 1832 μπορούν να χαρακτηριστούν ως μήνες της ολοκλήρωσης και οριστικοποίησης των αποτελεσμάτων της Επανάστασης.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Η Ελληνική Επανάσταση το δίχως άλλο έχει να επιδείξει μια σειρά ιδιομορφιών σε σχέση με άλλες επαναστάσεις. Πριν από όλα δεν έχουμε να κάνουμε με μια τυχαία εξέγερση που έχει ως αφορμή μια απρόβλεπτη συγκυρία ή ένα οποιοδήποτε εμπρηστικό επεισόδιο. Όπως επίσης δεν υποκινήθηκε από κανέναν ξένο παράγοντα προς εξυπηρέτηση αλλότριων συμφερόντων. Είναι άξιο υπενθύμισης το γεγονός ότι η ιστορική συγκυρία, λόγω της επικράτησης της πολιτικής του Μέτερνιχ έναντι του Καποδίστρια στην ευρωπαϊκή διπλωματία, υπήρξε ιδιαίτερα δυσμενής. Η Ιερά Συμμαχία ήταν ρητά ενάντια σε κάθε είδους επαναστατική δραστηριότητα. Η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε πριν από όλα αποτέλεσμα πολιτικής βούλησης, όπως αυτή εκφράστηκε μέσα από τις ενέργειες των τριών Φιλικών, η οποία επέζησε μέσα από τον μηχανισμό της μυστικής επαναστατικής εταιρείας, γύρω από την οποία οργανώθηκε πλήθος Ελλήνων. Η αρχική απόφαση για την Ελληνική Επανάσταση συμπίπτει με την ίδρυση της μυστικής εταιρείας στην Οδησσό στις 14 Σεπτεμβρίου του 1814, η οποία λίγο αργότερα, στη Μόσχα, ονομάστηκε Φιλική Εταιρεία. Αυτοί οι Φιλικοί δεν διέθεταν ούτε ιδιαίτερο κύρος ανάμεσα στους Έλληνες ούτε οικονομικά μέσα. Το μόνο που διέθεταν ήταν φλογερό πατριωτισμό και απύθμενη πίστη, τεράστια σοβαρότητα και ουρανομήκη τόλμη!

xenofonb@gmail.com
Πηγή: Το Ποντίκι