Ο Αναστασιάδης αποκαλύπτει τα μυστικά των συνομιλιών για το «Μπαρμπαρός»

Αθανασόπουλος Αλ. Άγγελος 

Τι είπε μιλώντας στους Ευρωπαίους πρέσβεις στη Λευκωσία

Η Άγκυρα απέρριψε όλες τις συμβιβαστικές προτάσεις της Λευκωσίας για την επίλυση της κρίσης των υδρογονανθράκων που προκλήθηκε από την παράνομη τουρκική NAVTEX και τις έρευνες του τουρκικού σκάφους «Μπαρμπαρός» εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).Τις λεπτομέρειες των μυστικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Λευκωσίας, Άγκυρας, Αθήνας και Ηνωμένων Εθνών απεκάλυψε, μιλώντας στους διαπιστευμένους ευρωπαίους πρέσβεις στην κυπριακή πρωτεύουσα, ο Νίκος Αναστασιάδης. Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, προφανώς ενοχλημένος και από την πρόσφατη κίνηση της Τουρκίας να ανανεώσει τη NAVTEX για το «Μπαρμπαρός» ξετύλιξε όλο το κουβάρι των συνομιλιών για την εξεύρεση μίας διεξόδου που πλέον απομακρύνεται οριστικά.

Σύμφωνα με τα όσα είπε ο κ. Αναστασιάδης, τόσο η Τουρκία όσο και οι Τουρκοκύπριοι δεν είχαν καν εγείρει το ζήτημα της ενέργειας εν πορεία προς την έναρξη του ουσιαστικού γύρου συνομιλιών που ήταν προγραμματισμένη για τις 9 Οκτωβρίου 2014. Μόλις έξι ημέρες πριν από την ημερομηνία αυτή, στις 3 Οκτωβρίου, εξέδωσε την περίφημη, πλέον, NAVTEX.

Περίπου ένα μήνα αργότερα, στις 6 Νοεμβρίου, ο κ. Αναστασιάδης συναντήθηκε με τον νεοδιορισθέντα ειδικό σύμβουλο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, των Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Στη συνάντηση αυτή, ο νορβηγός αξιωματούχος παρουσίασε την ιδέα των τεσσάρων σημείων για αποκλιμάκωση της κρίσης που προέβλεπε:

α) τη σύσταση μίας «ομάδας προβληματισμού» (reflection group) στην οποία θα συμμετείχαν εμπειρογνώμονες από την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή πλευρά - σε ίσο αριθμό - με σκοπό τη βέλτιστη διαχείριση των εσόδων από τους υδρογονάνθρακες,

β) την απόσυρση του «Μπαρμπαρός» από την κυπριακή ΑΟΖ για τουλάχιστον τέσσερις μήνες και όχι οριστικά,

γ) οι δύο πλευρές θα αναλάμβαναν τη δέσμευση να παραμείνουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο και στη συνέχεια ο κ. Άιντε θα ανέφερε στον ΓΓ του ΟΗΕ επί της προόδου αυτών των συνομιλιών και,

δ) την επανάληψη των «χιαστί συναντήσεων» του ελληνοκύπριου και του τουρκοκύπριου διαπραγματευτή σε Άγκυρα και Αθήνα αντιστοίχως.

Η απάντηση της τουρκικής πλευράς ήταν η φόρμουλα «freeze to freeze». Αυτή αφορούσε στον τερματισμό των ερευνών του «Μπαρμπαρός» με τον παράλληλο τερματισμό των γεωτρήσεων της Eni στο Οικόπεδο 9. Η απάντηση της Λευκωσίας ήταν να απορρίψει μεν το σενάριο περί μίας «ομάδας προβληματισμού», αλλά να αντιπροτείνει ένα συμβουλευτικό σώμα που να αποτελείται από διεθνείς εμπειρογνώμονες. Και τούτο διότι η αποδοχή της πρότασης Άιντε θα έμοιαζε με ανταμοιβή των τουρκικών κινήσεων.

Στη συνέχεια, ο κ. Αναστασιάδης προχώρησε σε νέα πρόταση προς τον κ. Άιντε. Αυτή αφορούσε στην επισύναψη ενός Πρωτοκόλλου στην Κοινή Δήλωση της 11^ης Φεβρουαρίου 2014 για να καθησυχαστούν οι τουρκοκυπριακές ανησυχίες. Στο Πρωτόκολλο θα περιλαμβάνονταν οι εξής προβλέψεις:

α) οι φυσικοί πόροι, συμπεριλαμβανομένων των υδάτινων πόρων, θα είναι ομοσπονδιακή αρμοδιότητα,

β) θέματα που άπτονται διεθνούς ναυσιπλοϊας θα αποτελούν επίσης ομοσπονδιακή αρμοδιότητα και,

γ) κατανομή των ομοσπονδιακών εσόδων.

Αυτή η πρόταση απερρίφθη επίσης και σε νέα συνάντηση Αναστασιάδη - Άιντε στις 17 Νοεμβρίου 2014, ο κύπριος πρόεδρος έριξε στο τραπέζι, για πρώτη φορά, την ιδέα της σύνδεσης των εκκρεμών ζητημάτων που σχετίζονται με τους φυσικούς πόρους και την κατανομή των ομοσπονδιακών εσόδων με τις διαπραγματεύσεις επί του εδαφικού στο τελευταίο στάδιο των συνομιλιών.

Ακολούθησε η μεταβίβαση των προτάσεων της Λευκωσίας από την ελληνική κυβέρνηση προς την τουρκική, κατά τη διάρκεια του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας στην Αθήνα στις 5-6 Δεκεμβρίου, όταν συναντήθηκαν οι Πρωθυπουργοί των δύο χωρών, Αντώνης Σαμαράς και Αχμέτ Νταβούτογλου. Τα βασικά σημεία αυτής της πρότασης ήταν:

α) οι δύο ηγέτες συμφωνούν ότι οι φυσικοί πόροι ανήκουν στο ομοσπονδιακό κράτος και η κεντρική κυβέρνηση θα διαχειρίζεται αυτούς τους πόρους σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας προς όφελος Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

β) η κατανομή των εσόδων θα γίνει με βάση τις συγκλίσεις Χριστόφια - Ταλάτ και Χριστόφια - Έρογλου,

γ) όλα τα έσοδα, ακόμη και όσα προκύψουν πριν από τη λύση του Κυπριακού, θα κατατεθούν σε ένα Εθνικό Ταμείο (National Sovereign Wealth Fund), βασισμένου στις προβλέψεις σχετικής νομοθεσίας που προετοιμάζεται,

δ) το Ταμείο θα βασίζεται στις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές και το νορβηγικό μοντέλο.

Η απάντηση της Τουρκίας, πάντα κατά την εκδοχή Αναστασιάδη, ήταν ότι το θέμα των υδρογονανθράκων πρέπει να συζητηθεί κατά προτεραιότητα και η διαχείρισή τους αποκλειστική αρμοδιότητα της κεντρικής κυβέρνησης. Παράλληλα, οι δύο ηγέτες πρέπει από κοινού να συμφωνήσουν στη συνέχιση των γεωτρήσεων νοτίως του νησιού και να συσταθεί μία Μεταβατική (Transitional) Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων - με συμμετοχή προσώπων και από τις δύο κοινότητες - στην οποία οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο θα πρέπει να αναφέρονται.

Αυτή η επιτροπή όμως θα έπρεπε να φθάσει σε συμφωνία για τη δημιουργία ενός ειδικού λογαριασμού (escrow account) για τα έσοδα από τους υδρογονάνθρακες που θα βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Εθνών! Μόνο μετά τη λύση ο λογαριασμός αυτός θα αντικαθίστατο από το Εθνικό Ταμείο.

Ο Άιντε κατάλαβε αμέσως ότι αυτή η ιδέα δεν μπορούσε να περπατήσει. Για αυτό και στις αρχές του έτους ο ειδικός σύμβουλος για το Κυπριακό ξεκίνησε συνομιλίες με τον υπουργό Εξωτερικών Ιωάννη Κασουλίδη και με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Νίκο Χριστοδουλίδη. Η προτεινόμενη συμφωνία ήταν ότι η Τουρκία δεν θα ανανέωνε τη NAVTEX και θα απέσυρε το «Μπαρμπαρός» με αντάλλαγμα τη δήλωση Αναστασιάδη, μετά το πρόσφατο Συμβούλιο Αρχηγών, ότι τα εκκρεμή ζητήματα θα συζητηθούν στο τελικό στάδιο των διαπραγματεύσεων όταν κα θα υποβληθούν οι χάρτες για το εδαφικό. Ο κύπριος Πρόεδρος τόνισε μάλιστα στους ευρωπαίους πρέσβεις πόσο δύσκολο ήταν να προβεί σε αυτή τη δήλωση δεδομένου του εσωτερικού πολιτικού  μετώπου.

Καταλήγοντας στα όσα είπε στους ευρωπαίους πρέσβεις, ο κ. Αναστασιάδης τόνισε ότι μία ενωμένη Κύπρος θα προχωρήσει αμέσως μετά τη λύση σε συνομιλίες με την Τουρκία για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και επίσης την πώληση και αγορά φυσικού αερίου. Κάλεσε δε τα ευρωπαϊκά κράτη να συμβάλλουν στην αποστολή συντονισμένου μηνύματος προς την Άγκυρα ότι πρέπει να σταματήσει τις προκλήσεις και να συμβάλλει στον διάλογο για το Κυπριακό.

ΒΗΜΑ