Διαβάστε το λέξη προς λέξη, για να δείτε τι μπορεί να μας συμβεί - Ισραηλινός καθηγητής Μιχάλ Τανχούμ: Η Τουρκία δεν μπορεί να μείνει εκτός εξίσωσης στην Αν. Μεσόγειο

Ανδρέας Πιμπίσιης   

Η Τουρκία δεν μπορεί να μείνει εκτός της εξίσωσης των ενεργειακών της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, επισημαίνει ο Ισραηλινός καθηγητής Μιχάλ Τανχούμ μιλώντας στον «Φ». Ο καθηγητής Μιχάλ Τανχούμ βρέθηκε πρόσφατα στην Κύπρο, συμμετέχοντας σε ημερίδα του Ιδρύματος Γλαύκος Κληρίδης όπου παρουσίασε την πρότασή του για τη δημιουργία ενός ενεργειακού εικονικού κόμβου.

Ο Μ. Τανχούμ είναι καθηγητής στο Αυστριακό Ινστιτούτο για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και με την πρότασή του πιστεύει ότι θα ξεπεραστούν τα πολιτικά προβλήματα που υφίστανται σήμερα στην περιοχή, θα υπάρξει συνεργασία σε καθαρά επιχειρηματικό επίπεδο και τα οφέλη θα είναι πολλαπλάσια για όλους τους πολίτες της περιοχής. 

- Μπορούμε να πούμε αν η ενέργεια μπορεί να φέρει ειρήνη και συνεργασία στην περιοχή ή θα προκύψουν περισσότερα προβλήματα;

- Εξαρτάται από το πώς χρησιμοποιείται. Η ενέργεια είναι όπως το μαχαίρι, με το οποίο μπορείς να κόψεις το ψωμί αλλά μπορείς και να σκοτώσεις. Η ενέργεια από μόνη της, το φυσικό αέριο από μόνο του είναι κάτι το άχρηστο. Εξαρτάται πάντα πώς θα χρησιμοποιηθεί. Αυτό που βλέπουμε είναι πως μέχρι σήμερα η ενέργεια χρησιμοποιείται για να υποδαυλίζει εντάσεις. Έχω μια πρόταση ως προς το πώς θα χρησιμοποιήσουμε την ενέργεια, να μειωθεί η ένταση και να επέλθει συνεργασία. Αυτή μου η πρόταση δίνει την καλύτερη τιμή για όλα τα μέρη. Η καλύτερη εμπορικά βιώσιμη προσέγγιση είναι η δημιουργία ενός ενεργειακού εικονικού κόμβου και να θεωρηθεί η Ανατολική Μεσόγειος ως μια ολόκληρη αγορά. Να έρθει όλη η ενέργεια της περιοχής μαζί και να δημιουργηθεί μια ισχυρή αγορά. Αυτή τη στιγμή εκτός από την Αίγυπτο, οι άλλες χώρες παράγουν μικρές ποσότητες. Αυτό σημαίνει δυσκολία στην εξαγωγή και δυσκολία στην προσέλκυση επενδύσεων. 

Στην πρότασή μου περιλαμβάνω και κάποια οφέλη για την Κύπρο, που θα μπορεί να βρίσκεται στην καρδιά της διαχείρισης αυτού του κέντρου. Η Κύπρος είναι μια ουδέτερη περιοχή, λαμβάνοντας υπόψη την ευρύτερη κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Ο κόμβος αυτός θα γίνει κατά έναν νομικό τρόπο ώστε τα δικαιώματα στα όρια και την κυριαρχία δεν θα επηρεαστούν. Θα αφεθούν κατά μέρος. Ο εμπορικός μηχανισμός που θα συσταθεί δεν θα αφορά ή θα επηρεάζει κυριαρχικά δικαιώματα ή θέματα ορίων.

Μέσω αυτής της οδού θα μπορούν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι να εργαστούν μαζί χωρίς να αγγίζει κανείς διεκδικήσεις κ.λπ. Επίσης, επειδή πρόκειται για έναν εικονικό κόμβο, είναι μια ανεξάρτητη οντότητα και όλα είναι διαφανή. Τα εισοδήματα θα είναι πολύ ξεκάθαρα και από πού προέρχονται και πού θα καταλήγουν. Μέσω αυτής της οδού μπορεί να βρεθούν και τα 20 δισεκατομμύρια που χρειάζονται για κάλυψη του κόστους της λύσης. Τα πλεονεκτήματα για την Κύπρο είναι ακόμα περισσότερα γιατί θα μπορεί να κτίσει και σταθμό υγροποίησης του αερίου. 

Τα οφέλη που θα υπάρξουν είναι διαφορετικά για τις χώρες, την Ελλάδα και για όλες τις χώρες της περιοχής. Παράλληλα θα προκαλέσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για να έρθουν περισσότεροι παίχτες. Με αυτή την προσέγγιση πέφτει η κλίμακα της έντασης στην περιοχή και παράλληλα προσελκύονται μεγαλύτερες επενδύσεις. 

- Πρόκειται βέβαια για μια ιδέα. Πιστεύετε ότι μπορεί να ξεπεραστεί όλη αυτή η πολιτική αντιπαράθεση και ένταση προκειμένου να λειτουργήσει;

- Δεν είναι απλώς μια ιδέα. Διοργανώνω συνέδρια και έχω κτίσει αρκετή πολιτική βούληση γύρω από αυτό. Ευρωπαίοι παίχτες έχουν δείξει αρκετό ενδιαφέρον. Πρόσφατα μίλησα σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, γιατί μια από τις επιλογές που υπάρχουν στην πρότασή μου είναι και το πώς θα δημιουργηθεί προοπτική για φυσικό αέριο στη Γάζα. Χωρίς να παρεμβάλλονται είτε η Αίγυπτος είτε το Ισραήλ. 

Αφού μπορούμε να φέρουμε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους μαζί, γιατί να μην μπορούμε να φέρουμε τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους; 

Δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε πολύ μακριά από την περιοχή μας και θα δούμε πως σε κάθε κατεύθυνση υπάρχουν επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές. Τελευταίο παράδειγμα η επίθεση με ντρόουνς κατά πετρελαϊκών εγκαταστάσεων στην Σαουδική Αραβία. 

Η πιθανότητα μιας σύγκρουσης στην Ανατολική Μεσόγειο αυξάνεται. Με την ανάπτυξη των ντρόουνς και με τις νέες τεχνολογίες, οι μορφές επιθέσεων διαφέρουν και σε κάποιες περιπτώσεις, επειδή είναι μη επανδρωμένα, το κόστος είναι χαμηλό. Νομίζω είναι ξεκάθαρο το πόσο συμφέρει σε όλους να συνεργαστούμε περισσότερο και να είμαστε λιγότερο ανταγωνιστικοί. 

- Αναφερθήκατε στην ανάγκη συνεργασίας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Τι γίνεται με την Τουρκία; Ποιο ρόλο παίζει;

- Είναι γι’ αυτό που η πρότασή μου για έναν εικονικό κόμβο είναι διαφορετική. Η Τουρκία παίρνει το κομμάτι της πίτας που θέλει. Η μεγάλη της προσδοκία είναι να αποτελεί το σημείο εκείνο όπου η ενέργεια θα μεταφέρεται προς την Ευρώπη. 

Στην Τουρκία έχουν τον αγωγό ΤΑΝΑΡ –Trans Anatolian Pipeline– που είναι τμήμα του Νότιου Ενεργειακού Διαδρόμου. Αυτή τη στιγμή ο μόνος προμηθευτής σ’ αυτό τον αγωγό είναι το Αζερμπαϊτζάν. Εάν παραμείνει η κατάσταση ως έχει, με μόνο προμηθευτή το Αζερμπαϊτζάν, τότε ο αγωγός δεν είναι βιώσιμος. 

Υπάρχουν και οι άλλοι αγωγοί που συνδέονται με τη Ρωσία. Όμως η Τουρκία δεν θέλει να εξαρτάται αποκλειστικά από τη Ρωσία, ούτε και η Ευρώπη το θέλει. 

Η Τουρκία θέλει φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο να διέρχεται μέσω των αγωγών της. Με την δική μου πρόταση αυτές οι υποδομές στην Τουρκία θα μπορούν να χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα η Αίγυπτος δεν έχει αποθηκευτικούς χώρους. Κάτι που έχει η Τουρκία, οι οποίοι μπορεί να χρησιμοποιηθούν. Οι υποδομές στην Ελλάδα επίσης θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. 

- Άρα η Τουρκία δεν μπορεί να μείνει εκτός της εξίσωσης. 

- Σίγουρα δεν μπορεί. Αυτό είναι κάτι για το οποίο προειδοποιούσα για 4-5 χρόνια τώρα. Αυτό που με υποκινούσε ήταν η δημιουργία ενός κόμβου. Η Αίγυπτος πέτυχε αρκετά μέσω της δημιουργίας του Ενεργειακού Φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου (Eastern Mediterranean Gas Forum) φέρνοντας όλους μαζί. Όμως συμμαχούν εναντίον της Τουρκίας. Γι’ αυτό και η Τουρκία χρησιμοποιώντας τα «δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων» ενισχύει τη θέση της. Η Τουρκία έχει αποκλειστεί από τις συζητήσεις για το φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα υπήρξαν και αμυντικές συνεργασίες. Τριμερής συνεργασία μεταξύ ΚΔ-Ελλάδας-Αιγύπτου, τριμερής συνεργασία μεταξύ ΚΔ-Ελλάδας-Ισραήλ και τώρα μέσω της Τοτάλ και της ΕΝΙ μια τριμερής μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας, Γαλλίας και Ιταλίας. 

Είναι λάθος να πιστεύει κάποιος ότι μέσω αυτών θα επιτύγχαναν αποτροπή της Τουρκίας. Είναι το αντίθετο που συμβαίνει, γιατί η Τουρκία έχει πολύ λίγα να χάσει και είναι κάτι που υποβαθμίζουμε. Θα ήταν λοιπόν ευκολότερο να της δοθεί μια θέση σ’ αυτό το φόρουμ. Θα πρέπει επίσης να ιδωθεί η κατάσταση με ρεαλισμό. Για μένα δεν υπάρχει απάντηση η οποία να αποκλείει την Τουρκία. Δεν μπορεί να τοποθετηθεί ένα σιδηρούν παραπέτασμα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ας μην ξεχνάμε ότι τους αγωγούς και τους σταθμούς υγροποίησης δεν είναι οι κυβερνήσεις που τους φτιάχνουν αλλά οι ιδιωτικές εταιρείες. Και οι εταιρείες θέλουν ένα περιβάλλον για να εργαστούν. Η ειρήνη και η σταθερότητα θα προσελκύσουν τις καλύτερες εταιρείες στις καλύτερες τιμές. 

To Φυσικό Αέριο δεν έχει διαβατήριο 

- Αν οι εταιρείες, οι επιχειρήσεις, εργαστούν μαζί μπορούν να δημιουργήσουν νέες συνθήκες πιέζοντας και τους πολιτικούς;

- Το παράδειγμα των ισραηλινο-τουρκικών σχέσεων αυτό αποδεικνύει. Αν θα τα καταφέρουν εξαρτάται από το εύρος της επιχειρηματικής συνεργασίας. Στην περίπτωση του φυσικού αερίου δεν ισχύει η λογική «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Να έχουμε υπόψη μας ότι τα μόρια του φυσικού αερίου δεν έχουν διαβατήρια. Γι’ αυτό επιμένω ότι η καλύτερη οδός είναι αυτή που έχω προτείνει. 

Ειρήνη κάνεις με τους αντιπάλους

- Αν ακούσει κάποιους τους πολιτικούς στην Κύπρο και αλλού, αυτό που αντιλαμβάνεται είναι πως η Τουρκία έχει ρόλο στην περιοχή. 

- Όπως είπε κάποτε κι ένας Αμερικανός γερουσιαστής «όλα τα πολιτικά θέματα είναι τοπικά». Η περιφερειακή συνεργασία είναι προς το καλύτεροοικονομικό συμφέρον του καθενός στην Ανατολική Μεσόγειο. Συνήθως οι πολιτικοί ενδιαφέρονται για την προώθηση της δικής τους πολιτικής καριέρας και για το κόμμα τους. Θα πρέπει όμως να το δούμε από την πλευρά των πολιτών και τι είναι καλύτερο γι’ αυτούς. Δεν κάνεις ειρήνη με τους φίλους σου. Δεν χρειάζεται κατ’ ανάγκη να κάνεις ειρήνη με αυτούς που σ’ αρέσουν. Ειρήνη κάνεις με τους αντιπάλους σου. Γι’ αυτό αποτελεί φαντασίωση να πιστεύει κάποιος ότι η Τουρκία θα αφεθεί εκτός του οικονομικού συστήματος της Ανατολικής Μεσογείου.

- Αν η Τουρκία προσκληθεί στο μέλλον να είναι μέρος αυτών των συνεργασιών πιστεύετε ότι θα αλλάξει συμπεριφορά;

- Πιστεύω ότι η σύσταση του Ενεργειακού Φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου σήμανε συναγερμό στον Λίβανο κι άρχισε να συμμετέχει. Το Φόρουμ σήμανε συναγερμό και στην Τουρκία.

Όμως θα ήθελα να διαχωρίσω την επιχειρηματική κοινότητα της Τουρκίας και από το κυβερνών κόμμα. Η επιχειρηματική κοινότητα και οι ενεργειακές εταιρείες κατανοούν πού βρίσκονται τα αμοιβαία οφέλη και επιδεικνύουν μεγάλο ενδιαφέρον.

Οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας δεν είναι καλές. Αλλά δεν είναι τόσο άσχημες όσο φαίνονται μέσα από την εικόνα που παρουσιάζουν οι πολιτικοί. Κι αυτό γιατί υπάρχουν πολύ δυνατοί επιχειρηματικοί δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών. Για παράδειγμα, μετά τον πόλεμο στη Συρία η Τουρκία είχε πρόβλημα στην εξαγωγή προϊόντων της στη Μέση Ανατολή και το επιτύγχανε μέσω του Ισραήλ και των λιμανιών στη Χάιφα και το Άσντοτ. Αυτή η οικονομική συνεργασία ποτέ δεν είχε αποκοπεί. Το Ισραήλ εισάγει πετρέλαιο από διάφορα μέρη το οποίο μεταφέρεται μέσω λιμανιών της Τουρκίας. Μπορεί βεβαίως όλα αυτά να μη δημιουργούν ειρήνη, αλλά είναι αρκετά για να αποτρέψουν τον πόλεμο.

Φιλελεύθερος