Το πρόβλημα θα αυτο-επιδεινώνεται όσο θα καθυστερεί η οριστική επίλυσή του

Του Τασου Γιαννιτση*

Το ασφαλιστικό ξανά στην επικαιρότητα! Και μάλιστα σε συνθήκες εκρηκτικών προβληματικών καταστάσεων. Αν δούμε ψύχραιμα τι συμβαίνει, δεν θα ήταν παραδοξολογία να πω ότι δεν υπάρχει καν κάτι έκτακτο. Τα 2,5 δισ. ευρώ που αναζητούνται για τη στήριξη των ταμείων δεν είναι παρά το 1% του ΑΕΠ, που νομοθετήθηκε ως υποχρέωση του κράτους υπέρ του ΙΚΑ. Δεν είναι κάτι παραπάνω

Ομως και αυτό σήμερα δημιουργεί κρίση. Ετσι, τίθενται τρία ερωτήματα: Πώς και γιατί φτάσαμε ώς εδώ, τι επιπτώσεις συνεπάγεται η κατάσταση αυτή και αν μπορούμε να βρούμε λύσεις. Η πρώτη απάντηση είναι σχετικά απλή. Το ασφαλιστικό έχει την ιδιότητα να αυτο-επιδεινώνεται ανάλογα με το πόσο καθυστερεί η επίλυσή του. Ετσι, όποιος επιλέγει απραξία, σημαίνε ότι ταυτόχρονα, αφανώς, κάνει άλλες δύο επιλογές: την επιδείνωση του προβλήματος αύριο και πιο επώδυνες και δύσκολες λύσεις στο μέλλον. Ετσι, μια πολιτική πρόταση του 2000 δεν δίνει τα ίδια αποτελέσματα αν υιοθετηθεί το 2010. Σήμερα, πληρώνουμε τον λογαριασμό της αντίληψης ότι η πολιτική δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα για το ασφαλιστικό, καθώς αυτό αφορά ένα θολό αόριστο μέλλον. Σήμερα, επίσης, διαπιστώνουμε πόσο δεν αρκούν παρεμβάσεις, όπως αυτές των τελευταίων ετών, για να δώσουν μια ανάσα μέσης διάρκειας στους ασφαλισμένους.

Η απάντηση για τις επιπτώσεις είναι πιο σύνθετη. Κατ’ αρχάς, κινδυνεύουμε να ξεπεράσουμε το σημείο, έπειτα από το οποίο το πρόβλημα θα είναι τόσο οξύ, ώστε πολιτικά όποια αντιμετώπιση θα είναι ανέφικτη. Στην περίπτωση αυτή, κακήν κακώς, θα λαμβάνονται κάθε τόσο κάποια μέτρα για να εξοικονομούνται πόροι, γνωρίζοντας ότι σύντομα θα χρειάζονται νέα μέτρα. Το ασφαλιστικό σύστημα θα εκφυλιστεί. Η πολιτική και κοινωνική σκηνή θα κυριαρχείται από κρίση, καθώς, επιπλέον, το ασφαλιστικό θα οδηγεί την ανάπτυξη, και συνεπώς τους πραγματικούς μισθούς και συντάξεις σε τέλμα.

Επιπλέον, η προοπτική της ασφαλιστικής ανασφάλειας θα ωθεί πολλούς νέους ασφαλισμένους σε ασφαλιστική «αντίσταση» ή «επανάσταση»: όσοι μπορούν, θα αποφεύγουν να πληρώσουν εισφορές, καθώς θα ξέρουν ότι ο κίνδυνος να μην πληρώσει γι’ αυτούς κανείς στο μέλλον είναι υψηλός. Η απασχόληση με «μπλοκάκια» θα φτάσει να είναι επιθυμητή επιλογή. Το σκηνικό του δανεισμού θα είναι εκρηκτικό για τις γενιές που θα έχουν να ξεπληρώσουν τα τεράστια χρέη που θα σωρεύονται για τη χρηματοδότηση των ασφαλιστικών ελλειμμάτων.

Τι κάνουμε; Μέτρα μόνο για το ασφαλιστικό κινούνται σε λάθος τροχιά. Ενα τμήμα της απάντησης είναι μια αποτελεσματική αναπτυξιακή πολιτική, που θα οδηγεί σε αυξήσεις πραγματικών μισθών και συντάξεων. Χωρίς αλλαγές στο ασφαλιστικό, μια δεκαετία ανάπτυξης με 1% αντί 3% αύξηση του ΑΕΠ τον χρόνο σημαίνει αθροιστικά περίπου 22% χαμηλότερους πραγματικούς μισθούς και συντάξεις, και αντίστροφα.

Βέβαια, παράλληλα, πρέπει να απαντηθούν καίρια ερωτήματα, σχετικά με το τι θέλουμε και σε ποιο χρονικό ορίζοντα, πώς θα επιμεριστεί το όποιο βάρος, αν θα μείνουμε αποκλειστικά στο σημερινό διανεμητικό σύστημα ή θα πάμε σε ένα μίγμα διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού, πώς θα εξαλειφθεί η διαφθορά στις ασφαλιστικές σχέσεις, αν το κράτος θα εξακολουθήσει να ασκεί κοινωνική πολιτική με τα χρήματα των ταμείων ή όχι. Η συλλογική άρνησή μας να καταπιαστούμε με τέτοια ερωτήματα κάνει αδύνατη μια απλή απάντηση στο «τι κάνουμε». Αν δεν ξέρεις πού θες να πας, δεν μπορείς να ξέρεις τι πρέπει να κάνεις.

* Ο κ. Τ. Γιαννίτσης είναι πρώην υπουργός και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

kathimerini.gr