Οι τελευταίες πινελιές...

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ* Το σκηνικό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που θα πραγματοποιηθεί το Δεκέμβριο, είναι σχηματισμένο σε δύο επίπεδα. Σε αυτό της Ε.Ε. και σ' εκείνο του Κυπριακού. Βίοι παράλληλοι και συναφείς. Είναι, μάλιστα, ιδιαιτέρως διαφωτιστικά τα όσα ακούστηκαν και λέχθηκαν την περασμένη βδομάδα στην Άγκυρα, στο πλαίσιο των εργασιών της Μεικτής Διακοινοβουλευτικής Επιτροπής Τουρκίας - Ε.Ε. Και τα λεχθέντα αυτά, μπορούν να καταγραφούν ως εξής:

Η Ταϊβάν
Σκέλος Α', Ε.Ε. - Τουρκία - Κύπρος: Η Σουηδική Προεδρία αποδέχεται ότι η Τουρκία έχει συμβατικές υποχρεώσεις έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας, τις οποίες οφείλει να εκπληρώσει. Όμως, η Άγκυρα δηλώνει ότι κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να γίνει εκτός και αν οι Ελληνοκύπριοι συγκατανεύσουν στο άνοιγμα του αεροδρομίου της Τύμπου και προφανώς του λιμανιού της Αμμοχώστου, ώστε να τερματιστεί η λεγόμενη απομόνωση των Τουρκοκυπρίων. Η θέση αυτή διατυπώθηκε και από τον επικεφαλής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την Ε.Ε., Εγκεμέν Μπαγίς, ο οποίος επισήμανε ότι αυτή η πολιτική και οικονομική πρακτική, δηλαδή του ελεύθερου εμπορίου, μπορεί να γίνει στη βάση του μοντέλου της Ταϊβάν. Είναι πρόδηλο ότι, η τουρκική πλευρά, αντιστρέφει τους κανόνες του παιχνιδιού. Ενώ οι αποφάσεις της Ε.Ε. αναφέρονται σε αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η ίδια προωθεί την ενδιάμεση λύση, που προκαθορίζει, όμως, το διχοτομικό χαρακτήρα της τελικής λύσης στη βάση της τριπλής αμοιβαίας αναγνώρισης και της αρχής της αποδοχής, δηλαδή του acknowledgement! Εν ολίγοις, η Τουρκία και το ψευδοκράτος θα αναγνωρίσουν την Κυπριακή Δημοκρατία, στα όρια της γραμμής Αττίλα, ως μίαν από τις δύο οντότητες της Κύπρου, που θα συνεταιρισθούν στο πλαίσιο των δύο συνιστώντων-συνιδρυτικών κρατών. Από την άλλη, η Κυπριακή Δημοκρατία θα αναγνωρίσει στην ουσία κατά ανάλογο τρόπο το ψευδοκράτος ως χωριστή οντότητα και ως εν δυνάμει πολιτειακό συνεταίρο!

Το δώρα των Σουηδών
Η Σουηδική Προεδρία, αντί να προχωρήσει στην εισήγηση επιπρόσθετων κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας, ενόψει του Συμβουλίου του Δεκεμβρίου, θα εισηγηθεί το άνοιγμα άλλων τριών κεφαλαίων (περιβάλλον, ανταγωνιστικότητα, κοινωνική πολιτική-εργασιακές σχέσεις). Η λογική είναι ότι αρκετά κεφάλαια της Τουρκίας είναι παγωμένα και ως εκ τούτου σε λίγο δεν θα υπάρχουν άλλα για διαπραγμάτευση, καθότι, πέραν των οκτώ που αφορούν στην Κύπρο, η Γαλλία π.χ. ασκεί βέτο σε άλλα πέντε. Συν εκείνο της ενέργειας, που παραμένει μπλοκαρισμένο από την Κυβέρνηση και προκαλεί ιδιαίτερα προβλήματα στην Τουρκία. Το κεφάλαιο της ενέργειας είναι σημαντικό για την Άγκυρα, καθότι εμφανίζεται η ίδια ως εναλλακτική της Ρωσίας και της Ουκρανίας ενεργειακή οδός. Ακόμη και η Γαλλία, που είναι αντίθετη με την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., στο θέμα της ενέργειας φλερτάρει ανοικτά την Άγκυρα…
Το θέμα της ενέργειας σχετίζεται με τις παρενοχλήσεις που δέχθηκαν από τουρκικά πολεμικά σκάφη τα νορβηγικά πλοία, τα οποία διενεργούν έρευνες στην αποκλειστική οικονομική θαλάσσια ζώνη της Κύπρου για λογαριασμό της κυπριακής Κυβέρνησης. Η θέση της Σουηδικής Προεδρίας είναι διαφορετική από εκείνην που μέχρι πρότινος υποστήριζε η Ε.Ε. Ότι, δηλαδή, έχει κάθε δικαίωμα η κυπριακή Κυβέρνηση να διεξάγει έρευνες στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη. Τώρα, η Σουηδική Προεδρία προσεγγίζει διπλωματικά και νομικά το θέμα, τονίζοντας ότι είναι διμερές και αφορά στην Τουρκία και την Κυπριακή Δημοκρατία. Συνεπώς, η Προεδρία της Ε.Ε. βγάζει την ουρά της έξω από κάθε πτυχή του Κυπριακού και από κάθε επιμέρους ειδικό ζήτημα όπως αυτό των πετρελαίων. Και τηρεί ίσες αποστάσεις.

Τουρκική υφαλοκρηπίδα
Η Σουηδική Προεδρία ισχυρίζεται ότι η μεν Κυβέρνηση της Κύπρου, η οποία υπέγραψε τη Συνθήκη του Δικαίου της Θάλασσας, υποστηρίζει ότι διαθέτει αποκλειστική οικονομική ζώνη, η δε τουρκική Κυβέρνηση, η οποία δεν την έχει επικυρώσει, ισχυρίζεται ότι η Κύπρος δεν διαθέτει αποκλειστική οικονομική ζώνη. Μάλιστα, Τούρκοι βουλευτές, όπως ο Ονούρ Οϊμέν και ο Χουσεΐν Παζακσί, προέβαλαν τις εξής θέσεις: α) Η Τουρκία έχει υφαλοκρηπίδα και δεν μπορεί η κυπριακή Κυβέρνηση να αυθαιρετεί. β) Οι Ελληνοκύπριοι δεν έχουν δικαίωμα να εκμεταλλευτούν τα πετρέλαια, διότι αφενός δεν εκπροσωπούν ολόκληρη την Κύπρο, αφετέρου με βάση το σύνταγμα του '60 οι Τουρκοκύπριοι έχουν για κάθε απόφαση δικαίωμα βέτο. Και εδώ είναι η σύγχυση. Από τη μια, δεν αναγνωρίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία, από την άλλη επικαλούνται, όταν αυτό συμφέρει την τουρκική πλευρά, το σύνταγμα του '60.

Δύο κράτη και εγγυήσεις
Σκέλος Β', Κυπριακό: Σύμφωνα με τον επικεφαλής των τουρκικών ενταξιακών διαδικασιών, Εγκεμέν Μπαγίς, η λύση του Κυπριακού είναι αυτή των δύο «συνιδρυτικών κρατών»! Η παρουσία του τουρκικού στρατού στην Κύπρο είναι νόμιμη. Και η νομιμότητα αυτή, όπως είπε, στηρίζεται στη συνθήκη εγγύησης. Το αποτέλεσμα, τόνισε, της παρουσίας του τουρκικού στρατού στο νησί είναι ότι δεν είχαμε, από το '74 μέχρι σήμερα, κανένα θύμα. Στην Κύπρο δεν υπάρχει μόνο ο στρατός κατοχής. Όπως επισήμανε πονηρά ο κ. Μπαγίς, υπάρχουν και βρετανικά στρατεύματα, καθώς και Βρετανικές Βάσεις. Εάν, παρατήρησε, και οι άλλες εγγυήτριες δυνάμεις θέλουν να ανοίξουμε αυτό το ζήτημα, εμείς είμαστε έτοιμοι να το συζητήσουμε.
Οι Τούρκοι έχουν ως έσχατη κόκκινη γραμμή -όπως ελέχθη από δικούς τους διπλωμάτες- το σχέδιο Ανάν και, στο θέμα των εγγυήσεων, τη Συνθήκη Συμμαχίας και Εγγυήσεων του '60. Δηλαδή, την παραμονή των εγγυητικών δικαιωμάτων και τη διατήρηση 650 Τούρκων και 950 Ελλήνων στρατιωτών. Μάλιστα, ο κ. Μπαγίς δήλωσε ότι εάν γινόταν αποδεκτό το σχέδιο Ανάν, τότε θα παρέμεναν στην Κύπρο οι προαναφερθείσες στρατιωτικές αναλογίες του '60. Βεβαίως, η πρόταση αυτή είναι αντίθετη με κάθε αρχή και αξία της Ε.Ε. Κανένα ευρωπαϊκό κράτος δεν μπορεί να τελεί υπό κηδεμονία και να συνιστά προτεκτοράτο. Από την άλλη, οι 950 Έλληνες στρατιώτες θα τελούν υπό την ομηρία των 650 Τούρκων και ολόκληρου του τουρκικού στρατού, λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας της Κύπρου με την Τουρκία και της δυνατότητας της Άγκυρας σε χρόνο-ρεκόρ να βομβαρδίζει οποιοδήποτε σημείο του νησιού ανενόχλητη.
Η Τουρκία θα αποδεχθεί οποιαδήποτε λύση αποφασίσουν οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων, αλλά η ίδια η Άγκυρα καθορίζει στον κ. Ταλάτ και με την ισχύ των 40 χιλιάδων στρατού κατοχής επιδιώκει να επιβάλει στους Ελληνοκυπρίους ότι η διευθέτηση του προβλήματος δεν μπορεί να είναι άλλη παραμόνο αυτή των «δύο συνιδρυτικών κρατών». Η θέση για λύση που θα προέλθει από τους δύο ηγέτες χρησιμοποιείται από την Τουρκία για να απεκδύεται των ευθυνών της και να αποφεύγει το κόστος στην Ε.Ε. και διεθνώς, ώστε να προχωρεί η ενταξιακή της πορεία το Δεκέμβριο με όσο το δυνατό λιγότερα προβλήματα.

Αρχίζει το πάρε-δώσε
ΥΠΟ αυτές, λοιπόν, τις συνθήκες, με την επιμονή της Τουρκίας σε λύση «δύο συνιδρυτικών κρατών», πώς θα αποφευχθεί η διχοτόμηση και πώς θα εξευρεθεί λύση επί των αρχών και των αξιών της Ε.Ε. και μάλιστα μέχρι τις αρχές του επόμενου έτους. Διότι, ακούστηκε και αυτό από τη Σουηδική Προεδρία. Ότι, δηλαδή, μπορεί μεν οι τουρκικές υποχρεώσεις να μην εξαρτώνται από το Κυπριακό, όμως, όπως τονίστηκε, στο Κυπριακό υπάρχει πρόοδος και η Ε.Ε. προσδοκά ότι μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου θα αρχίσει το πάρε-δώσε ανάμεσα στις δύο πλευρές και στις αρχές του 2010 θα υπάρξουν αποτελέσματα. Συνεπώς, η Ε.Ε. δεν θα πρέπει να προβεί σε αποφάσεις, που θα προκαλέσουν προβλήματα στις συνομιλίες και στις σχέσεις Τουρκίας - Ε.Ε. Γι’ αυτό, άλλωστε, τόσο η Επιτροπή όσο και η Σουηδική Προεδρία, αντί επιπρόσθετων τιμωρητικών μέτρων, εισηγούνται το άνοιγμα νέων κεφαλαίων.

Το πάγωμα των τουρκικών υποχρεώσεων και τα γενναία βήματα…
Ο ΧΡΟΝΟΣ που απομένει ώς το Δεκέμβριο είναι περιορισμένος και το σκηνικό είναι στημένο προ καιρού. Η εντύπωση την οποία δίδει η Κυβέρνηση είναι η εξής: Ότι έχει αποδεχτεί να παγώσουν οι τουρκικές υποχρεώσεις αντί να παγώσει η τουρκική ενταξιακή διαδικασία, υπό το πρόσχημα που προβάλλει η Τουρκία και η Βρετανία. Ότι, δηλαδή, γίνονται συνομιλίες και ότι βρισκόμαστε κοντά σε λύση. Ποια, όμως, λύση; Αυτή η οποία φαίνεται στον ορίζοντα είναι η λύση των δύο «συνιδρυτικών κρατών», όπως δηλώνει ο κ. Μπαγίς, και των δύο συνιστώντων κρατών, όπως την αποδέχθηκε ο Πρόεδρος Χριστόφιας, με τις εκ περιτροπής Προεδρίες, την παραμονή 50 τουλάχιστον χιλιάδων εποίκων και τη σταθμισμένη ψήφο, που καταργεί τη δημοκρατική αρχή 'ένας άνθρωπος μία ψήφος'. Πώς, λοιπόν, συνάδει με αυτά τα δεδομένα μια λύση δημοκρατική και λειτουργική, σύμφωνη με τις αρχές και τις αξίες της Ε.Ε., όπως η πολιτική ηγεσία της Κύπρου διακηρύττει; Η Τουρκία, επειδή δεν έχει κόστος ούτε -ως φαίνεται- θα έχει το Δεκέμβριο, μάλλον θα περάσει αλώβητη, ζητά και τα ρέστα. Όπως είπε ο κ. Μπαγίς, η Άγκυρα άνοιξε τα «σύνορα» στους «νότιους» για να μπορούν να επισκέπτονται το «βορρά». Άρα, πρόσθεσε, τώρα είναι η σειρά των Αθηνών και των Ελληνοκυπρίων να προχωρήσουν σε γενναία βήματα. Και άλλα; Πόσα; Τι άλλο έμεινε να δώσουμε; Αυτό που εννοούν οι Τούρκοι, είναι τις τελευταίες πινελιές της διχοτόμησης. Αυτές θέλουν. Και τις θέλουν στο πλαίσιο του διακανονισμού των εξουσιών, της διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, της επιστροφής στο σχέδιο Ανάν, με άλλο, για ευνόητους λόγους, όνομα, καθώς και της αποδοχής των τετελεσμένων της εισβολής. Των τετελεσμένων της εισβολής στη βάση της παρθενογένεσης των δύο συνιστώντων ή «συνιδρυτικών κρατών» του νέου συνεταιρισμού στην Κύπρου, που θα λαθροβιώνει εντός της Ε.Ε. ως πρωτογενής μορφή προτεκτοράτου, το οποίο θα τελεί, μέσω του συστήματος εγγυήσεων, υπό την κηδεμονία της Τουρκίας και της Βρετανίας. Όσο για την Ελλάδα… Αυτή είναι μονίμως μακριά!

*Δρ Διεθνών Σχέσεων