Το άρθρο αναρτήθηκε στις 8-10-2009
Δημήτριος Καρατζίδης
Στρατιωτικός, Πολιτικός Επιστήμονας - Διεθνολόγος
Ως ορθολογικός δρών το Ιράν, εκτιμάται ότι συνεχίζει την ανάπτυξη του πυρηνικού του προγράμματος, το οποίο ξεκίνησε με τις ευλογίες των ΗΠΑ και των δυτικών δυνάμεων τη δεκαετία του 1950, για ειρηνικούς σκοπούς, χωρίς να σκοπεύει, βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα, στην απόκτηση πυρηνικών όπλων. Πολιτικά, χρησιμοποιεί το εν λόγω πρόγραμμα ως «μοχλό πίεσης» προς τις ΗΠΑ και τη Δύση, σκοπεύοντας στη λήξη της απομόνωσής του και στην επανένταξή του στο διεθνές οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι με ευνοϊκούς όρους (modus vivendi).
Παρά ταύτα, δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, για να αποκτήσει το πλεονέκτημα της «πυρηνικής επιλογής» (nuclear option) και να αυξήσει το γόητρό του πρωτίστως μεταξύ των μουσουλμανικών χωρών, αλλά και διεθνώς. Στη περίπτωση δε που στο απώτερο μέλλον δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και κατορθώσει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, εκτιμάται ότι θα τα χρησιμοποιήσει για την ενίσχυση του status του στη περιοχή του Περσικού Κόλπου, καθώς και ως ψυχολογικό μέσο αποτροπής και όχι ως μέσο πειθαναγκασμού, για την αναθεώρηση του status quo στη περιοχή της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής.
Μακροπρόθεσμα, εκμεταλλευόμενο τη μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας θέση του, θα εντείνει τις προσπάθειές του για αύξηση αφενός της ισχύος του, αφ΄ ετέρου της ηγετικής θέσης στο σιιτικό ισλαμικό κόσμο. Στόχος του θα είναι η ανάδειξή του ως περιφερειακής δύναμης στη Μέση Ανατολή και μάλιστα ως της πρώτης μη αραβικής, αλλά σιιτικής πολιτισμικής καταγωγής δύναμης.
Οι Ιρανοί μοιάζει να διαθέτουν υπομονή και την ικανότητα να σκέπτονται και να ενεργούν σε βάθος χρόνου. Διαβλέπουν πότε οι συνθήκες είναι ώριμες για να λάβουν τις σωστές αποφάσεις προς εξυπηρέτηση του εθνικού τους συμφέροντος. Το πολιτικό αξιακό σύστημα στο σύγχρονο Ιράν, διαφέρει από εκείνο των αρχαίων Μηλίων, οπότε εκτιμάται ότι θα ερμηνεύσουν διαφορετικά από τους εκείνους τη ρήση των Αθηναίων ότι «ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του» και θα δράσουν ορθολογικά.
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι οι ΗΠΑ απέτυχαν τη δεκαετία του ΄50 με το Δόγμα Αϊζενχάουερ να ελέγξουν τη Μέση Ανατολή, με συνέπειες ως σήμερα. Στη συνέχεια με το Δόγμα Κάρτερ, η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως Ζωτικός Χώρος των ΗΠΑ, λόγω των τεραστίων αποθεμάτων υδρογονανθράκων. Με τον πόλεμο του 1991 στο Ιράκ, ο Μπούς ο πρεσβύτερος υλοποιώντας το παραπάνω δόγμα, επαναβεβαίωσε τη ζωτική σημασία της Μ. Ανατολής για τις ΗΠΑ, πράγμα που ισχύει και σήμερα.
Η σταθερή και πολυεπίπεδη στρατηγική σχέση ΗΠΑ-Ισραήλ, η οποία οικοδομήθηκε από το 1978-79, αναμένεται να συνεχιστεί. Ειδικά μετά το τρομοκρατικό κτύπημα της 11/9 και την κήρυξη του «παγκόσμιου πολέμου κατά της τρομοκρατίας» από τον πρόεδρο Μπούς, το Ισραήλ συμβάλει άμεσα στη στρατηγική ασφάλεια των ΗΠΑ, γιατί η στρατηγική του εναντίον της τρομοκρατίας συμπίπτει με αυτή των ΗΠΑ. Το ισχυρότερο λόμπυ στις ΗΠΑ είναι το εβραϊκό. Παράλληλα όμως και οι μουσουλμάνοι των ΗΠΑ επηρεάζουν σημαντικά τα κέντρα αποφάσεων και τα think tanks που έχουν σχέση με την ενάσκηση της Εξωτερικής Πολιτικής της υπερδύναμης, με τη δράση των ισχυρών λόμπυ της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας.
Η σημερινή αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ιράν δεν είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Οι ΗΠΑ, ως ορθολογικός δρών, και βασιζόμενες στην ισχύ τους, αποτρέπουν το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνική τεχνογνωσία, χωρίς να λάβουν εγγυήσεις ότι αυτή δεν θα χρησιμοποιηθεί στο μέλλον για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, που θα καθιστούσε το Ιράν μια πυρηνική περιφερειακή δύναμη. Οι ΗΠΑ, έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν με προληπτικό αεροπορικό ή πυραυλικό πλήγμα (preemptive strike), χρησιμοποιώντας συμβατικά ή πυρηνικά όπλα. Παρά ταύτα, εκτιμάται ότι δεν θα προβούν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, σε μια τέτοια ενέργεια, καθώς δεν θα είναι προς το απόλυτο συμφέρον τους. Εφόσον το Ιράν επιχειρήσει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τότε οι ΗΠΑ θεωρείται βέβαιο ότι θα δράσουν ως οι Αθηναίοι εναντίον των Μηλίων επαληθεύοντας πως «…στις ανθρώπινες σχέσεις, τα νομικά επιχειρήματα έχουν αξία όταν εκείνοι που τα επικαλούνται είναι περίπου ισόπαλοι σε δύναμη και ότι, αντίθετα, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του».
Στη περίπτωση της συνέχισης του αδιεξόδου στις σχέσεις ΗΠΑ - Ιράν τότε θα ισχύσει η ρήση του μεγάλου Βρετανού διεθνολόγου Edward Carr: «η υπεράσπιση του status quo δεν είναι μια πολιτική που μπορεί να στέφεται μονίμως με επιτυχία. Είναι βέβαιο ότι θα καταλήξει σε πόλεμο». Η υλοποίηση ενός προληπτικού κτυπήματος από τις ΗΠΑ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, εκτιμάται ότι θα επιφέρει και στις δύο χώρες περισσότερη ζημιά παρά όφελος. Στην περίπτωση αυτή, ένας από τους δύο ή και οι δύο θα πρέπει να αποφασίσουν ότι επιβάλλεται να δράσουν μη ορθολογικά.
Συνεπώς, μπορούμε αρκετά ασφαλώς να συμπεράνουμε ότι, από δω και πέρα ο δρόμος για τη διπλωματία είναι ανοικτός, καθώς και οι δυο πλευρές, ως ορθολογικοί δρώντες, δείχνουν να επιθυμούν πραγματικά την επίλυση των μεταξύ τους διαφορών με ειρηνικά μέσα και τη διασφάλιση των εθνικών τους συμφερόντων τόσο στη περιοχή της Μέσης Ανατολής, όσο και διεθνώς.
Δημήτριος ΚαρατζίδηςΣτρατιωτικός, Πολιτικός Επιστήμονας - Διεθνολόγος
Ως ορθολογικός δρών το Ιράν, εκτιμάται ότι συνεχίζει την ανάπτυξη του πυρηνικού του προγράμματος, το οποίο ξεκίνησε με τις ευλογίες των ΗΠΑ και των δυτικών δυνάμεων τη δεκαετία του 1950, για ειρηνικούς σκοπούς, χωρίς να σκοπεύει, βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα, στην απόκτηση πυρηνικών όπλων. Πολιτικά, χρησιμοποιεί το εν λόγω πρόγραμμα ως «μοχλό πίεσης» προς τις ΗΠΑ και τη Δύση, σκοπεύοντας στη λήξη της απομόνωσής του και στην επανένταξή του στο διεθνές οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι με ευνοϊκούς όρους (modus vivendi).
Παρά ταύτα, δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, για να αποκτήσει το πλεονέκτημα της «πυρηνικής επιλογής» (nuclear option) και να αυξήσει το γόητρό του πρωτίστως μεταξύ των μουσουλμανικών χωρών, αλλά και διεθνώς. Στη περίπτωση δε που στο απώτερο μέλλον δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και κατορθώσει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, εκτιμάται ότι θα τα χρησιμοποιήσει για την ενίσχυση του status του στη περιοχή του Περσικού Κόλπου, καθώς και ως ψυχολογικό μέσο αποτροπής και όχι ως μέσο πειθαναγκασμού, για την αναθεώρηση του status quo στη περιοχή της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής.
Μακροπρόθεσμα, εκμεταλλευόμενο τη μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας θέση του, θα εντείνει τις προσπάθειές του για αύξηση αφενός της ισχύος του, αφ΄ ετέρου της ηγετικής θέσης στο σιιτικό ισλαμικό κόσμο. Στόχος του θα είναι η ανάδειξή του ως περιφερειακής δύναμης στη Μέση Ανατολή και μάλιστα ως της πρώτης μη αραβικής, αλλά σιιτικής πολιτισμικής καταγωγής δύναμης.
Οι Ιρανοί μοιάζει να διαθέτουν υπομονή και την ικανότητα να σκέπτονται και να ενεργούν σε βάθος χρόνου. Διαβλέπουν πότε οι συνθήκες είναι ώριμες για να λάβουν τις σωστές αποφάσεις προς εξυπηρέτηση του εθνικού τους συμφέροντος. Το πολιτικό αξιακό σύστημα στο σύγχρονο Ιράν, διαφέρει από εκείνο των αρχαίων Μηλίων, οπότε εκτιμάται ότι θα ερμηνεύσουν διαφορετικά από τους εκείνους τη ρήση των Αθηναίων ότι «ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του» και θα δράσουν ορθολογικά.
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι οι ΗΠΑ απέτυχαν τη δεκαετία του ΄50 με το Δόγμα Αϊζενχάουερ να ελέγξουν τη Μέση Ανατολή, με συνέπειες ως σήμερα. Στη συνέχεια με το Δόγμα Κάρτερ, η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως Ζωτικός Χώρος των ΗΠΑ, λόγω των τεραστίων αποθεμάτων υδρογονανθράκων. Με τον πόλεμο του 1991 στο Ιράκ, ο Μπούς ο πρεσβύτερος υλοποιώντας το παραπάνω δόγμα, επαναβεβαίωσε τη ζωτική σημασία της Μ. Ανατολής για τις ΗΠΑ, πράγμα που ισχύει και σήμερα.
Η σταθερή και πολυεπίπεδη στρατηγική σχέση ΗΠΑ-Ισραήλ, η οποία οικοδομήθηκε από το 1978-79, αναμένεται να συνεχιστεί. Ειδικά μετά το τρομοκρατικό κτύπημα της 11/9 και την κήρυξη του «παγκόσμιου πολέμου κατά της τρομοκρατίας» από τον πρόεδρο Μπούς, το Ισραήλ συμβάλει άμεσα στη στρατηγική ασφάλεια των ΗΠΑ, γιατί η στρατηγική του εναντίον της τρομοκρατίας συμπίπτει με αυτή των ΗΠΑ. Το ισχυρότερο λόμπυ στις ΗΠΑ είναι το εβραϊκό. Παράλληλα όμως και οι μουσουλμάνοι των ΗΠΑ επηρεάζουν σημαντικά τα κέντρα αποφάσεων και τα think tanks που έχουν σχέση με την ενάσκηση της Εξωτερικής Πολιτικής της υπερδύναμης, με τη δράση των ισχυρών λόμπυ της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας.
Η σημερινή αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ιράν δεν είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Οι ΗΠΑ, ως ορθολογικός δρών, και βασιζόμενες στην ισχύ τους, αποτρέπουν το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνική τεχνογνωσία, χωρίς να λάβουν εγγυήσεις ότι αυτή δεν θα χρησιμοποιηθεί στο μέλλον για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, που θα καθιστούσε το Ιράν μια πυρηνική περιφερειακή δύναμη. Οι ΗΠΑ, έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν με προληπτικό αεροπορικό ή πυραυλικό πλήγμα (preemptive strike), χρησιμοποιώντας συμβατικά ή πυρηνικά όπλα. Παρά ταύτα, εκτιμάται ότι δεν θα προβούν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, σε μια τέτοια ενέργεια, καθώς δεν θα είναι προς το απόλυτο συμφέρον τους. Εφόσον το Ιράν επιχειρήσει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τότε οι ΗΠΑ θεωρείται βέβαιο ότι θα δράσουν ως οι Αθηναίοι εναντίον των Μηλίων επαληθεύοντας πως «…στις ανθρώπινες σχέσεις, τα νομικά επιχειρήματα έχουν αξία όταν εκείνοι που τα επικαλούνται είναι περίπου ισόπαλοι σε δύναμη και ότι, αντίθετα, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του».
Στη περίπτωση της συνέχισης του αδιεξόδου στις σχέσεις ΗΠΑ - Ιράν τότε θα ισχύσει η ρήση του μεγάλου Βρετανού διεθνολόγου Edward Carr: «η υπεράσπιση του status quo δεν είναι μια πολιτική που μπορεί να στέφεται μονίμως με επιτυχία. Είναι βέβαιο ότι θα καταλήξει σε πόλεμο». Η υλοποίηση ενός προληπτικού κτυπήματος από τις ΗΠΑ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, εκτιμάται ότι θα επιφέρει και στις δύο χώρες περισσότερη ζημιά παρά όφελος. Στην περίπτωση αυτή, ένας από τους δύο ή και οι δύο θα πρέπει να αποφασίσουν ότι επιβάλλεται να δράσουν μη ορθολογικά.
Συνεπώς, μπορούμε αρκετά ασφαλώς να συμπεράνουμε ότι, από δω και πέρα ο δρόμος για τη διπλωματία είναι ανοικτός, καθώς και οι δυο πλευρές, ως ορθολογικοί δρώντες, δείχνουν να επιθυμούν πραγματικά την επίλυση των μεταξύ τους διαφορών με ειρηνικά μέσα και τη διασφάλιση των εθνικών τους συμφερόντων τόσο στη περιοχή της Μέσης Ανατολής, όσο και διεθνώς.
Διαβάστε αυτό : http://strategy-geopolitics4.blogspot.com/2009/10/blog-post_04.html
ΑπάντησηΔιαγραφήΣΥΜΦΩΝΩ ΑΠΟΛΥΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΦΗ- ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΡΑΤΖΙΔΗ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΛΑΩΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ.
ΕΧΩ ΚΑΝΕΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ.
Ο ΧΡΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΟΠΛΟ ΠΟΥ ΑΠΟ ΟΤΙ ΕΧΕΙ ΑΠΟΔΕΙΧΘΕΙ Ο ΛΑΜΟΓΙΟΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΞΕΡΕΙ ΝΑ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΡΠΑΚΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΤΙΚΟΙ ΛΑΟΙ ΠΟΤΕ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΔΕΝ ΦΙΛΟΣΟΦΗΣΑΝ ΠΕΡΙ ΑΥΤΟΥ.
ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΑΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΣ ΕΚΠΛΗΚΤΟΙ ΝΑ ΧΤΥΠΟΥΝΤΑΙ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΛΑΟΙ ΜΕ ΣΟΥΠΕΡ ΟΠΛΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΝΑ ΚΑΤΑΦΕΡΝΟΥΝ ΝΑ ΣΤΘΟΥΝ ΑΛΛΑ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΟΙ ΔΥΤΙΚΟΙ ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΣΙΓΑ ΣΙΓΑ ΝΑ ΨΕΛΙΖΟΥΝ ΟΤΙ ΕΡΧΕΤΑΙ ΗΤΤΑ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ.
ΟΙ ΟΡΘΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΟΜΩΣ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΟΛΥ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΒΕΒΑΙΑ ΘΑ ΔΕΙΞΟΥΝ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΤΡΑ.
Η αναλυση του κ. Καρατζιδη για το θεμα "Ιραν" ειναι απο ρηχη μεχρι αστεια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕκτος και εθελοντικα παραβλεπει ιδιαζουσης σημασιας στοιχεια.
Αγαπητοί φίλοι του ιστολογίου,
ΑπάντησηΔιαγραφήΣας κοινοποιώ τα συμπεράσματα και τις προτάσεις μου από τη διατριβή μου στη Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ), την οποία και περάτωσα τον Δεκέμβριο του 2008 και η οποία είχε ως θέμα τις σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Ε»
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Συμπεράσματα
α. Παρότι σήμερα δεν ζούμε σε ψυχροπολεμική εποχή, εντούτοις υπάρχουν οι παρακάτω 2 καταστάσεις αποτροπής: α) των ΗΠΑ, που ως ηγεμονική υπερδύναμη, αποπνέουν την αποτροπή του ισχυρότερου και β) των δυαδικών σχέσεων ανταγωνισμού μεταξύ περιφερειακών δυνάμεων, που κινούνται στο επίπεδο των συμβατικών όπλων, χωρίς να αποκλείονται τα μεικτά, ή τα πυρηνικά δίδυμα.
β. Παρά τις φιλότιμες και ειλικρινείς προσπάθειες ορισμένων κρατικών ή μη κρατικών φορέων και οργανισμών, είναι δύσκολο να αναμένεται συνεπής και πλήρης πυρηνικός αφοπλισμός στο μέλλον.
γ. Το ισχυρότερο λόμπυ στις ΗΠΑ είναι το εβραϊκό. Παράλληλα και οι μουσουλμάνοι των ΗΠΑ επηρεάζουν σημαντικά την Εξωτερική Πολιτική της υπερδύναμης, με τη δράση των λόμπυ της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας.
δ. Πιθανή επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ - Ιράν, λόγω στρατιωτικής επέμβασης, θα επηρεάσει δυσμενώς τη στάση όλης της μουσουλμανικής παγκόσμιας κοινότητας προς τη Δύση, αυξάνοντας τη δράση των ισλαμιστικών κινημάτων και της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, με αποτέλεσμα να μειωθεί η πιθανότητα επικράτησης του Ήπιου Ισλάμ, που αποτελεί στόχο της Υψηλής Στρατηγικής των ΗΠΑ. Εντούτοις, θεωρείται απίθανος ο σχηματισμός ενός «Σιιτικού Άξονα» που να περιλαμβάνει τις χώρες: Ιράν-Λίβανο-Νότιο Ιράκ-Σαουδαραβική Χερσόνησο (Αραβο-Περσικός Κόλπος). Επίσης, εκτιμάται ότι είναι ανέφικτη η δημιουργία μιας διεθνούς ισλαμικής συνεργασίας για τη προώθηση ενός θρησκευτικού ισλαμικού οικουμενισμού και σε πολιτικό επίπεδο, καθώς και μια σύγκρουση μουσουλμανικού και δυτικού πολιτισμού (Clash of civilization του Huntington).
ε. Άπαξ και το Ιράν διεγράφη του δυτικού στρατοπέδου (1979), αυξήθηκε η επιρροή της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή και παράλληλα η σημασία της ως συμμάχου των ΗΠΑ στη περιοχή. Σε περίπτωση μελλοντικής ομαλοποίησης των σχέσεων Ιράν-Δύσης, η Τουρκία μάλλον χάνει τη σπουδαιότητά της στη Μέση Ανατολή. Τούτο βέβαια υπό την προϋπόθεση της μη αναβάθμισης του ρόλου της Ρωσίας, καθώς αναβαθμίζεται παράλληλα και ο ρόλος της γείτονος, ως ανάσχεση στη Ρωσική επιρροή στην περιοχή.
ΑπάντησηΔιαγραφήστ. Ιράν
Οδεύοντας προς το μέσον του 21ου αιώνα, η Ευρασία από γεωπολιτικής άποψης, διαφαίνεται ότι παραμένει το «μήλο της έριδος» για τους κύριους γεωστρατηγικούς παίχτες (geostrategic players). Επομένως, η σημασία του Ιράν ως ενός εκ των γεωπολιτικών παραγόντων (geopolitical pivots) της Ευρασίας, είναι μεγάλη. Η γεωγραφική θέση του το καθιστά μια «κομβική χώρα», πάνω στο κρίσιμο γεωπολιτικό σταυροδρόμι που ενώνει τη Μέση Ανατολή με τη Κεντρική Ασία και τη Κίνα, στον άξονα Δύσης-Ανατολής και Κασπία Θάλασσα με τους ανοιχτούς ωκεανούς, στον άξονα Βορράς-Νότος.
Το Ιράν, λόγω των αποθεμάτων υδρογονανθράκων, αποτελεί μία από τις πλέον ελπιδοφόρες αγορές της Ασίας. Αποτελεί την τέταρτη παγκοσμίως μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα και την τρίτη μεγαλύτερη σε αποθέματα. Επίσης αποτελεί τη δεύτερη δύναμη σε αποθέματα φυσικού αερίου μετά τη Ρωσία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρότι το Ιράν δεν είναι μια συμπαγής πληθυσμιακά χώρα, δεν αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα με τις μειονότητές του, καθόσον αυτές συνεργάζονται με τις κεντρικές αρχές λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα τη συμμετοχή τους στη πολιτική ζωή της χώρας, παρά τις τυχόν διαφωνίες με τη κεντρική διοίκηση ή και ακόμη και της μικρής έκτασης συγκρούσεις.
Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, το Ιράν μετά το τέλος του πολέμου με το Ιράκ το 1988, δεν χρειάστηκε μέχρι στιγμής να επιδείξει τις στρατιωτικές του δυνατότητες, οπότε δεν δύναται να εκτιμηθεί επακριβώς η αξία των Ενόπλων του Δυνάμεων και των εν γένει στρατιωτικών του δυνατοτήτων. Πάντως εκτιμάται ότι ο ιρανικός λαός διαθέτει το ηθικό ανάστημα να αντισταθεί σε οποιονδήποτε επιβουλευτεί τα κυριαρχικά του δικαιώματα. Τόσο το μέγεθος του ιρανικού στρατού, όσο και τα οπλικά συστήματα που διαθέτει, το καθιστούν ικανό να παρεμποδίσει τη διέλευση των πλοίων από τα στενά του Ορμούζ, έστω και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, προκαλώντας παγκόσμια αναστάτωση στις διεθνείς αγορές των υδρογονανθράκων. Το μεγάλο δε βεληνεκές των πυραύλων του (Shahab-3/Zelzal-3, Shahab-4, Shahab-5/Kosar) επιτρέπει στις ιρανικές ένοπλες δυνάμεις να πλήξουν στόχους στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Λόγω των διεθνών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί από το ΣΑ του ΟΗΕ, από τις ΗΠΑ και τη Δύση κατά της Τεχεράνης, εξαιτίας του πυρηνικού του προγράμματος, η οικονομία του Ιράν αντιμετωπίζει προβλήματα, που ενδέχεται να επιδεινωθούν βραχυπρόθεσμα λόγω της διαμορφούμενης διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης. Παρά ταύτα, η ΕΕ παραμένει ένας σημαντικός εμπορικός εταίρος της Τεχεράνης. Γενικά, το Ιράν διατηρεί καλές σχέσεις με όλα σχεδόν τα κράτη της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, πλην του Ισραήλ.
Ως ορθολογικός δρών το Ιράν, εκτιμάται ότι αναπτύσσει το πυρηνικό του πρόγραμμα για ειρηνικούς σκοπούς, χωρίς να σκοπεύει, βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα, στην απόκτηση πυρηνικών όπλων. Πολιτικά, χρησιμοποιεί το εν λόγω πρόγραμμα ως «εργαλείο» προκειμένου να ασκεί πίεση προς τις ΗΠΑ και τη Δύση, σκοπεύοντας στη λήξη της απομόνωσής του και στην επανένταξή του στο διεθνές οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι με ευνοϊκούς όρους (modus vivendi). Παρά ταύτα, δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, για να αποκτήσει το πλεονέκτημα της «πυρηνικής επιλογής» (nuclear option). Στη περίπτωση δε όπου κατορθώσει στο μέλλον να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, εκτιμάται ότι θα τα χρησιμοποιήσει ως ψυχολογικό μέσο αποτροπής μίας επίθεσης εναντίον του, από εχθρική δύναμη και όχι ως μέσο για την αναθεώρηση του status quo.
Μακροπρόθεσμα, εκμεταλλευόμενο τη μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας θέση του, θα εντείνει τις προσπάθειές του για αύξηση αφενός της ισχύος του, αφ΄ ετέρου της ηγετικής θέσης στο σιιτικό ισλαμικό κόσμο. Στόχος του θα είναι η ανάδειξή του ως περιφερειακής δύναμης στη Μέση Ανατολή και μάλιστα ως της πρώτης μη αραβικής, αλλά σιιτικής πολιτισμικής καταγωγής δύναμης.
Οι Ιρανοί μοιάζει να διαθέτουν υπομονή και την ικανότητα να σκέπτονται και να ενεργούν σε βάθος χρόνου. Διαβλέπουν πότε οι συνθήκες είναι ώριμες για να λάβουν τις σωστές αποφάσεις προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Είναι λοιπόν προφανές ότι το πολιτικό αξιακό σύστημα στο σύγχρονο Ιράν, διαφέρει από εκείνο των αρχαίων Μηλίων, οπότε εκτιμάται ότι θα ερμηνεύσουν διαφορετικά από τους εκείνους τη ρήση των Αθηναίων ότι «ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του» και θα δράσουν ορθολογικά.
ΑπάντησηΔιαγραφήζ. ΗΠΑ
Η υψηλή στρατηγική (Grand Strategy) των ΗΠΑ μετά την μεταψυχροπολεμική περίοδο και στην αυγή του 21ου αιώνα, έχει στόχο την επαναφορά στην προ του Β’ ΠΠ κατάσταση της απρόσβλητης άμυνας (invulnerability). Δηλαδή οι ΗΠΑ ως η μεγαλύτερη δύναμη του πλανήτη συνεχίζουν να στοχεύουν στην απόλυτη ασφάλεια, στο ζήτημα της εθνικής τους ασφάλειας. Επομένως, δεν πρόκειται να ανεχτούν κανένα ανταγωνιστή και καμία απειλή.
Επειδή οι ΗΠΑ διαθέτουν το πλέον εξελιγμένο οπλοστάσιο και μάλιστα μακράν όλων των άλλων κρατών, τόσο σε συμβατικό όσο και σε πυρηνικό επίπεδο, έχουν τη δυνατότητα για την απόλυτη κυριαρχία (Full Spectrum Dominant). Αυτή τους η δυνατότητα εκφράζεται σήμερα με το «Global Strike», που είναι η δυνατότητά τους να προβάλουν την ισχύ τους σε οποιαδήποτε σημείο του πλανήτη, μέσα σε έξι ώρες από τη στιγμή που θα δοθεί η σχετική εντολή. Όσον αφορά δε στο διάστημα, στόχος είναι ο έλεγχός του, καθώς μια μελλοντική πυρηνική αντιπαράθεση είναι εξαιρετικά πιθανό να είναι μια διαστημική αντιπαράθεση.
Ο σχεδιασμός των ΗΠΑ που ίσχυε πριν το ξέσπασμα της εν εξελίξει παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, στηριζόταν στη στρατηγική αντίληψη του «global reach». Ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων, για την υποστήριξη του «global reach», μεταφράζεται στη δυνατότητα να παρίστανται με τις κατάλληλες «αιτιολογικές βάσεις», τα στρατιωτικά δόγματα καθώς και τα ενδεικνυόμενα οπλικά συστήματα, σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη.
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι οι ΗΠΑ απέτυχαν τη δεκαετία του ΄50 με το Δόγμα Αϊζενχάουερ να ελέγξουν τη Μέση Ανατολή, με συνέπειες ως σήμερα. Στη συνέχεια με το Δόγμα Κάρτερ, η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως Ζωτικός Χώρος των ΗΠΑ, λόγω των τεραστίων αποθεμάτων υδρογονανθράκων. Με τον πόλεμο του 1991 στο Ιράκ, ο Μπούς ο πρεσβύτερος υλοποιώντας το παραπάνω δόγμα, επαναβεβαίωσε τη ζωτική σημασία της Μ. Ανατολής για τις ΗΠΑ, πράγμα που ισχύει και σήμερα.
Η σταθερή και πολυεπίπεδη στρατηγική σχέση ΗΠΑ-Ισραήλ, η οποία οικοδομήθηκε από το 1978-79, αναμένεται να συνεχιστεί. Ειδικά μετά το τρομοκρατικό κτύπημα της 11/9 και την κήρυξη του «παγκόσμιου πολέμου κατά της τρομοκρατίας» από τον πρόεδρο Μπούς, το Ισραήλ συμβάλει άμεσα στη στρατηγική ασφάλεια των ΗΠΑ, γιατί η στρατηγική του εναντίον της τρομοκρατίας συμπίπτει με αυτή των ΗΠΑ.
Τέλος, σχετικά με τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν, οι ΗΠΑ προκειμένου να απεγκλωβιστούν όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα, εκτιμάται ότι θα επιδιώξουν πολιτική διευθέτηση της διαμάχης, με τη συμμετοχή ενδεχομένως των πιο μετριοπαθών στοιχείων των Ταλιμπάν.
ΑπάντησηΔιαγραφήη. Ιράν: Ο Επόμενος Στόχος των ΗΠΑ ;
Η σημερινή αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ιράν δεν είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Οι ΗΠΑ, ως ορθολογικός δρών, και βασιζόμενες στην ισχύ τους, αποτρέπουν το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνική τεχνογνωσία, χωρίς να λάβουν εγγυήσεις ότι αυτή δεν θα χρησιμοποιηθεί στο μέλλον για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, που θα καθιστούσε το Ιράν μια πυρηνική περιφερειακή δύναμη. Οι ΗΠΑ, έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν με προληπτικό αεροπορικό ή πυραυλικό πλήγμα (preemptive strike), χρησιμοποιώντας συμβατικά ή πυρηνικά όπλα. Παρά ταύτα, εκτιμάται ότι δεν θα προβούν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, σε μια τέτοια ενέργεια, καθώς δεν θα είναι προς το απόλυτο συμφέρον τους. Εφόσον το Ιράν επιχειρήσει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τότε οι ΗΠΑ θεωρείται βέβαιο ότι θα δράσουν ως οι Αθηναίοι εναντίον των Μηλίων επαληθεύοντας πως «…στις ανθρώπινες σχέσεις, τα νομικά επιχειρήματα έχουν αξία όταν εκείνοι που τα επικαλούνται είναι περίπου ισόπαλοι σε δύναμη και ότι, αντίθετα, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του».
Στη περίπτωση της συνέχισης του αδιεξόδου στις σχέσεις ΗΠΑ - Ιράν και της υλοποίησης ενός προληπτικού κτυπήματος από τις ΗΠΑ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, εκτιμάται ότι και οι δύο χώρες θα έχουν περισσότερη ζημιά παρά όφελος. Στην περίπτωση αυτή, ένας από τους δύο ή και οι δύο θα πρέπει να αποφασίσουν ότι επιβάλλεται να δράσουν μη ορθολογικά. Συνεπώς, μπορούμε αρκετά ασφαλώς να συμπεράνουμε ότι, από δω και πέρα ο δρόμος για τη διπλωματία είναι ανοικτός, καθώς και οι δυο πλευρές, ως ορθολογικοί δρώντες, δείχνουν να επιθυμούν πραγματικά την επίλυση των μεταξύ τους διαφορών με ειρηνικά μέσα και τη διασφάλιση των συμφερόντων τους στην περιοχή και διεθνώς.
ΑπάντησηΔιαγραφή2. Προτάσεις
Με αφορμή την εξέταση του παραδείγματος των σχέσεων των ΗΠΑ με το Ιράν, υπό την οπτική της ορθολογικής επιλογής και παρότι «από επιστημονικής άποψης οι προτάσεις πολιτικής αποτελούν την πιο προβληματική ενασχόληση ενός διεθνολόγου, επειδή παραμονεύει πάντοτε ο κίνδυνος διολίσθησής του προς αξιολογικά επιβαρυμένες θέσεις και απόψεις», χρησιμοποιώντας την ιδιότητά μου ως στρατιωτικού, εκτιμώ ότι οφείλω να παραθέσω ορισμένες προτάσεις, που στοχεύουν στην επαύξηση της ισχύος της χώρας μας και αποτελούν βάση για την προώθηση των εθνικών μας θεμάτων.
Επειδή συμφέρει τη χώρα μας η ομαλή επανένταξη του Ιράν στην «εξίσωση» της Μέσης Ανατολής, θα πρέπει να βελτιώσουμε τις ήδη πολύ καλές σχέσεις με το Ιράν, έτσι ώστε στην επερχόμενη εξομάλυνση των σχέσεών του με τη Δύση η Ελλάδα να ωφεληθεί πολιτικά και οικονομικά.
Εκτιμώ ότι ωφελεί να συνεχίσουμε να διατηρούμε άριστες διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις με τη νέα αναβαθμισμένη και ισχυρή Ρωσία, σαφώς εντός των αποδεκτών ορίων που καθορίζονται από τη θέση μας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Οι εξ ανατολών «σύμμαχοί» μας σκέπτονται και ενεργούν σε βάθος χρόνου, διαθέτουν υπομονή και περιμένουν μέχρι να ωριμάσουν κατάλληλα οι συνθήκες, πριν λάβουν τις αποφάσεις τους. Προκειμένου ως χώρα να μην ενεργούμε εκ των υστέρων, ακολουθώντας τα γεγονότα, αλλά να δυνάμεθα να προβλέπουμε και να ενεργούμε εκ των προτέρων, επιβάλλεται η δημιουργία ενός υπερκομματικού Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής, με σκοπό να συνδράμει συμβουλευτικά στην εκάστοτε κυβέρνηση στο πλαίσιο της χάραξης εξωτερικής πολιτικής η οποία θα διαθέτει διαρκείς και ξεκάθαρους βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους εθνικούς στόχους.
Το 2000, ο καθηγητής Κουσκουβέλης Ηλίας έγραφε: «Στην Ελλάδα θα πρέπει να αρχίσουμε να σκεπτόμαστε συστηματικά σε επίπεδο πυρηνικής στρατηγικής για την περίπτωση που η γείτων χώρα Τουρκία-της οποίας το ενδιαφέρον είναι δεδομένο και γνωστό-αποκτήσει πυρηνικά όπλα». Αυτό σήμερα αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη, καθόσον η Τουρκία προχωρά ήδη στη διαδικασία κατασκευής πυρηνικών εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Με σκοπό την είσοδο της ελληνικής οπτικής θα έλεγα, σε υψηλές θέσεις στη γραφειοκρατία των ΗΠΑ, στα κέντρα αποφάσεων και τα think tanks, αλλά και για την επαύξηση των σχέσεων συνεργασίας των δυο χωρών και την προώθηση των εθνικών μας θεμάτων, απαιτείται η δημιουργία Ελληνικού λόμπι στην Ουάσιγκτον.
Τέλος, όσον αφορά στην αποτρεπτική πολιτική έναντι της Τουρκίας, δεν θα πρέπει να διαφεύγει των στρατηγικών μας σχεδιασμών, η ρήση του μεγάλου Βρετανού διεθνολόγου Edward Carr: «η υπεράσπιση του status quo δεν είναι μια πολιτική που μπορεί να στέφεται μονίμως με επιτυχία. Είναι βέβαιο ότι θα καταλήξει σε πόλεμο». Για το λόγο αυτό, στην άποψη του καθηγητή Λαζάρου, ότι για την ενάσκηση αποτελεσματικής εξωτερικής πολιτικής προϋποτίθεται η ύπαρξη ισχυρού κράτους, προσθέτω την παρατήρηση πως παράλληλα απαιτείται και η παρεχόμενη σιγουριά που παρέχει η υποστήριξη από αξιόπιστες Ένοπλες Δυνάμεις.
Δημήτριος Καρατζίδης
Ταξχος ε.α.
Πολιτικός Επιστήμονας - Διεθνολόγος